Прыгоды ўдалага ваякі Швэйка ў сусьветную вайну

Гашак Яраслаў

На обэр-фэльдкурата з пахмельля найшоў прыпадак дэмократызму. Ён выняў папяроску і падаў яе Швэйку:

— Куры! Ты, кажуць, праз мяне павінен зьявіцца да палкоўніка? — зьвярнуўся ён да капрала. — Нічога, брат, ня оойся. Я за цябе заступлюся. Нічога табе ня будзе. А цябе, сказаў ён Швэйку, — я вазьму з сабой; будзеш у мяне жыць, як у хрыста за пазухай.

На яго найшоў новы прыпадак вялікадушша, і ён наабяцаў шмат-чаго ўсім: вольнапісанаму абяцаў купіць шоколаду, канвойным — рому, капрала абяцаў перавесьці ў фотографічнае аддзяленьне пры штабе 7-й кавалярыйскай дызізіі і запэўняў усіх, што ён іх вызваліць і ніколі не пакіне. І тут-жа стаў частаваць папяросамі з свайго партабака

ня толькі Швэйка, але і іншых, сказаўшы, што дазваляе ўсім арыштантам курыць, і абяцаў паклапаціцца аб тым, каб яны былі вызвалены ад пакараньня і вярнуліся ў строй.

— He хачу, каб вы мяне дрэнна ўспаміналі, — сказаў ён. Наогул вы робіце на мяне ўражакьне людзей паважных, угодных госпаду богу. Калі вы і саграшылі, то за свае грахі расплачваецеся, і, як я бачу, цярпліва і бяз скаргаў пераносіце сваю кару, пасланую вам ад бога.

— На падставе чаго вы падпалі пад спагнаньне? — зьвярнуўся ён да Шэйка.

— Бог мяне пакараў, — набожна адказаў Швэйк, — выбраўшы сваёй прыладай палкоўніка. пан обэр-фэльдкурат, з прычыны незалежнага ад мяне спазьненьня ў полк.

— Бог бясконца літасьцівы і справядлівы, — урачыста сказаў обэр-фэльдкурат. — Ён ведае, каго карае, бо выказвае нам гэтым самым сваё ўсеведаньне і ўсемагутнасьць. А вы-ж за што сядзіце, вольнапісаны?

— За гордасьць, — адказаў вольнапісаны. — Найлітасьцівейшаму стварыцелю ўгодна было паслаць мне раматус, і я заганарыўся. Калі адбуду пакараньне, мяне прыкамандыруюць да палкавой кухні.

— Што бог ня робіць, усё к лепшаму, — з патосам сказаў патэр, пачуўшы пра кухню. — Паважны чалавек і на кухні можа зрабіць сабе кар‘еру. Інтэлігентных людзей трэба назначаць якраз на кухню для большага багацьця комбінацый, бо абы як згатаваць — ня штука, а ўмельства ў тым, каб з любасьцю скласьці страву. Вазьмеце, напрыклад, падліўкі. Чалавек інтэлігентны, гатуючы падліўку з цыбуляю, перш за ўсё возьме гародніны ўсіх гатункаў па троху, добра ўсмажыць іх на масьле, потым дадасьць туды сушаных карэньняў, пасьля гэтага прыправіць усё гэта зьлёгку спэцыямі і імбірам. Звычайны-ж кухар-тупіца разварыць цыбуліну, а потым туды бухне мукі, падсмажанай на гавяджай тлустасьці, — і гатова. На маю думку для вас ляпей за афіцэрскую кухню нічога І быць ня можа. Чалавека някультурнага могуць пярпець у побыце ў якой-небудзь звычайнай працы, але ў кухарскім мастацтве гэта зразу дасьць сябе адчуць. Учора вечарам у Будэйовіцах, у афіцэрскім сабраньні, падалі нам, між іншым, ныркі ў мадэры. Той, хто мог іх так прыгатаваць (няхай даруе яму бог за гэта ўсе яго грахі!), быў інтэлігент у поўным сэнсе гэтага слова. Дарэчы, у тамашняй афіцэрскай кухні сапраўды служыць нейкі настаўнік з Скутча… А тыя-ж самыя ныркі на мадэры еў я раз у афіцэрскай сталоўцы 64-га запаснага палка. Навалілі туды кмену — ну, адным словам, так, як гатуюць ныркі з перцам у простым шынку. А хто гатаваў? Кім, каб запытаўся, быў іхні кухар да вайны? Жывёлу даглядаў у маёнтку!

Фэльдкурат памаўчаў трохі і пачаў разьбіраць кухарскую проблему ў Старым і Новым завеце, зазначыўшы, што ў тыя часы зьвярталі асаблівую ўвагу на прыгатаваньне смачных страў для падмацаваньня пасьля набажэнства і царкоўных сьвят. Потым ён прапанаваў што-небудзь сьпець і Швэйк ахвотна, але як заўсёды не дарэчы, запеў:

Ідзе Марына З Гаданіна, За ёю птахам З віном пад пахай Імчыцца поп — Чыгунны лоб.

