Перловый суп
Шрифт:
У савецкія часы, калі ты не сябраваў з кім-небудзь сам, табе знаходзілі сябра ці партыя, ці камсамол, ці КГБ.
Рэдакцыя беларускай рэспубліканскай маладзёжнай газеты «Знамя юности» сябравала з рэдакцыяй літоўскай рэспубліканскай маладзёжнай газеты «Komjaunimo tiesa» («Камсамольская праўда»). Два разы на год абедзве рэдакцыі збіраліся разам, каб дзяліцца вопытам. Дзяліліся так: адзін раз літоўцы прыязджалі напівацца да нас, другім разам мы ехалі напівацца да літоўцаў. Нешта там, канешне, было яшчэ, апроч п'янкі, але што там
Адным разам, калі мы пабывалі ў гасцях у літоўскіх сяброў і нас ужо, як дровы, пагрузілі ў аўтобус, каб выправіць дахаты, намеснік адказнага сакратара рэдакцыі газеты «Знамя юности» Віктар Ледзенеў раптам заявіў, што нікуды ён не паедзе, бо яшчэ не з усімі літоўцамі і не ўсім падзяліўся. «Не з усімі!.. Не ўсім!..» — дружна закрычалі пад вокнамі аўтобуса гасцінныя літоўцы, асабліва дзве літоўкі, і Ледзенеў ва ўпор спытаў мяне: «Ты са мной?..»
Паслаць яго куды-небудзь я не мог па трох, як мінімум, прычынах: працаваў я тады таксама ў сакратарыяце, гэта першае; Віктар Ледзенеў быў не проста маім начальнікам, а сябрам, гэта другое; ну, і яшчэ дзве літоўкі...
Карацей, як нас ні адгаворвалі неабыякавыя да нашага лёсу калегі і як ні запалохвалі карнымі санкцыямі галоўны рэдактар з адказным сакратаром, мы ў Мінск не паехалі.
Трэцім застаўся з намі ў вечаровай Вільні — па сямейных, як ён сказаў, абставінах — Яўтен Будзінас.
Памылку сваю мы ўсвядомілі адразу. Як толькі зачыніліся дзверы аўтобуса — усіх гасцінных літоўцаў разам з дзвюма літоўкамі як ветрам змяло. Аказалася, яны, нібыта запрашаючы нас застацца, проста дэманстравалі нам літоўскую, больш блізкую (у параўнанні з нашай) да еўрапейскай, культуру, а насамрэч цягацца з двума п'янымі дурнямі пасля двух дзён разгулёну ніхто не збіраўся: усе ў смерць ад нас стаміліся.
Будзінас, як свой са сваімі, знік разам з літоўцамі і дзвюма літоўкамі.
— Кінуў, лабус... — свістануў яму ўслед Ледзенеў і абняў мяне на скразным ветры колішняй сталіцы колішняга Вялікага княства Літоўскага, якое насамрэч было беларускім. – Пайшлі далей напівацца, больш няма чаго рабіць.
Сапраўды, нам нічога не заставалася рабіць, апроч як далей напівацца, і мы пайшлі ў рэстаран, дзе заказалі пляшку гарэлкі і, каб доўга не чакаць гатаванай закускі, дзве порцыі маслін.
— Маслін няма, — даволі няветліва, як нам здалося, буркнуў афіцыянт, гэткі трохі касаваты і з пузікам. Кончаны, як паказала далейшае развіццё падзей, літоўскі клоп.
— Тады гуркі ці... — пачаў я, але Ледзенеў, якога абразіла няветлівасць афіцыянта і ў якім ужо выспяваў канфлікт, мяне перапыніў:
— Як няма? Вунь людзі салянкі ядуць, а ў салянках масліны.
— Дык гэта людзі... — крэмзаў нешта алоўкам у меню афіцыянт. — І ў салянках...
— А без салянкі, значыць, няма?
— Няма.
Ледзенеў з хвіліну глядзеў на афіцыянта, асэнсоўваючы, мусібыць, хто тут дэбіл. Прыйшоўшы да высновы, што не ён, спытаў:
— Колькі ў порцыі маслін? Ну, колькі іх штук у порцыі?
