Поўны збор твораў у чатырнаццаці тамах. Том 5
Шрифт:
— Таварыш маёр, атака не ўдалася, батальён адышоў на…
— Хто дазволіў? — рэзка перапыніў яго камандзір палка, гняўліва варухнуўшы брывамі.
— Не было сувязі. Нямецкая артылерыя…
— Хто вам дазволіў? — з яшчэ большаю злосцю крыкнуў камандзір палка, нерухомым позіркам уставіўшыся яму кудысьці пад грудзі.
У траншэі зрабілася дужа ціха. Прадчуваючы скандал, усе напружана разглядалі земляныя камякі на брустверы.
— Я ж вам тлумачу, — павысіў голас Валошын, сабраўшы ў адно ўсю сваю вытрымку, каб хоць
— Хто вам дазволіў адысці? — выразна адсякаючы кожнае слова, дабіваўся камандзір палка. — Вы атрымалі загад на атаку?
— Я атрымаў загад на атаку, але мне не хапіла часу разведаць вышыню, таварыш маёр. А там аказалася больш васьмі кулямётаў. Апроч таго, батальён папаў пад знішчальны агонь брызантных і страціў амаль трэць свайго складу…
— Я пытаюся, — цішэй і таму яшчэ болей зласліва паўтарыў сваё пытанне Гунько. — Я ў вас пытаюся, хто вам дазволіў адвесці батальён на зыходны рубеж?
Валошын змоўк. Ён ужо ведаў гэтую манеру многіх начальнікаў дапякаць падначаленых пытаннем і не даваць тым адказаць. Напэўна, і цяпер адказваць не мела сэнсу, ягоны адказ зусім не цікавіў камандзіра палка.
— Хто дазволіў адысці?
Апрануты ў новенькі белы паўшубак маёр Міненка, які стаяў за камандзірам палка, з нязменнай хітраватай усмешкай на дабрадушным твары з’едліва заўважыў:
— Можна падумаць, што ён першы дзень камандуе батальёнам. I не разумее, што перш, чым прыняць такое рашэнне, трэба параіцца.
Звыш сіл напружаны спакой камбата раптам разляцеўся ў шматкі.
— Я не першы дзень камандую батальёнам і ведаю, што трэба. Але аднаго ведання мала. Каб далажыць — трэба сувязь, а яе…
— А хто ж павінен клапаціцца пра сувязь? — з’едліва сказаў камандзір палка, зрабіўшы яўны промах у веданні нядаўна ўведзенага баявога статута, і камбат тут жа падхапіў гэты ягоны промах.
— У даным выпадку — ваш штаб, таварыш маёр. Паводле новага статута сувязь у часцях арганізуецца зверху ўніз і справа налева.
— Граматны! — ніколькі не сумеўшыся, сказаў камандзір палка да свайго намесніка, кіўнуўшы ў бок камбата. — Граматны! А чаму не ўзята вышыня?
— Я растлумачыў чаму. Не падавіўшы агнявых сродкаў, я не магу губіць людзей у бескарыснай атацы, — сказаў ён цвёрда і нават з некаторым выклікам, тут жа зразумеўшы, між іншым, што сам дапусціў прамашку — пра людзей лепш было змоўчаць. I сапраўды камандзір палка падхапіў з’едліва:
— Ага, шкадуеш людзей! Шкадлівы які! Міненка, ты чуеш, — кіунуў ён нампаліту. — Яму людзей шкада. На загад яму напляваць — яго адолела шкадаванне. Вы чулі? — звярнуўся маёр да ўсіх, хто быў у траншэі, але ўсе прыгнечана маўчалі.— Можа, ты яшчэ і сябе пашкадуеш?
— Мне сябе не шкада. Але байцоў — да. I дарма губіць батальён не стану, — з унутранай рашучасцю сказаў камбат, падумаўшы, што цяпер ужо ўсё роўна, што траціць яму няма ўжо чаго.
Але ён памыліўся. Ён яшчэ не ведаў,
— Во як! — здзівіўся маёр. — Тады я цябе адхіляю. Я цябе адхіляю ад камандавання! — на цвёрдым абсівераным твары камандзіра палка з’явілася няўмольная рашучасць. — Ты зразумеў?
— Я зразумеў,— чамусь мала што разумеючы, адказаў Валошын і, каб не пахіснуцца ад раптоўнай і дзіўнай расслабленасці, прысланіўся да сцяны траншэі.
Камандзір палка са стоенай злосцю абвёў позіркам камандзіраў у траншэі.
— Лейтэнант Маркін!
— Я вас слухаю, — адклікнуўся зводдаль начальнік штаба.
— Камандуйце батальёнам!
— Ёсць! — не вельмі ўпэўнена адказаў Маркін.
— Навесці ў батальёне парадак і атакаваць вышыню. Да трынаццаці ноль-ноль далажыць аб узяцці. Ясна?
— Ясна! — упалым голасам выціснуў Маркін, і Валошын адхіснуўся ад сценкі.
— Якім гэта чынам ён яе возьме да трынаццаці? — бесцырымонна ўмяшаўся ён ужо не ў сваю справу. — Вунь на суседняй немцы. Яны б’юць батальёну ў фланг і спіну. Спярша трэба ўзяць вышыню «Малую».
Камандзір палка змераў яго амаль ненавісным поглядам.
— Якім чынам узяць вышыню? Магу параіць. Выстраіць батальён і сказаць: бачыце вышыню? Там будзе абед. У абед туды прыязджае кухня. I возьмуць!
— Таварыш камандзір палка! — пачуўся рашучы голас з дальняга канца траншэі.
Усе са здзіўленнем павярнулі галовы ў бок незнаёмага маёра, які, дзіўна заварушыўшы плячыма пад запэцканым паўшубкам, сказаў:
— Таварыш камандзір палка. Адну хвілінку… Я не згодны!
«Цікава, з чым ён не згодны, гэты конскі доктар?» — міжвольна падумаў Валошын. Аднак ветэрынар, астматычна сапучы грудзямі, ужо праціскаўся па траншэі бліжэй да камандзіра палка.
— Я не згодны са зняццем камандзіра батальёна.
— Вы? — здзівіўся Гунько. — Хто вы такі?
— Я ўпаўнаважаны штадыва, маёр ветэрынарнай службы Казькоў.
«Во як?» — зусім ужо недаўменна падумаў Валошын, які зусім не разлічваў на чыю-небудзь абарону, і цяпер заступніцтва гэтага ветэрынара з’явілася ўсё ж прыемным для яго суцяшэннем.
— Ну і што? — холадна кінуў камандзір палка. — Ну і што, што вы ўпаўнаважаны? Камандзір батальёна не забяспечыў выканання баявой задачы, вось я яго і адхіляю ад пасады. Дарэчы, з ведама камандзіра дывізіі.
— Вы памыляецеся! — рэзка сказаў маёр. — Я быў у батальёне і бачыў усё сваімі вачамі. Камандзір батальёна дзейнічаў правільна.
— Многа вы разумееце! — сказаў камандзір палка. — Тут я гаспадар, і я прымаю рашэнні. Вось са сваім намеснікам. Маркін!
— Я, таварыш маёр!
— Выклікайце камандзіраў падраздзяленняў, стаўце задачу!
— Ёсць выклікаць камандзіраў падраздзяленняў! — як рэха, адгукнуўся Маркін, і гэты яго паслухмяны адказ, нібы вядро сцюдзёнай вады, вярнуў да Валошына адчуванне няўхільнай рэальнасці.