Стары чалавек і мора
Шрифт:
Стары чалавек стаў караскацца зноў, але каля вяршыні ўзгорка ўпаў і колькі часу ляжаў, з мачтай на плячы. Ён намагаўся ўстаць, але гэта было яму не па сіле, і ён сядзеў тамака, трымаючы мачту на плячы, ды пазіраў на дарогу. Кот шмыгнуў на далёкім схіле ўзгорка, спяшаючыся па нейкіх сваіх справах, стары чалавек паназіраў за ім. А потым вочы ягоныя глядзелі на дарогу.
Урэшце стары чалавек паклаў мачту на дол і ўстаў. Падняў мачту, узваліў на плячо і папхнуўся па дарозе ўгору. Ён мусіў пяць разоў сядаць аддыхвацца, пакуль дабраўся да свайго жытла.
У халупе ён прыставіў мачту да сцяны, у цемры адшукаў
Ён спаў, калі хлопчык зазірнуў раніцою ў дзверы. Дзьмула гэтак моцна, што на дрэйфуючых лодках [41] нельга было выходзіць у мора, і хлопчык позна спаў, а пасля прыйшоў, як і кожнае раніцы, у хаціну старога чалавека.
Увачавідкі пераканаўшыся, што стары чалавек дыхае, хлопчык убачыў ягоныя рукі і заплакаў. Ён асцярожна выйшаў з халупы, каб прынесці старому чалавеку трохі кавы, і ўсю дарогу, ідучы, плакаў.
41
Лодкі з адмысловымі сеткамі, у якія падчас прыліву заплывае рыба.
Багата рыбакоў стоўпілася вакол чоўна, разглядаючы тое, што было да яго прывязана. Адзін, закасаўшы порткі, залез у ваду і мераў шкілет кавалкам шнура.
Хлопчык не спусціўся ўніз. Ён пабываў там раней, і адзін з рыбакоў па ягонай просьбе глядзеў за лодкай.
— Як ён маецца? — нехта з гурту гукнуў хлопчыку.
— Спіць, — абазваўся той. Хлопчык не саромеўся, што людзі бачаць, як ён плача. — Хай ніхто яго не турбуе.
— Ейная даўжыня ад носа да хваста была васемнаццаць футаў, — апавясціў рыбак, які мераў шкілет.
— Пэўна ж, — адказаў хлопчык. Ён прыйшоў да «Тэрасы» і папрасіў бляшанку кавы.
— Гарачай, і каб у ёй было многа малака і цукру.
— Што-небудзь яшчэ?
— Не. Потым пабачым, што ён мог бы з'есці.
— Якая была рыбіна! — сказаў карчмар. — Свет гэткае не бачыў. Тыя дзве, што ты злавіў учора, таксама нічога.
— Да д'ябла мае рыбы! — сказаў хлопчык і зноў пачаў плакаць.
— Можа, вып'еш якога трунку?
— Не, — адмовіўся хлопчык. — Скажы, каб не турбавалі Сант'яга. Я яшчэ прыйду.
— Перадай, я вельмі яму спачуваю.
— Дзякуй, — адказаў хлопчык.
Ён занёс гарачую бляшанку кавы ў халупу старога чалавека і сядзеў там, каля яго, пакуль той не прачнуўся. Аднаго разу хлопчыку здалося, што стары чалавек прачынаецца. Але ён зноў упаў у цяжкі сон, і хлопчык хадзіў цераз дарогу пазычыць трохі дроў, каб падагрэць каву.
Нарэшце стары чалавек прачнуўся.
— Не, не сядай, — сказаў хлопчык. — Выпі гэта. — Ён наліў крыху кавы ў шклянку.
Стары чалавек узяў шклянку і выпіў.
— Яны пабілі мяне, Маналін, — сказаў ён. — Ушчэнт пабілі мяне.
— Не ён пабіў цябе. Не марлін.
— Не. Сапраўды не. Гэта здарылася потым.
— Педрыка глядзіць за лодкай і начыннем. Што ты мяркуеш зрабіць з галавою?