Але фэльдкурат зусім не зазлаваў.

— Каб было пад рукою хоць трошкі рому, дык-бы і віна ня трэба было, —

сказаў ён, ветла ўсьміхаючыся, — а што да Марыны, дык і без яе абыйдземся. З імі толькі грэх адзік.

Капрал палез у кішэнь шыняля і выцягнуў пляскатую пляшку з ромам.

— Асьмелюся прапанаваць, пан обэр-фэльдкурат, па голасе яго знаць было, якою цяжкою для яго была гэта ахвяра, ня гневайцеся.

— He загневаюся, саколік, — адказаў той і ў голасе яго прагучэлі радасныя ясныя ноткі. — П‘ю за наша счасьлівае падарожжа.

— Езус, Мар‘я! — уздыхнўў капрал, бачачы, як обэр-фэльдкурат зразу праглынуў палазіну таго, што было ў пляшцы.

— Ах вы, такі-сякі, — пагразіў яму обэр-фэльдкурат, усьміхаючыся і многазначна падміргваючы вольнапісанаму. Вы асьмельваецеся ўспамінаць імя пана бога дарэмна. За гэта ён вас павінен пакараць. — Патэр зноў глынуў з пляшкі і, перадаючы яе Швэйку, скамандаваў: — Скончыць!

— Нічога ня зробіш — дысцыпліна, — дабрадушна сказаў Швэйк капралу, аддаючы яму пустую пляшку. У вачох унтэра зьявіўся той асаблівы бляск, які можна наглядаць толькі ў вар‘ятаў.

— А цяпер я трошкі задрамлю да Вены, — сказаў обэр-фэльдкурат. — Пабудзеце мяне, як толькі прыедзем у Вену. А вы, зьвярнуўся ён да Швэйка, — схадзеце на кухню ў афіцэрскае сабраньне, вазьмеце там пасуду і прынясеце мне абед. Скажэце там, што для пана обэр-фэльдкурата Лаціны. Злаўчэцеся дастаць падвойную порцыю. Калі будуць кнэдлікі, то не бярэце з акрайчыка — нясходна. Потым прынясеце мне адтуль бутэльку віна і не забудзьцеся ўзяць з сабую кацялок: няхай туды нальлюць рому.

Патэр Лаціна пачаў шукаць у кішэнях.

— Слухайце, — сказаў ён капралу, — у мяне няма дробных, пазычце мне злот… дык вось вам. Як прозьвішча.

— Швэйк.

— Вось вам, Швэйк, гасьцінца. Капрал, пазычце мне яшчэ адзін злот. Гэта я вам дам, Швэйк, калі вы ўсё зробіце, як належыць. Апрача таго дастаньце мне там папярос і цыгар. Калі будуць выдаваць шоколад, то стральнеце падвойную порпыю, а калі консэрвы, дык, глядзеце, дастаньце вэнджаны язык ці гусіную пячонку. Калі будуць даваць швэйцарскі сыр, дык не бярэце з краю, а венгерскай кілбасы няхай вам адрэжуць з сярэдзіны сачнейшы кусок.

Обэр-фэльдкурат выцягнуўся на лаўцы і праз хвіліну заснуў.

— Спадзяюся, вы цалкам задаволены нашым знайдзёнкам, — сказаў вольнапісаны ўнтэр, калі обэр-фэльдкурат захроп. — Хлопец хоць куды.

— Адвучаны ад грудзей, як той казаў, — уставіў Швэйк, — ужо з бутэлечкі смокча, пан капрал…

Капрал хвіліну змагаўся сам з сабою, але раптам скінуў з сябе маску лісьлівасьці і суха сказаў:

— Мякка сьцеле…

— Дробных, кажа, у яго няма, — сказаў Швэйк. — Гэта мне нагадвае аднаго муляра з Дэйвіц [59] , па прозьвішчы Млічка. У таго ніколі нябыло дробных, пакуль ня ўлез у гісторыю і не папаў у турму за машэнства. Дробных у яго ня было, а буйныя прапіў.

59

Раён Прагі.

— У 75-м палку, — умяшаўся ў гаворку адзін з канвойных, — капітан прапіў да вайны ўсе палкавыя грошы, за што яго і паперлі з вайсковай службы. А цяпер зноў капітанам. Потым яшчэ адзін фэльдфэбель пракраўся: украў сукно на лацканы, больш за дваццаць кускоў, а цяпер падпрапаршчыкам. А вось аднаго простага салдата нядаўна ў Сэрбіі расстралялі за тое, што ён зьеў зараз цэлую бляшанку консэрваў, якую павінен быў разьмеркаваць на тры дні.

— Гэта да справы не адносіцца, — сказаў капрал. — Але што праўда, то праўда: пазычыць у беднага капрала два злоты, каб даць гасьцінца, — гэта ўжо…