Міжзорныя ўтыль-капальнікі

Белаяр Сяргей

Члены экіпажа толькі нейкім цудам не страчвалі прытомнасці. На шчасце, пераход ніколі не цягнуўся доўга. За сто тысяч кіламетраў ад кропкі выхаду модуль адключыўся і пачалося тармажэнне. Карабель увайшоў у норму за дваццаць тысяч кіламетраў ад арбіты.

— Цірак, як ты? — спытаў капітан, як толькі ачнуўся.

— Добра! — адазваўся тэхнік. Яго голас слаба дрыжаў.

— За працу!

Кампрэсары ўцягнулі газ, сілавыя коканы зніклі.

Капітан адстрэліў радыёбуі і вывесіў на адлегласці паўмільёна кіламетраў над паўночным полюсам планеты файнд-маркер з ідэнтыфікацыйным нумарам «Дор-Шарга». Тэхнік заняўся

танкамі. Кожны касмічны разведчык, незалежна ад жадання воль­ных пашукавікоў — арцеляў або наёмных карпарацый — забяспечваўся кантэйнерамі для сыравіны, граберамі, сартавальнымі механізмамі і прэсам.

На тое, каб падрыхтавацца да збору сыравіны, спатрэбілася каля дзесяці хвілін. У адрозненне ад Ра-Ваша, рукі ў Храмуна не дрыжалі, хоць хваляванне Аргаса было неменшым.

— Пачынаем? — спытаў, згараючы ад нецярпення, Цірак.

Перш чым набліжацца да базы смецця, капітан вырашыў агледзецца — сюрпрызы экіпажу патрэбны не былі. На сто мільёнаў кіламетраў вакол было пуста. Праверыў Храмун і дадзеныя зондаў.

— Можна!

Тэхнік пацёр рукі ў прадчуванні вялікага куша і ўзяўся за ручкі кіравання маніпулятарамі, абсталяванымі велічэзнымі захопамі. Грабер тузануўся, шчыпцы сагнуліся і выпрасталіся.

Пераканаўшыся ў тым, што маніпулятары гатовы да працы, Ра-Ваш варухнуў дзяржальнамі. Фантастычныя цуда-памочнікі ўрэзаліся ў сцяну смецця. Цірак паварушыў дзяржальнамі, і маніпулятар панёс здабычу да шырокага раструба, праз які сыравіна паступала ў комплекс сартавальных механізмаў, адкуль ішла пад прэс. Спрасаваныя брыкеты вагой па сто тон па канвееры адпраўляліся ў танкі, дзе магутныя краны размяркоўвалі іх па грузавых ёмістасцях.

Капітан вырашыў азнаёміцца з вынікамі сканіравання. Атмасфера амаль на семдзесят пяць працэнтаў складалася з аксіду вугляроду. Каля шасці працэнтаў прыходзілася на кісларод, астатнюю частку складалі аксіды азоту, дыяксід серы, альдэгіды, аміяк, радыеактыўныя ізатопы і цяжкія металы. На гэтым таксама можна было нядрэнна зарабіць.

Не менш забруджаныя на апусцелай планеце глеба і вада. Грунт быў літаральна перасычаны ўстойлівымі хлорарганічнымі злучэннямі, нітратамі, сульфатамі, хларыдамі, а таксама таксічнымі адходамі прамысловай і сельскагаспадарчай вытворчасці, ртуццю, свінцом, мыш’яком, меддзю, кадміем. Сусветны акіян нагадваў кактэйль з нафты і нафтапрадуктаў, нітратаў, фасфатаў, інсектыцыдаў, гербіцыдаў, прамысловага ды бытавога смецця і цяжкіх металаў.

Нечакана для самога сябе капітан адчуў шкадаванне да тых, хто не здолеў своечасова спыніцца і ператварыў свой дом у звалку. Жаль працягваўся нядоўга — Аргас адмахнуўся ад гэтай думкі, як ад назойлівай кузуркі, нагадаўшы сабе пра тое, што не варта спачуваць дурням. Лепш падумаць, як не падпусціць недасведчаных да атручанай планеты.

Праца ішла.

На душэўныя згрызоты Цірак не пакутаваў — занадта доўга ён марыў пра тое, як разбагацее. Напарнікам і сябрам Ра-Ваш быў нядрэнным, нягледзячы на такое ўвогуле зразумелае жаданне, бо і праз дзесяцігоддзе не забываліся цяжкае дзяцінства і галоднае юнацтва. Аргас і сам не супраць прамяняць манатонныя пошукавыя будні на забяспечанае марнаванне часу, але марамі пра незлічоныя багацці не трызніў.