— Ніколькі, бо іх няма. — Афіцыянт падаў меню. — Паглядзіце: няма.
— А калі б былі?
— Калі
— Тады налаві нам дзве порцыі.
Афіцыянт не зразумеў:
— Як налавіць?
— Як прыдумаеш.
— Дзе?
— У салянках... Налаві і прынясі. Так можна?
Афіцыянт уцяміў, што ад яго хочуць, і адмоўна паківаў галавой:
— Няма ў меню, значыць, нельга.
Убачыўшы, што Ледзенеў пачынае ўскіпаць, я прыйшоў яму на дапамогу:
— А салянкі ў меню ёсць?
— Салянкі ёсць.
— І рыбныя, і мясныя?
— І рыбныя, і мясныя.
— І па колькі ў адной салянцы маслін?
— Па дзве.
— Дык падай нам дваццаць маслін у салянках. I не кажы, што нельга.
— У якіх салянках?..
— У любых.
— Вы ж не з'ясцё... — не знайшоў, чым запярэчыць, афіцыянт, а Ледзенеў пракінуў пагрозліва: «Давай нясі, я табе фокус пакажу».
Афіцыянт цягаў салянкі, мы пілі, закусваючы вылаўленымі маслінамі, а калі ўсе масліны вылавіліся, зноў паклікалі афіцыянта:
— А цяпер нясі назад.
Клапа на плямы пабіла.
— Вы ж заказвалі...
— Што заказвалі?
– Салянкі...
— Масліны ў салянках! I гатовы заплаціць за порцыю, нават за дзве. А салянкі нясі, адкуль прынёс, мы іх не елі ні мясных, ні рыбных.
— За ўсё плаціце, — заўпарціўся афіцыянт. — Не панясу назад нічога.
— Тады фокус... — падняўся з-за стала намеснік адказнага сакратара беларускай рэспубліканскай газеты «Знамя юнасци» Віктар Іванавіч Ледзенеў, усклікнуў: «Оп-па!..» — іперакуліў стол, у два паверхі ўстаўлены талеркамі з салянкамі, некаторыя з якіх трохі астылі, а некаторыя былі яшчэ даволі гарачыя, на афіцыянта — гэткага трохі касаватага і з пузікам...
О, колькі было звону і крыку!..
Афіцыянт аказаўся не толькі кончаным клапом, але і пляменнікам дырэктара рэстарана, а дырэктар рэстарана — братам нейкага хоць і літоўскага, але міліцэйскага начальніка. Так што да гэтай пары маглі б мы сядзець у якойнебудзь літоўскай вязніцы, калі б «лабус» Будзінас насамрэч, як западозрыў гэта Ледзенеў, нас кінуў.
Але Яўген Дамінікавіч нас не кінуў. Прыбегшы назаўтра ў рэдакцыю газеты «Komjaunimo tiesa», ён адразу спытаў: дзе мы, ці не аб'явіліся? Яму адказалі, што не, пакуль не аб'явіліся, і ніхто не ведае, што рабіць: не шукаць жа ў міліцыі. 3 уласцівай яму празорлівасцю Будзінас заўважыў на гэта, што, калі нас недзе і шукаць, дык якраз у міліцыі — і ў міліцыі нас знайшоў.
Літва ў той час была не краінай Еўрасаюза, а адной з пятнаццаці савецкіх сацыялістычных рэспублік, таму Яўген Дамінікавіч знайшоў нас у савецкай сацыялістычнай міліцыі слаба жывымі, бо ўсю ноч нас не слаба мяцелілі: мы адмаўляліся адказваць на пытанні (каб нас не вытурылі з работы), адкуль мы ёсць і хто мы ёсць такія, а ніякіх дакументаў пры сабе не мелі. Навошта нам мець пры сабе нейкія дакументы, калі не было мяжы паміж Літвой і Беларуссю...
«Ну, ё..! — вылаяўся Будзінас, убачыўшы, якія мы прыгажуны, і выслухаўшы ідыёцкую гісторыю пра масліны.
– Яны мне тыя масліны на белым сподачку пададуць!»