Загадкавы святы
Шрифт:
– Хама Няверлiвы, - сказаў Тама д'Арфёй, - калi ўжо ты пакiнеш выпiнацца з жылаў, шукаючы тлумачэнняў дабрачыннасцi божай? Гэта святы.
– Такая ўжо мая прафесiя, шукаць тлумачэннi, - адказаў лекар, - а сам я прывык лiчыць, што зацiкаўленасць - магутны штуршок да ўчынкаў. Нават да святых.
Ён зноў уважлiва паглядзеў у акно i, крыху памаўчаўшы, сказаў сур'ёзным тонам:
– Шчыра кажучы, я збянтэжаны. Сапраўды, яго гераiзм наводзiць на думку пра падтрымку найвышэйшай сiлы... Але чаму Ўсявышнi не даў свайму абранцу больш прывабнага твару? Вы звярнулi
– Ты сам д'ябал!
– прашаптаў абат.
– Ты не верыш у бога i хацеў бы пераканаць...
– Вядома, я памыляюся. Сатана ўсяго толькi папоўская выдумка, якая натхнiла месiра Дантэ на цудоўныя вершы. Але зiрнiце на яго цяпер.
Чужынец стаяў пасярэдзiне паляны, шчыльна аточаны натоўпам. Абат iзноў падышоў да акна i ўбачыў, як яго доўгая постаць, што ўзвышалася над натоўпам, схiлялася ў святле паходняў, якiя дзецi трымалi ў выцягнутых руках, над немаўляткам, што працягнула яму пракажоная.
Мажлiва, словы Жана Маяра пасеялi трывогу ў душы абата? Мажлiва, безлiч пачуццяў, якiя ён толькi што перажыў, стварылi спрыяльную глебу для галюцынацый? Можа, дрыготкае полымя паходняў нейкiм фантастычным чынам скажала рэчаiснасць? Але старога ахапiў жах, калi ён убачыў твар. святога, якi ў гэты момант, здавалася, быў налiты лютай злосцю. Паводзiны малога яшчэ больш узмацнiлi гэтае ўражанне. Дзiця так крычала i бiлася, што мацi ледзьве магла яго ўтрымаць. Тыя некалькi секунд, пакуль святы стаяў, схiлiўшыся над малым са страшным выразам твару, якi быў падобны да сатанiнскага, абату здавалася, што ён бачыць ахвяру, аддадзеную пачварнаму людаеду.
Ён заплюшчыў вочы i перажагнаўся. Калi ён iх зноў расплюшчыў, галюцынацыя знiкла. Святы выпрастаўся i перайшоў на iншае месца.
Малое толькi слаба скуголiла. Манах прыклаў руку да лба i выказаў сваё незадавальненне лекару, чые блюзнерскiя размовы маглi пасеяць сумненнi ў простых i чыстых душах.
– Пагаворым з iм?
– спытаўся той, пацiснуўшы плячыма.
Абат вагаўся. Ён адчуваў, што падзеi гэтага вечара зламалi яго i цяпер ён стаў амаль абыякавы да перспектывы змяшацца з натоўпам пракажоных.
– Пачакаем да заўтра. Ён павiнен будзе пайсцi адпачыць.
– Каб сярод ночы iсцi далей... Хоць вы, вiдаць, маеце рацыю. Ён спынiцца, калi абыдзе ўвесь лепразорый, чаго пры яго тэмпах чакаць ужо нядоўга. Дзе-небудзь каля вяршынi мы яго дагонiм... Абат, вас не цiкавiць, як ён успрыме пракажоных праклятай зоны?
Месiра Тама д'Арфёй перасмыкнула, але ён нiчога не адказаў, i сябры леглi спаць.
У халупе быў толькi адзiн пакой. Як толькi патушылi свечку, лекар зноў загаварыў:
– Калi ён не пабаiцца абняць пракажоных там, угары, калi не пакажа нiякай агiды да чорнага страшыдлы, што жыве на вяршынi, тады, думаю, нават я сам схiлюся перад iм i прызнаю яго святым.