Калі Храмун глядзеў на імкліва растучыя лічбы, якія паказвалі танаж смецця, з яго грудзей рвалася радасць. Капітану даводзілася супакойваць сябе: занадта

ўжо вялікая была рызыка трапіць у поле зроку канкурэнтаў або піратаў.

«За такую залатую жылу ўчэпяцца ў гор­ла не толькі чужыя, але і самыя верныя сябры!», — раптам падумалася капітану. Ён цішком кінуў на таварыша ацэньваючы погляд. Калі не заўважаць узбуджанага мармытання, Цірак быў такім жа, як і заўсёды. Храмун зноў утаропіўся ў экран. Сам ка­штан не мог дапусціць і думкі пра тое, каб здрадзіць таварышу. Гонар афіцэра, няхай сабе і адстаўнога, не дазваляў нічога. Ды і куды падзець сумленне?

Колькасць брыкетаў, аднак, павялічвалася. Штучны інтэлект правёў разлікі і выдаў рэзюмэ: танкі касмічнага разведчыка будуць запоўненыя задоўга да таго, як смецця стане менш на дзесяць працэнтаў.

Храмун змяніў Ра-Ваша праз дзве гадзіны, не прыняўшы пад увагу пярэчанні Цірака.

— Смецце нікуды ад цябе не дзенецца!

Спрачацца з капітанам тэхнік не адважыўся — моўчкі перадаў кіраванне таварышу. Толькі павярнуў галаву, каб Аргас не заўважыў нядобрага бляску ў яго вачах. Погляд Ра-Ваша спыніўся на вогнетушыцелі — цяжкім балоне, здольным без цяжкасці праламаць чэрап.

Тэхнік нервова аблізнуў вусны, спалохаўшыся ўласных думак. Спакуса забіць капітана і завалодаць усім багаццем аднаасобна была вельмі моцнай. І супраціўляцца ёй аказалася цяжка. Цірак асцярожна расшпіліў замок рамянёў бяспекі, пасля чаго яны лёгка зваліліся на крэсла. Глыбока ўдыхнуўшы, пацягнуўся да вогнетушыцеля, імкнучыся пры гэтым не патрывожыць капітана. Сэрца білася аб рэбры, здаецца, на ўсю міжзорную прастору.

У гэты самы момант на маніторы з’явіліся дадзеныя пра дакладную колькасць сыравіны і разлікі меркаванага прыбытку.

Сума атрымлівалася астранамічная.

Ра-Ваш выдыхнуў і прымусіў сябе забыць пра жаданне пазбавіцца ад сябра. А праз імгненне Цірак засаромеўся сваіх думак.

На тое, каб загрузіць усе танкі, ледзь хапіла чацвярых сутак, на працягу якіх Ра- Ваш і Храмун змянялі адзін аднаго на час ежы і сну праз кожныя шэсць гадзін. Змяншэнне колькасці смецця на планеце было практычна незаўважным.

Да рэсурснай базы дабраліся за тыдзень. Паліва не эканомілі: касмічны разведчык здзяйсняў скачкі ў гіперпрасторы. І аднаго рэйса хапіла, каб зрабіць Аргаса і Цірака заможнымі. Але капітан і тэхнік на дасягнутым не спыніліся — яны нанялі самы вялікі танкер і за тры рэйсы перавезлі ўсё смецце з аддаленай планеты. І толькі пасля таго, як з танкера быў выгружаны апошні брыкет, пашукавікі адчулі рэальны кошт свайго новага статусу.

— Ну, і як табе мая сціплая хаціна? — спытаў Цірак, ямчэй уладкоўваючыся на шэзлонгу, па абодва бакі ад якога стаялі слугі з веерамі.

— Няблага! — адказаў Аргас, хоць назваць сціплым палац таварыша было нельга — ад унутранага ўбранства літаральна патыхала раскошай.

Ра-Ваш расплыўся ў задаволенай усмешцы і сказаў:

— Калі хочаш, можам выйсці ў адкрыты космас на маёй асабістай яхце, самай вялікай у Айкумене!

— Чаму б і не? Але толькі пасля таго, як ты пакажаш мне сваю калекцыю! Памятаецца, ты казаў, што ў цябе ёсць арыгіналы вялікіх майстроў мінулага?

— Так! Давялося раскашэліцца, але яны таго каштуюць! Прызнаюся, пасля знаёмства з тваім паркам рарытэтных машын мяне пачало адольваць жаданне ўразіць цябе чым-небудзь не менш дарагім!.. Яшчэ кактэйлю?