Чорны замак Альшанскі
Шрифт:
— І ролю ў ёй мне не далі… Англійская… Мова Шэкспіра — гэта ясна. А тое, што вы называеце проста англійскай, — гэта шэраг мыканняў і варыяцый аднаго-адзінага галоснага, пры дапамозе якога маюць зносіны дзевяць дзесятых жыхароў гэтага вострава. — І кінуўся да акна, нібы расчыняючы яго. — Слухайце! Перазвон! Звон па нас! Слухайце вы ўсе. Хай паможа бог гэтаму старому дому.
Я не мог болей.
— Што, адчуваеце faux pas?* — спытаў псіхіятр.
* Падманны крок, няёмкасць.
— Felix opportunitate mortis*.
* Шчаслівы, хто ў час памірае.
— Што зробіш. Многіх з іх не вылечыш. І саромецца няма чаго. Прыйдзе час, на гэтых, безнадзейных, мы накопім матар'ял надзеі для іншых. І тады адзіным невылечным адхіленнем у псіхіцы будзе тое, пра якое і зараз кажуць: «Балван, якіх мала».
— Абы не пры штурвале.
— Ну гэта ўжо не псіхіятраў справа.
— Хадзем, хадзем адсюль.
Ён гаварыў з усмешкай, хаця і сумнай. А на мяне каціліся хвалі чалавечага гора. Вялізныя хрыбты чорнай вады. І гэта былі нашы няўдача і непаспяховасць, нашы нядоля і злашчасце. Усе грані нашай нядолі: атамнай, мілітарысцкай, сексуальнай. Пагрознай. Чым мог памагчы супраць гэтых няспынных навал нейкі там стары добры бром. Стары экіпаж Флінта цяпер нават сваю славутую песню спяваў бы зусім іначай:
Йё-хо-хо, і бутэлька брому.
Я не мог больш глядзець у вочы гэтым людзям і ўзмаліўся перад Лыганоўскім аб літасці.
І вось мы ехалі назад, паступова ўязджаючы ў позняе весняе сутонне.
— Ну вось, — сказаў лекар. — Цяпер вы самі бачылі гэты адчай. І менавіта каб не дайсці самому да такога, кіньце ўсе вашы заняткі, перастаньце думаць аб усім і — куды-небудзь, куды хочаце. На мора, у горы, у стэп. Сцеражыцеся ілюзій.
— Добрая ілюзія, калі я сам бачыў цені на галерэі і іншае… Гэта што, неаб'ектыўнае ўражанне?
Ён усміхнуўся гожым ротам:
— Сярэдневяковыя вядзьмаркі, каб «лётаць», націраліся маззю. У яе склад уваходзіў аконіт. Ён даваў цалкам «аб'ектыўнае» адчуванне палёту. Але ж вы не будзеце адмаўляцца, што гэта была чыста суб'ектыўная ілюзія.
— А гэта што, таксама суб'ектыўная ілюзія, што мае паперы пару разоў былі пераварушаныя?
— А вы не маглі самі гэтага зрабіць… гм… ва ўзбуджаным стане.
— Клянуся вам, што падчас гэтых «ілюзій» я з месца не мог скрануцца. Як прыкуты. Усе мускулы здраўнелі… Вы лепей, чым разважаць, парады мне нейкія далі б.
Сказаў я гэта ці не занадта палка. І не дзіва: я такі досыць моцна спалохаўся тых дантавых колаў пекла, праз якія ён мяне сёння правёў.
— Парады? Ну, піць. Вы шмат п'яце?
— Выпадкова і досыць рэдка.
— Курыць… Лепей за ўсё… Абавязкова кіньце курыць.
— Ну, гэта вы занадта патрабуеце.
— Можа. Ды гэта ў вашым выпадку, можа, і не дужа шкодзіць. Лепей, вядома, кінуць, калі хопіць волі. Проста выдатна было б, каб кінулі. Але тут я дрэнны парадчык дый патрабаваць не маю права. Сам дымлю, як цягнік. З вайны. З фронту. Самі разумееце… Ну, можа, крыху меней курыце… Урэшце гэта не самая вялікая бяда. А вось кінуць
Прыпаркаваўшы машыну, мы ішлі да сваіх хатаў.
