Радкі і жыццё
Шрифт:
Мол, изменить Родине не хотел, но был молодой и глупый, испугался, хотелось жить — вот по чистой случайности и попал в отряд Гитлера».
29.12.
У марудным і выпадковым, быццам гэта неабходнае.
Вячеслав Шапошников (Кострома). «ЛР», 13.1.84:
Радуюсь ясной погоде, дали небес золотой.
Вольно в меня переходит сила земли и покой.
В. Даль: «...Народные слова наши прямо могут переноситься в письменный язык, никогда не оскорбляя его грубою противу себя ошибкою, а напротив, всегда направляя его в природную свою колею, из которой он соскочил у нас, как паровоз с рельсов». И далее: «...Коль мы скоро начинаем
М. Лужанін. «Спавядальнае слова» («ЛіМ», 21.12.84):
...Выбачайце, сябры, што пачаў я піць
болей, чым трэба,
3 маладых ручаёў, з кубка перадсвітальнага неба.
Што выбачаць? I як разумець: «болей, чым трэба»?
У Віктара Гардзея — добры тон, без выпінання, даверлівая споведзь і роздум, сцвярджэнне чыстага, прыгожага, адчуванне радасці жыцця і лёгкая шчымлівінка. У стылі — водгулле Ясеніна, Рубцова, Блока, Пысіна. Але ўсё — у сваім вопыце, ва ўласнай някідкай і яснай манеры, але дастаткова гнуткай і паўнагучнай, здольнай на ўзмацненні і пашырэнні, на заглыбліванне, на сімвалізацыю.
Пасвятлее ў ваколіцах шэрых —
Толькі б сонца хутчэй узышло.
Не пражыць без надзеі і веры
У дабро, у любоў, у святло.
(«ЛіМ», 6.7.84.)
1985
3.1.
Любыя абяцанні, што сябе пераменіш, становяцца неістотнасцю, як еловы п’яніцы. Доўжыцца бяздзейнасць — на фоне цудоўнай зімы з сыпкім снегам і прыемным марозам; сёлетняя зіма — сёння — нешта сапраўднае, рускае, спрадвечнае: не хлюпае, не імжыць, не расхіствае нервы: жыві, дыхай, бегай на лыжах, чытай лёгка, хутка і многа. — Ды шмат захацеў; усё завалена, запушчана і сіл стае толькі дапаўзці з работы дахаты.
Далей... Толькі шматкроп’е. Калі давядзецца паміраць? Пэўна ж, кожны думае .— яшчэ не заўтра.
Памерлі ў нярэдадзень Новага года Мікола Лобан і Макар Паслядовіч. Лобана ўсе шкадавалі — трэсла яго, згасаў, жонка...
Пайшоў, урэшце, пакутнік.
Флабэр піша: «...Мальчиком я мечтал о любви, юношей о славе; став мужчиною, я мечтаю о могиле, этой последней любви тех, у кого нет более никакой иной».
Два тамы Флабэра, купленыя чамусьці неахвотна, ужо не хочацца выпускаць з рук.
Четкое, точное, уверенное письмо, незаемные мысли, неожиданные и верные, — мечта моя.
Мары збываюцца толькі тады, калі ты іх сам здзяйсняеш. Мала спраў, якія ты вёў бы па-сапраўднаму, застаючыся ў гушчыні жыцця, пераскокваючы і перапаўзаючы праз перашкоды. Таму і ўспаміны — дзённік неістотнага.
Найвышэйшы грамадскі тонус паэзіі часоў вайны і иайвышэйшая яе маральнасць — не было мітусні, самавыхвалення, позы, зайздрасці; у кожным існавала адна, зададзеная ўсенародным настроем і станам высокая мера паводзін, адносін, пачуццяў, жаданняў. Нельга было схібіць. Кожны паэт у самым святым, запаветным быў і на віду; народный боль, пакуты, гераізм, чаканне, змаганне абязвалі да маральнай і грамадзянскай суадпаведнасці ім у кожным слове, у кожным імпульсе. I гэта далося ўсім як само сабою, без нейкага спецыяльнага дамагання — такая была атмасфера нашага жыцця і гістарычнай творчасці. Дэкларацыі таксама ў ваенны час мелі асаблівую цану — іх, гэта ўсе адчувалі
Паштоўка ад Пімена Емяльянавіча Панчанкі:
«Дарагі Варлен Леанідавіч!
