Болма?ан балалы? ша?
Шрифт:
Денсаулыы жасы, зырылдап тран балаа даладан баса не керек?! Ал аамны дерті оан ондай ммкіндік бермейтін. Соны тсінетін мен бе, ойын баласымыз, кнза айдалада аып, кешке кшені шаын ктеріп кеп, сілейіп жатамыз. Ойа ештее кіріп-шыпайды. Маайдаы сары домала, ара домалатармен алысу, доп тебу, йді маындаы тоайдан Робин Гудты іздеу, кшікті тмсыын жалау, мырса тбелестіру – бар жмысым осы. Сол кезде деймін ой, аамны асында болып, гімелесіп, сырласу керек-ау дегенді мен айдан білейін? Жан аамны да кемні артынан кп замай мгілікке сапар шегетінін мен аыма білгем жо ой…
***
Сол срайы кзді есіме алсам,
Данышпан екеуміз уытай блмедегі жиналмалы тар тсекте атар жататынбыз. Бір кні кешке арай мазасы болмай тран аам менен су срады. Ойын баласымын, шаршап, сілікпем шыып келіп лаан мен оны кілін имай ожаумен су кеп бердім. Ол оны ішпей, «мынауы жылы екен, суыын кел», – деп айта жмсайды. Таы келем. Ол «дытан тартып кел», – деп таы жібереді. Мен баруа ерініп, «зі тр да ал», – деп жатып кеп ырсытанам. Сйтіп, салыласып жатып йытап аппын. Кейін ойлап отырсам, Данышпан аам б фни жаланнан кететінін біліп, лгенімді крмесін деп далаа шыара берген екен ой…
Тн ішінде біреу мені ктеріп ап, баса блмеге ауыстырып жатызып жатаны есімде. Таерте оянсам, сыртта жрт жиналып алан, у да шу, біреулер еіреп жылап, біреулер басу айтып жр. Тсінбеймін. Баса блмеде жатаным да тсініксіз.
Біз Данышпан екеуіміз йді асындаы зен арнасында наашы апамызды азын баатынбыз. Кнделікті дет бойынша, атып трып, Данышпан жатан орта блмемізге беттедім. Бізді тсек жиналып, блмеге баса крпеше тселіпті. Соны стінде бетіне а мата жабылан біреу жатыр. Ашып алсам, аам! Оятам деп жлылайын кеп. «Тр, тр, Дкай! азды шыару керек, апам рсады ой!» – деп оям. Аам озалмайды. Кздерін тарс жмып алан. Бала санам оны ойлы жанары жары дниені енді ешашан кре алмайтынын тсінбеген еді. Далаа атып шыып, жылап отыран шешеме келіп: «Дкай трмайды, мен аза жалыз бармаймын!» – деп иылы сала бастадым. Бір жаынан жиналан жртты жылауы маан бір смдыты сездіргендей шошытып, дауысым бсе шыып, аятарым дірілдей бастаанын да сезіп трмын.
Шешем:
– Дкай атты йытап алды. Ол енді оянбайды… – деді. Мен лі де еле-ала алпымдамын. Бір кезде санамны ткпіріне «аам айтыс болды» деген суы хабар жетті. Осылайша мен алаш рет ажал деген смны бар екендігін білдім. азалы жртты бір шетінде, «енді маан кім сурет салып береді, кім мені орайды енді?» – деп еіреп жылап траным кз алдымда. Сол кездегі ащы кініш сезімі лі кнге дейін кеудемді тоза отындай кйдіріп, мытылмай жаырып тр.
Ержеткен со, аамны рухына баыштап, ле жаздым.
ЕЛЕС
Аам Данышпанны рухына
Бір крініс келгенде кз алдыма кештетіп,
Опынумен отырам, кіл шіп, ес кетіп.
тыла алман одан мен…
Дымылданса жанарым,
ле жазу тек ана – тылатын амалым.
Кіліме кп сурет жабысанда баттасып,
Мен кремін кнде осы кріністі, ысасы:
Саалынан іірді шашыраса ызыл нр,
Аппа йді кремін,
Шлмектерін тізілтіп,
Трындары той жасап жатады ыли мз болып,
Жымиысып алады, мдануа аз алып.
