Адкуль наш род
Шрифт:
2. Колькі гадоў Тураву?
3. Якія яшчэ гарады Тураўскага княства ты ведаеш?
4. Раскажы пра жыццё Кірылы Тураўскага.
5. Чаму яго назвалі другім Залатасловам?
6. За што Кірылу Тураўскага абвясцілі святым?
Князь Валодша і вайна з крыжакамі
Нямецкі манах
Аднойчы разам
Тады ў нашай старажытнай дзяржаве ўладарыў князь Валодша. Немцы пачціва называлі яго каралём Вальдэмарам. У княжым хораме манах папрасіў у караля Вальдэмара дазволу ахрысціць зямлю ліваў — племя, якое плаціла палачанам даніну. Гэтая зямля ляжала там, дзе Дзвіна ўліваецца ў мора. Яе жыхары, як некалі і нашыя прашчуры, былі паганцы і маліліся старым багам у святых гаях і дубровах.
Валодша даў манаху згоду. Ён не хацеў псаваць дачыненняў з багатымі нямецкімі гарадамі, дзе гандлявалі полацкія купцы. А яшчэ ён верыў, што Майнгард — шчыры чалавек і сапраўды хоча служыць Ісусу Хрысту.
Але ў госця і ягоных гаспадароў былі іншыя намеры: Майнгард пабудаваў царкву, а потым прывёз нямецкіх майстроў і паставіў каля мора некалькі моцных замкаў. Прыкрываючыся словамі пра Бога, немцы пачалі адбіраць у ліваў і ў суседніх з імі эстаў зямлю ды іншае багацце.
На дапамогу манахам з Нямеччыны прыбывалі рыцары. Яны нашывалі ў сябе на плашчах крыжы, і таму атрымалі назву крыжакі. Кожнага году іхнія караблі падымаліся па Дзвіне ўсё вышэй. Князь Валодша зразумеў, што падпусціў да сваёй краіны небяспечнага ворага.
З берагоў Варажскага мора ў Полацак прыязджалі паслы ад ліваў і эстаў. Яны расказвалі, што крыжакі рабуюць іх і прымушаюць хадзіць разам з немцамі на вайну. Паслы прасілі дапамогі. Полацкая дзяржава распачала доўгае і цяжкае змаганне з немцамі.
Як ваявалі нашы продкі
Галоўнай вайсковай сілаю тады была конніца з князевых дружыннікаў. За дзень коннае войска праходзіла паўсотні кіламетраў, а калі ваяры ехалі з запасным канём на повадзе, дык улетку ад відна да відна маглі прайсці ўдвая болей.
На ўзбраенні ў дружыны былі дзіды, мячы, лукі, вялікія шчыты, а ў блізкім баі біліся таксама сякерамі і пђліцамі. У паходзе засылалі наперад выведнікаў. Яны мелі заданне захапіць чужога ваяра-“языка” і атрымаць ад яго звесткі пра ворага.
Старажытныя беларусы ведалі шмат вайсковых хітрасцяў. Напрыклад, яны рабілі падманныя ўцёкі з поля бітвы і заваблівалі ворагаў у засаду. Каб увесці непрыяцеля ў зман, уначы ставілі несапраўдны стан. Невялікі аддзел (атрад) раскладаў шмат вогнішчаў, гучна пераклікаючыся, сек дровы, бразгаў зброяй. Ворагі думалі, што тут спынілася на начлег велізарнае войска, а па-праўдзе яно было ўжо далёка.
На берагах рэк і на ўзгорках нашыя прадзеды будавалі “гляднѕ”. Глядзјнь — гэта назіральная вежа. Адтуль вартавы ўдзень і ўначы сачыў, ці не набліжаюцца чужынцы. Калі з’яўлялася небяспека, дазорца запальваў сігнальны агонь, які быў бачны з суседняга глядня. Там таксама падпальвалі
Калі здабыць чужы горад з ходу не ўдавалася, яго абкружалі з усіх бакоў і распачыналі аблогу. Гарадскія ўмацаванні абносілі тынам, за якім хаваліся лучнікі. Пакуль адна страла была ў палёце, лучнік паспяваў паслаць наўздагон яшчэ тры. Пад прыкрыццём стрэлаў ваяры падцягвалі бліжэй балѕсты — машыны для кідання камянёў. Адзін камень для такой машыны з цяжкасцю падымалі два чалавекі, а ляцеў ён далей, чым страла з лука.
Наблізіўшыся да брамаў і сцен, абложнікі завальвалі роў галлём і ссечанымі дрэвамі. У зробленых балістамі праломах кіпеў рукапашны бой. Ваяры лезлі па драбінах угору, а абаронцы кідалі на галовы ворагам бярвёны і каменне, лілі вар і гарачую смалу.
Так ваявалі і дружыны князя Валодшы. Яны даходзілі да мора, дзе ўзвышаліся над наваколлем змрочныя крыжацкія замкі. Валодша заўсёды быў у гушчыні бітвы, побач са сваімі ваярамі. Аднойчы пушчаны варожаю балістай камень забіў пад князем каня.
Князь Вячка
Крыжакі часта нападалі на падуладныя Полацку паселішчы. На беразе Дзвіны, у землях балтаў, стаяў горад Куканос. Там кіраваў князь Вячка з роду Рагвалодавічаў. Ягоныя аддзелы не давалі нямецкім рыцарам спакою і не пускалі іхнія караблі ў бок Полацка.
Немцы сабралі супраць Вячкі моцнае войска. Сілы былі вельмі няроўныя, а падмога ад Валодшы падысці не паспела. Князь Вячка і дружына не здаліся. Каб не аддаць свой замак захопнікам, яны спалілі яго і адступілі ў ноўгарадскія землі.
Вячка яшчэ доўга ваяваў з немцамі. Аднаго разу ён са сваімі людзьмі прыйшоў дапамагаць эстам, якія абаранялі горад Юр’еў. Ворагі ўварваліся на вуліцы. Усе абаронцы загінулі ў рукапашнай. Склаў галаву ў баі і Вячка.
Цяпер старажытны Юр’еў завецца Тарту. Адну з ягоных прыгожых вулачак эстонцы назвалі імем адважнага беларускага князя.
Усевалад з Герсікі
Мужна змагаўся з крыжакамі яшчэ адзін князь з роду Рагвалодавічаў — Усевалад. Яму належаў горад Герсіка, што стаяў на Дзвіне паміж Полацкам і Куканосам. Усеваладавы дружыннікі часта з’яўляліся пад сценамі пабудаванай немцамі Рыгі. То яны падпаляць чужынскія караблі, то, пераапрануўшыся ў нямецкія даспехі, без бою ўвойдуць у варожы замак і возьмуць багатую здабычу.
Аднойчы на Герсіку раптоўна напала вялікае рыцарскае войска. Князь з дружынаю прабіўся да стругаў і ўратаваўся, але ўсе жанчыны і дзеці трапілі ў палон.
Два дні захопнікі рабавалі Герсіку, выганялі з хлявоў кароў і коней, зносілі на плошчу золата і срэбра. На трэці дзень, утапіўшы царкоўныя званы і пасекшы мячамі абразы, немцы падпалілі горад і пагналі палонных у Рыгу. Прывязаная да калёсаў, басанож ішла ў чужыну і Усеваладава жонка з маленькай дачкою на руках.
Каб вызваліць палонных, князь мусіў паехаць да крыжакоў і паабяцаць, што больш не будзе падымаць зброі супроць немцаў. Але ў душы ён не скарыўся і чакаў зручнага моманту, каб зноў ударыць па ненавісных захопніках.