9
Яны выправiлiся ў дарогу на свiтанку, бо наперадзе iх чакаў нялёгкi
Яны iшлi па пустэльнай мясцовасцi, памiж змрочных выветраных скал, якiя грувасцiлiся абапал сцежкi i пазначалi ўваход у верхнi лепразорый.
– Вось i дзевятае кола i яго знядоленыя жыхары.
O sovra tutte mal cteata plebe,
Che stai nel loco onde parlare e duro
Me foste state qui pecore o rebe!*
* О вы, няшчасныя! Такая ваша доля
Пакутаваць у гэтым страшным месцы,
Дзе нават пазайздросцiш i жывёле!
(Дантэ. "Боская камедыя". Пекла. Песня XXXII.)
– Я не разумею па-iталiйску, - змрочна сказаў абат, - але я сам сабе думаю, што ваш фларэнтыец знайшоў бы тут яшчэ некалькi жахаў для свайго пекла.
– Адзiн дык акурат, - сказаў лекар, спыняючыся, каб перавесцi дых, ягонае пекла было безданню, i ў яго спускалiся. Наведнiкi не рызыкавалi задыхнуцца, як мы, пры ўзыходжаннi.
Стары не ўсмiхнуўся, крыху пастаяўшы, ён рушыў далей, цяжка ступаючы, потым спытаўся сур'ёзным тонам:
– Цi доўга яшчэ засталося тым, хто тут?..
– Некалькi месяцаў, а можа, гадоў. Я ведаў пракажонага, цела якога было спрэс гной, у iм кiшэла ўсякая нечысць. У такiм стане ён жыў яшчэ доўга.
У абата вырваўся ўздых.
– Праказа забiвае павольна, i ён быў гэтаму рады. Ён баяўся смерцi, дадаў Жан Маяр.
Яны паднялiся яшчэ вышэй. Конус гары рабiўся ўсё вузейшы. У абата буйнымi кроплямi выступiў пот, якi вельмi, як яму здавалася, смярдзеў. Яшчэ нiколi ён не адчуваў цяжару гадоў i хваробы так, як у гэты дзень.
Трэба сказаць, што стаяла страшэнная духата. Цёмныя хмары грувасцiлiся над далiнаю. Горад i наваколле ўсё яшчэ былi схаваныя пад бледна-чырвоным покрывам. Лекар паспрабаваў пераключыць увагу свайго спадарожнiка на гэтае вiдовiшча.
– Дзiўна, абат. Гэта, бясспрэчна, пыл, i стаiць ён ужо тры днi. Дарогi павiнны быць ушчэнт разбiтыя няспыннай людской плынню. Якiм кiрмашом, якiм святам можна ўсё гэта растлумачыць?
– Адкуль мне ведаць? Вайна, панiка, мажлiва, - раздражнёна адказаў абат. "Што нам да таго", - казалi вы ўчора. Ворагi каралеўства нас не чапаюць.
Вялебны Тама д'Арфёй меў сапраўды кепскi настрой. Прычыны таго былi розныя. Перш за ўсё таму, што верхнi лепразорый заўсёды выклiкаў у яго панурыя думкi. Хоць лекар i запэўнiваў яго, што ягонае цела ўжо не зазнае iстотных пашкоджанняў, абату часам бачыўся ў аблiччах некаторых жыхароў праклятай зоны яго ўласны партрэт у будучынi, i гэта было для яго невыносным. Да таго ж ён вiнавацiў свайго сябра за сумненнi, якiя той унёс у яго душу, што да святога. Ён злаваўся на яго за тое, што лекар паступова нiшчыў радасць, якую ён адчуваў пасля з'яўлення незнаёмага. Уночы яго мучылi недарэчныя кашмары: анёлы ператваралiся ў дэманаў.