— Хай Педрыка пасячэ яе ды скарыстае ў пастках на рыбу.
— А кап'ё?
— Вазьмі сабе, калі хочаш.
— Хачу, — сказаў хлопчык. — А зараз нам трэба яшчэ сёе-тое вырашыць.
— Ці
— Шукалі. Берагавая варта і самалёты.
— Акіян — ён надта вялікі, а човен — малы, яго цяжка ўгледзець, — сказаў стары чалавек. Ён заўважыў, як гэта прыемна мець суразмоўцу, а не проста гаварыць сам з сабою ды з морам. — Мне бракавала цябе, — сказаў ён. — А што ты ўлавіў?
— Адну першага дня. Яшчэ адну другога і дзве трэцяга.
— Вельмі добра.
— Цяпер мы зноў будзем разам рыбачыць.
— Не. Я няўдачнік. Шанцаванне пакінула мяне.
— Д'ябал з ім, з шанцаваннем, — сказаў хлопчык. — Я прынясу шанцаванне з сабою.
— А што твае скажуць?
— Мяне гэта не абыходзіць. Учора я злавіў аж дзве. Мы будзем рыбачыць разам, бо мне яшчэ шмат чаго трэба ўведаць.
— Мы павінны займець добрыя восці, каб выняць дух з любой рыбіны, і хай яны заўсёды будуць пад рукой на борце. Ты можаш зрабіць лязо з рэсорнай планкі старога форда. Набрусуем яе ў Гуанабакоа. Яно мусіць быць вострае, аднак загартоўваць не трэба, бо зломіцца. Мой нож зламаўся.
— Я дастану другі нож і набрусую рэсору. Колькі дзён яшчэ будзе ўладарыць brisа?
— Можа, тры. Можа, болей.
— Я ўсё зраблю найлепшым чынам, — сказаў хлопчык. — А ты, старэча, дагледзь свае рукі.
— Я ведаю, як іх падгаіць. Уночы я выплюнуў штось нязвыклае і адчуў: нешта ў маіх грудзях зламалася.
— Падлячы і гэта, — сказаў хлопчык. — Кладзіся, старэча, а я табе прынясу чыстую кашулю і што-небудзь паесці.
— Прынясі якую газету за тыя дні, калі мяне тут не было, — папрасіў стары чалавек.
— Ты мусіш акрыяць хутка, бо мне багата чаго трэба ўведаць, а ты можаш навучыць мяне ўсяму. Табе было вельмі цяжка?
— Страшэнна, — адказаў стары чалавек.
— Я прынясу ежу і газеты, — сказаў хлопчык. — Адпачні як след, старэча. І яшчэ я зайду ў аптэку па лекі для тваіх рук.
— Не забудзься сказаць Педрыку, што галава рыбіны — ягоная.
— Не забудуся.
Хлопчык выйшаў з дзвярэй і стаў спускацца па каралавай разбітай дарозе: зноў ён плакаў.
Папаўдні гэтага дня гурт турыстаў сядзеў на «Тэрасе» і адна кабета, пазіраючы ў ваду, захламленую пустымі бляшанкамі з-пад піва і дохлымі баракудамі, убачыла агромністы доўгі белы хрыбетны слуп з вялізным хвастом на канцы.
Хвост узнімаўся і калыхаўся з прылівам, калі там, за ўваходам у гавань нястомна і мерна разгойдваў мора ўсходні вятрыска.
— Што там такое? — спыталася яна ў афіцыянта і паказала на доўгую хрыбетніцу велізарнай рыбіны, што была зараз проста смеццем, якое чакала, калі прыліў змые яго.
— Цібурон [42] , — сказаў афіцыянт, — эшарка [43] . — Яму здавалася, ён тлумачыць, што адбылося.
— Я не ведала, што ў акул гэткія гожыя зграбныя хвасты.
42
Мясцовая назва акулы.
43
Ангельскае слова «шарк» (акула) з гішпанскай прыстаўкай.