Кацёл з каменьчыкамі
Шрифт:
Пачакалі яны крыху - з'явіліся з зямлі парасткі, гусцець пачалі.
– Прынясі, кабета, матыку, - сказаў незнаёмы.
Тая прынесла. Расточкі ўжо ў кусцікі ператварыліся.
– Пацяпай вось так. Загарні ім ножкі ў кажушок... І яшчэ раз загарні. А кусцікі ўжо амаль кусты.
І вось на кустах
– Вось цяпер можаш іх памацаць на выбар, - сказаў незнаёмы.
– Гэта як дзеці галодныя.
І выняў два камяні з-пад куста.
Пасля засумавалі кусты, паблякла іх лакіравана-шурпатая, зялёная зверху і матавая спадыспаду паверхня, пасохла гікаўё.
– Ну вось, заўтра будзеш капаць. На ўсю зіму хопіць, - сказаў незнаёмы.
– І з суседзямі падзяліся.
– Ясна, - сказала Мар'я, бо ўжо далятаў з хаты сыты, некаменны дух.
– З суседзямі найперш.
– Мне! Мне!
– кінуўся Ігнат.
– Мне перш за ўсё! Я іх кармлю-паю!
– І на работу наймаеш?
– спытаў незнаёмы. Выняў адзін камень, і той закурэў у ягоных руках, а чалавек разламаў яго, пасаліў і стаў есці.
– І не адмовіў ім у ежы, калі галадалі?
– Мне! Мне! Наймаю, кармлю.
– Добра, - сказаў незнаёмы.
– Набяры кацёл каменьчыкаў са свайго поля. Ды хутчэй.
Ігнат чуйдух прыляцеў з катлом. Самых буйных, з кулак, камянёў нацягаў.
– Во! Во! У мяне ж і каменьчыкі. Во ў мяне, дык камні з кулак. А гэтыя ж лайдакі, хіба ў іх камні. Слёзы, а не камні.
– Слёзы, - сказаў незнаёмы.
– Дык хочаш, каб у цябе яшчэ больш стала? Усё ж ёсць. Што даў - такі і плод.
– Мне! Мне! У мяне і камні.
– Глядзі-і, - сказаў незнаёмы і сыпануў камяні па Ігнатавым полі. І яшчэ. І яшчэ. Засеяў
– Ну вось. Даў сёння хлеба яе дзецям?
– А што? Галадранцы. Самога з'ядуць, як мяккі будзеш.
Незнаёмы махнуў рукой.
Камні пачалі расці. Усе ўтрох стаялі і глядзелі, як яны растуць: каменьчыкі - камні - камяні - камяніскі. Усё поле закрылі. Ігнат аж падскочыў.
– Ну чакайце, за такімі вы яшчэ й да мяне прыбяжыце. Прыйдзеце, любенькія, як прыпрэ.
Паглядзеў на яго незнаёмы, плюнуў.
– Ну вось, маеш, - сказаў.
– А чаму яны не зарываюцца?
– А таму, што вечна ім заставацца на вачах у людзей, як кожнаму скнарству, як кожнай жорсткасці, як кожнай нелюбові да людзей, як кожнай Несправядлівасці.
І пайшоў з жанчынай да яе хаты.
Кінуўся шчаслівы гаспадар да поля - не поле, а суцэльная каменная крушня. Валуны велічынёю з хату. На тысячу год наперад з зямлі вылезлі.
Пакуль дзеці, незнаёмы і жанчына елі ў хаце «камяні» - усё наваколле чула з-за каменнага мура дзікі віск і выццё. Выў і рыкаў Ігнат.
А пасля незнаёмы ўстаў.
– Пайду, - сказаў ён, закінуўшы за плечы торбу.
– Чым мне табе аддзячыць?
– Нічым. Дабрынёю да людзей. Ды гэтага дабра ў цябе заўжды хапала.
– Пайду пагляджу, як сусед. Звар'яцеў, пэўна.
– Нічога. Я ж кажу... дабра ў нас хапала. Залішне.
І пайшоў у свет, абапіраючыся на кій. Пад касыя асеннія хмары. Насустрач пералётам, што, калючыя, каціліся яму пад ногі. Ужо зводдаль азірнуўся - Мар'я і дзеці глядзелі яму ўслед, маленькія на чорнай раллі.
– Гэй! А імя ёй будзе - Бульба!
– крыкнуў ім незнаёмы.
І так з'явілася на Беларусі Бульба.