— Што, Герардзе? — спытаў Пахольчыка лекар. — Як там з дамоўленасцю?
— Ды вініцца мушу. Не дастаў, і пэўны час, мусіць, не будзе. Перабоі.
— А, ладна, — махнуў рукой Лыганоўскі. — Пакурым пару тыдняў штось іншае.
…Падымаліся да сябе. І на пляцоўцы, дзе была кватэра лекара, убачылі Хілінскага, які спускаўся ўніз.
— Дзень добры панству. А дзе гэта вы, Косміч, прападалі цэлы дзень? Кампанія? Кабеты?
— Кампанія ў мяне была невелька, але бардзо пожондна, — сказаў я словамі не дужа прыстойнага польскага анекдота.
— Пробашч? Арганіста?
— Не, тыя ў Альшанцы…
— Няўжо астатнія з таго анекдота?
— Ды не…
Я гатовы быў ляпнуць нешта праўдзівае пра падзеі гэтага дня. Але тут, дай божа яму здароўя, мяне перабіў Лыганоўскі. І праўда, калі кліент не хоча берагчы лекарскай таямніцы, то гэта хочаш не хочаш павінен рабіць за яго сам лекар. Нават наступаючы дурню на язык.
— Ён не скажа, — сказаў Лыганоўскі. — Бываюць такія рэчы, што трэба трымаць язык за зубамі. На мой погляд, ён сёння цалаваўся з чужой жонкай.
— Божа мой! — уздыхнуў Хілінскі. — І ўсё гэта адбываецца ў прававай дзяржаве.
Памаўчаў.
— Хаця цяпер пайшлі мужчыны спрэс як з анекдота: «Ваша мэта што? Пацалаваць маю жонку? Ну то, скончыўшы сваю справу, вы можаце пайсці…» Словам, Антоне, калі ты кажаш, што рыба добра ловіцца, то я, можа, неяк днямі заеду да цябе. Стаць там на пастой можна ў каго?
— Гэтага дабра хопіць.
— А ведаеце, — сказаў Лыганоўскі, — можа, і я падскочу на дзень-другі. Адгулаў некалькі скапілася. І так абрыднуў горад. Горача. Ногі ў асфальце вязнуць. А там жа — канец траўня.
— І ў дадатак, — сказаў я, — дзякуючы позняй вясне сям-там у гушчары ды ў баравінных ярах ёсць яшчэ апошнія смаржкі. Ну, не кошык, а на патэльню назбіраеце.
— І смаржкі? — вохнуў псіхіятр. — Усё. На каленках прыпаўзу. А можа, разам пад'едзем? Вы калі, Адам Пятровіч?
— У тым і справа, што дакладна не ведаю. З'ездзіць тут на дзянёк да сваякоў трэба. Пад Кладна. Ну, можа, усё ж там, у Альшанцы, сутыкнемся. Будзе яшчэ лепей.
— Так. Запланаванасць заўсёды пасуе перад сюрпрызам.
Мы разышліся.
Больш за ўсё я люблю вось такія нечаканыя, як з яра галавой, паездкі. Калі збіраешся спехам, калі не залежыш ні ад аўтобуса, ні ад білетных касаў, ні ад папярэдняга продажу гэтых білетаў, а залежыш толькі ад майстэрства вадзіцеля ды ад спраўнасці машыны, калі дзе захацеў, там і спыніўся. Ці на беразе ракі, ці на ўзлессі, ці паляжаць у сакавітым канюшынніку або ў дурманных каноплях.
Калі выходзіш у пяць раніцы, яшчэ пазяхаючы ад соннага холаду, як паступова разаграешся, як запальваеш першую цыгарэту, і яна асабліва смачная ў ранішнім, зусім яшчэ чыстым паветры.