Шатырына сол йді жетім стар онатап,
нсіз ана отырар,
ткеншекті зарлы ні жбатады тек мені,
Клкісіндей сбиді нр кернейді кпені…
Сол бір елес, білемін – мен тсті арасы,
Аула ішінде бір сби былдырлайды, адасып.
Былдыр-былдыр сйлеуі жрегіме тым жаын,
Жазым келер сондаы ызылсары ма атын.
Былдырлайды маан ол, екі дниеде ымбаттым,
лімнен де тым иын оан біра тіл ату.
Сол бейнені (тр-тсі – з кемнен аумаан)
Іздейтын боп алдым тман басан ауладан.
Аам еді ол мені, елес іші амалан,
Млде бтен кеістік жолатпайды мені оан.
айран мені аулада, мда ойнаан жолдасым,
олын блап трады, аыланда кз жасым.
…Аппа йді алдында иіскеп алып басынан,
Ертіп кетер оны кем, жлдыз аып шашынан…
дайды баласы
Шешем бір жылдан кейін кйеуге шыатын болды. Бл мен шін млде ктпеген жайсыз хабар еді. Марм наашы апамны: «Мамады бір жасы аа йіне кетеді, сол сені папа болады», – деп жатаны жадымда.
ке болудан дірам алыр лгі «жасы аамыз», елу жасына дейін жылы баып, дала кезген, адамдармен араласпаасын тз таысына айналан, арабайыр м атал адам екен. Елу жасына дейін йел мен бала дегенді білмеген длейге мені шешемді зорлап осан сияты. Шешемні алымалы ретінде наашы апамны босаасына бір ара бие байланды. Сол арыны ампайан ара биені смды жек кретінмін. Ешкім жота орада тран байс жылыа алыстан тас атамын. Сйтіп, мені шешеме айырбасталан жануардан ш аландай боламын.
Шынымен бір кні шешем аыры йден кетіп тынды. Есімде аланы той болатын кні мені йге амап тастады. Тні бойы я орыныштан, я орлананнан, я шешемді имааннан ба, за жыладым. Ертегі кні тойдан келген бауырсаты жеп, ксігі басылмай отыран мені Маржан пкем жбатансыды: «мамамыз баран й лкен екен, болаша папамыз бай екен, брімізді жарылап тастайды екен», – деген сздерді айтып, зі де ыстыан жасын жасыра алмай жылап жіберді.
Кннен кн, аптадан апта озып жатты. Мен болсам, кзім бозарып наашыларымны йінде лі жрмін. Шешем анда-санда келіп тратын. Кейін онысы сирей бастады. Соан араанда, ара айыстай кйеуі жібермейтін болуы керек деп ойладым.
Бестен асып алтыа бет алан кезім. Кнде бір ермек тауып алып, аам мен анамды мытуа тырысып жрмін. Тк етпейді деп оям, скесін мамамды анабір сорайан смырайдан тарып алам деп з-зіммен серттесемін. Сол лы жорыа аттану шін, ааштан ылыш жасап, сада иемін. Кнде кешке арай ыса кшені ана басынан мына басына дейін жгіріп жаттыамын. Мен бір кні анамды тарамын!
Шешем кеткеннен кейін, брыы мені гімемді асыа ктіп жрген тындармандарым енді ебексіз кмпит-смпиттерін беретінді шыарды. Біреу олыма рт немесе пішін бере алса, бір гіме бастай алсам, «рахмет, айтпай-ой», – деп, басымнан сипап, крсініп кете беретін. Мен оан не боп алды-ей деп, артынан уып барам. Жетіп алан со, «бір гіме айтып берейінші», – деп жалынам. Ол: «Жо, кмпитті былай-а ала ой», – дейді. Мен тсінбей далмын. Оларды мені аяп жргендерін айдан ана білейін? Осындай екі-ш жадайдан кейін, жыным стап, тегін келетін тттіден бас тарттым. Содан бері тттіге жаным ас, млде жемеймін, осы кнге дейін.