Сардэчна віншую Вас і Вашу сям’ю з новым 1985 годам! Зычу Вам усім многа здароўя, шчасця, сонца, радасці, поспехаў! Шчыра дзякую за кнігу «Прад высокаю красою...». Гэта выдатная кніга. Вы надзвычай добра адчуваеце і разумееце паэзію. Творчых удач вам і ў далейшыя гады!
Ваш Пімен Панчанка
24 XI1-84 г.».
Мне пашчасціла на прыхільнасць двух цудоўных паэтаў, прычым абодвух я любіў і паважаў асабліва.
Для працы «Васіль Быкаў і паэзія» трэба не забыць кнігі А. Качана «Перечитывая войну» і «Стихи и судьбы». У іх — бібліяграфія. Есць абедзве ў Пушкінскай бібліятэцы.
У «Звяздзе» трэці артыкул А. Бажко і В. Пепяляева пад рубрыкай «Каталіцызм і антыкамунізм» (12.1.85 — «Тактыка надточаных рук»). Памфлетны замах, але часта самамэтиы — без аргументацыі, мэтаскіраванай падачы матэрыялу.
У сувязі з артыкуламі Мальдзіса пра «Бел. бібліятэку» ў Лондане цікава прачытаць: «Сваёй казырнай картай усе яны лічылі» патрыятызм», любілі паразважаць аб ім у сваіх йісаннях, як, напрыклад, той жа спадчыннік нябожчыка Чэслава Сіповіча, падстаўны генерал манаскага ордэна мар’янаў айцец Аляксандр Надсан-Бучко. Гэта адзін з самых актыўных, добра замаскіраваных важакоў антыкамуністычнай раці зорна-паласатага спрута. Аднак немагчыма назваць інакш, як .здрадніцкімі, яго дзяляцкія адносіны да гістарычных каштоўнасцей беларускага народа, што стараннямі недабіткаў БЦР аселі ў музеннабібліятэчным комплексе ў адным з прыгарадаў Лондана».
21.1.
Сёння лісты ад М. Львовіч — настойвае на выданні сваіх вершаў на бел. мове, ад Г. Грыбоўскай з «Литературной газеты» — пытанні пра крытыку да «Круглага стала».
Даведка для Ядко пра ганарар за рэдэнзіі. Інфармацыя М. Высодкай пра новыя выпрабаванні Галоўліта.
Візіт А. Вераб’я. Рэдэнзй на артыкул «Лірыка Купалы» — Капранавай. Рукапіс Бірылы вярнуў у рэдакцыю.
Стандарт «Рэдакцыйныя серыі» па комплекснай сістэме. Спісы кніг да 27 з’езда і да 70-годдзя Кастрычніка.
«Прорабы духа» А. Вазнясенскага. Чытадь, вядома, дікава. Аднак занятасць сабой, самарэклама, снабізм.
У № 11 «Октября» за 1984 г. артыкул А. Адамовіча «Делайте сверхлитературу!..». Усё ж, асмельваюся думаць, рабіць трэба літаратуру, толькі сапраўдную...
...Магільны камень як вобраз. Нешта цяжкое, глухое, жорсткае? Абыякавае? Вернае, надзейнае? Сімвал памяці? Вобраз забыцця? Увасабленне нябыту? Апошняя матэрыяльная кропка жыцця?
Н. Минский. «Любовь к ближнему»:
Любить других, как самого себя...
Но сам себя презреньем я караю.
Какой-то сон божественный любя,
В себе и ложь, и правду презираю.
И если человека я любил,
То лишь в надежде, смутной и чудесной,
Найти в другом луч истины небесной,
Невинность сердца, мыслей чистый пыл.
Но каждый раз, очнувшись от мечтаний,
В чужой душе все глубже и ясней
Я прозревал клеймо своих страстей...
Жыццё паглынаецца нейкай цінаю.
Літ. норавы. Склалі рэдкалегію «Анталогіі бел. паэзіі». I Г. бунтуе: чаму ўключылі Б.? А Б.: Навошта тут В.? Гэта яго Бечык усюды цягне. (А прапаноўваў не я.)