Свята для сэрца
Шрифт:
Ёсць камяні, знітаваныя з гістарычнымі падзеямі. Самы вядомы – “Камень філарэтаў”. Ён знаходзіцца каля вёскі Карчова Баранавіцкага раёна. Некалі магутны ледавік прынёс яго са Скандынавіі. Каля гэтага каменя сустракаўся з сябрамі Адам Міцкевіч. Тут прамовілі яны палымяную клятву змагацца за свабоду, роўнасць і братэрства.
А пад Брэстам ёсць вёска Лышчыцы – радзіма пісьменніка-мысляра Казіміра Лышчынскага, спаленага на вогнішчы вясной 1689 года за свае погляды.
Аднак можна выбіць словы на камяні, можна нават адліць іх з моцнай сталі, але каб захаваць мінулае, бывае вельмі важна перадаваць памяць з вуснаў у вусны. Таму народныя казкі і легенды – таксама помнікі мінулага.
Штогод перад адлётам у вырай каля вёскі Бусні збіраліся чароды буслоў. Відаць, птушкам, як і людзям, спадабалася гэтае месца.
У крайняй хатцы, пад лесам, жыла бабка Бусніха. Жыла адна. Яе муж, Бусень, яшчэ малады загінуў на вайне. Дзеці выраслі ды разляцеліся па гарадах. Валасы ў бабулі пабялелі, як буслінае пер’е, рукі счарнелі, патрэскаліся, нібы зямля ў спёку. І нічога ад жыцця яна ўжо не чакала.
Буснішына хатка ад старасці адным бокам пахілілася, пакланілася дарозе. Стаяла бабка на падворку, абапіралася на кіёк-сукаватку. І глядзела на буслоў. Яны зноў збіраліся на поўдзень, туды, дзе чакала іх сонца. Клекаталі, крылы свае спрабавалі для далёкага пералёту. Суседцы сваёй, якая завітала на падворак, сказала Бусніха:
– Зімою і я ўжо, мусіць, да свайго Бусеня палячу. Хоць бы бусляняткі мае на магілу з горада прыехалі…
Птушкі пачалі ўзнімацца ў неба. Толькі адно бусляня ўсё прыпадала на крыло. Спрабавала ўзляцець, ды зноў падала на зямлю. Бабуля пашкадавала яго:
– Беднае, куды ж табе такому нямогламу, кволаму?..
Буслы зрабілі круг над вёскай і пайшлі роўненька па сваім нябесным шляху.
Тым часам ноч насунулася, цёмна стала. Толькі бусляня бялела каля Буснішынай хаткі. Глядзела, глядзела ў акно бабулька, узяла лусту хлеба, выйшла на ганак.
– Засталося ты, нябожа, сіратою, як колісь мае дзеткі. Няма ў цябе ні бацькі, ні маткі, каб павячэраць прынеслі. А галоднае ці доўга вытрымаеш?..
Бусляня ўзяло з бабчыных рук хлеб, з’ела, а потым раскінула крылы, быццам хацела абняць Бусніху.
Зіма выдалася снежная, з вялікімі маразамі. Здавалася, вясна ўжо і не вернецца ў гэтыя мясціны. Але ўсё ж настаў дзень, калі сонца перамагло сцюжу і капяжы заплакалі са стрэх.
Буслы
А цяпер – колькі слоў пра “сапраўдныя” помнікі, зробленыя людзьмі з каменя, метала і дрэва.
На ўскрайку Хмелева, на Жабінкаўшчыне, ужо не адну сотню гадоў стаіць прыгожая царква. Толькі зірніце, у якіх прыгожых мясцінах нашыя продкі пабудавалі храм! Стаіць ён на ўзвышшы, пад аховаю высокіх соснаў. А побач з’явіўся мужчынскі манастыр, вядомы і ў Беларусі, і ў замежжы. У святочныя дні ды ў будзень плыве над гэтай зямлёй ціхі і велічны голас званоў Хмелеўскай царквы. Як і сто, і дзвесце гадоў назад. Гэта значыць, што мінулае, сённяшні дзень і будучыня неразрыўна знітаваныя паміж сабою.
А недалёка ад Баранавічаў, каля вёскі Мыш, захавалася старое замчышча. Час і людзі ўжо зруйнавалі былыя муры. Але сляды колішняй велічы яшчэ можна пазнаць на гэтым месцы.
Не забыліся нашыя землякі і на светлую памяць найлепшых сваіх сыноў. Пад ахову ўзяты парк Касцюшкі ў Малых Сяхновічах. Адноўлена Завоссе – малая радзіма Адама Міцкевіча. Пастаўлены помнікі Траўгуту ў Шастакова, Божым Дары, Астроўі.
Але найбольш помнікаў у Брэсцкай вобласці прысвечана ахвярам Вялікай Айчыннай вайны. Тым людзям, якія ратавалі гэту зямлю ад фашысцкай навалы. Слава і гонар героям!
Не пашкадуй кветак і ўдзячнасці памёрлым. Бо ўсе помнікі “жывыя”. Той народ, які забываецца пра сваю гісторыю, – загіне. Нездарма людзі кажуць: “Калі хоча Бог пакараць, ён пазбаўляе чалавека памяці”.
Жыві і помні!
1. Ці бываюць жывыя помнікі? Намалюй які-небудзь з іх.
2. Дзе знаходзіцца самае старажытнае дрэва Беларусі?
3. Як пушча ратавала чалавека? А як чалавек выратаваў пушчу?
4. Чаму крынічную ваду часам называюць “жывой” і “святой”?
5. Якія камяні звязаны з імёнамі Адама Міцкевіча і Казіміра Лышчынскага?
6. Прачытай выразна легенду пра Бусні.
7. Як берасцейцы ўшаноўваюць сваіх вядомых землякоў?
8. Як ты лічыш, чаму апошні падраздзел названы “Жыві і помні!”?