Бер к?йр?тик, гомер = Давай поговорим, жизнь
Шрифт:
Блкй чакларымда мин, коеп ягыр яуганда, зур рекмн яфрагы астына кереп, тыгыз яшел яфракка ша-шо килеп тамчы шогырдаганын тыларга хыялландым.
Ышанам – зен артык авалы тойган шагыйрьлр, иртн Кояш трт буе ктрелгн арада, чирмне кчн-кчн шытуын ишетмидер д. Чнки аларны колак шрифе артык югары. Шигырь – болытны, Кояшны, туфракны кушылмасы – гап-гади чирм. Шул чирмг куе чык тшкнд, тпилре ап-ак булып агарганчы, саф, салкын, балкып торган чыкларны ччрт-ччрт йгер д йгер! м шуны рхтен сзлр белн ген бтннрг сйлп бир. Ул салкын чык бтннрне д табанын кыздырсын.
Мслим
Сгенсе икн, теле д пакь калсын, кешене д тереп ташлама, йтсене д чумдырып йт. Шуа охшашрак хлг Польшада тап булдым. Поляклар урамда злренч сйлшеп бара-бара да, ачуы чыккач, нкъ безг таныш «..ать! Мать!»ка кч.
Нишлп шулай? ркем з телен шакшыдан сакларга тырышадыр инде, крсе...
Бары тик з телен ген и стен, и бек итеп расларга тырышкан р халыкны язмышы аяныч. Бек срлр иат итрг слтле тел ген Бек. Кешелекне и зур даие, и бек тел белгече беренче тапкыр айга караган да соклануыннан «Ай!» дип шаккатып калган.
Бгенгег кадр «ай» дибез... Дньялыкны адм баласы кр башлаган рнрссен исем биргн кеше, лбтт, шагыйрь булган. Шагыйрьлек булмаса, яратышу, йлнеш, гаил кору, рч д булмас иде. Шигырь – яралу, туу.
Бер кмтне иск тшерим ле. Срия, Ливан якларына сяхт чен группа туплыйлар. Барасым килде. ибрмячклрен сизеп торам. КГБ м райком комиссиясен киттем. Алар минем беренче саф, сад китабымны актаргалап, шаккатып утыргандай кыландылар.
– Ай-яй-яй! Кереш сзне Хсн Туфан зе язган бит, й! – (Хсн Туфанны телг алулары мине сагайтырга тиеш иде югыйс. Юк, яшьлекне колагы сак тгел...) Тора-бара болай диделр: – Маяковский з шигырьлре белн СССРны тзерг булышкан. Евтушенко Братск ГЭСын тзеште! кайда сине андый поэмалары?
Кемнр белн сйлшкнемне чамаламастан, болай дип авап бирдем:
– КамАЗ тзерг килгн егет белн кызны гашыйк ит икн, мин дртьюллык шигыремнн д кангать булачакмын. Димк, мин д гигантны тзештем!..
Юлрлек! Шуны белн мин зем чен чит иллрг чыга торган капкаларны йозаклап куйдым. Ачмаслык итеп.
Теге елларда тукмалдым, алтын елларымны яндырдылар, дип сыкрануым тгел бу. Саф дбиятны юлын хзер базар дигн монстр тагын да ныграк томалап куйды.
Исегезд булса, Франция президенты Франсуа Миттеран белн безне Горбачёвны кызык кына гмсен телевидениедн крсткннр иде. Кызганыч, юньлп тыламаганбыз. Горбачёв, ифрат горурланып, болай диде:
– Без базар мнсбтлрен юл тоттык!
Миттеран тыйнак кына йтеп куйды:
– без планлы хуалык турында хыялланабыз...
Базар экономикасын маяк иткн бек иллр кешелекк лаек снгать бир алмады. Сатлык сзлрдн шигырь тзеп булмый.
мма безне дбиятны да хезмтче булырга йртеп лгерделр. Хезмтчег хуа кирк. канатлы атка – длдлг – хуа табылу белн к, ул аны канатларын сындырып ташлап, камыт кидерчк,
Империя зе кадр к зур дбият бир алмый. Бер чиклвек куагында кп дигнд егермелп сабак с.
Артканы – яа куакка аерыла. Артык ишйгн куакта чиклвек булмый. Миллтлр – нкбез Табигатьне трле агачлары, аерым куаклары.
Моны бернинди Мичурин да згрт алмый. Сак усак лепердп утыра. Юк, гашыйклар сыман, назлы иттереп, шыпырт кына сйлш.
Имн тарихны зе сыман тирннн – ир ккргеннн гли.
Кылганнар, дулый-дулый, офык аръягына ашкына.
Язган шигырьлребезне, рсемнребезне, ыр-биюлребезне ген алып карагыз.
Кавказ халкы, кайнар кыя ташына басып, табаны пешеп тлнгндй, очына-очына бии. Башкорт офыкны аръягына чыгардай булып ашкына. Мари зене карурманында мк илге ыйган шикелле тыпырдый. татар биюенд бек иче каршындагы куркаклык бар. Кыяр-кыймас, очар-очмас, тояр-тоймас бию.
Иманым камил – азат Болгар халкы болай биемгндер!
бгенге биюлребезне караганда сыкранам – коллык биюлре...
Хер, шул ук «Карурман»дагы шикелле яшерен сыкрану авазы тгел микн со бу? Иат кешелре азат булган халык кына чын мгънсенд азат була ала шул.
Тирн фикерлр кп булыр, азат фикер кирк.
Кайчан ырлыйсы кил? лбтт, язын тау тбсен менеп, калкынып-яшреп килгн дньяга кз салгач! Ходайны зен якынаю галмте млл бу? Тшкн саен сз д тбня... Безне халык ырларына геологик тирнлек т хас. «Шахтёр ыры», ни галмттер, бтн бер ген халыкта да юк бугай. Татар зимагурлары язмышы... Алар ырларындагы иронияне, че юморны, рнеш-сагышны нинди ген срлрдн табып булыр иде икн? Шриф Камалда булса гына инде...
Татар шигырене язмышы н шул тирн шахта тплрен к тшеп тамырланган. Мскд минем белн берг укыган рус прозаигы Плетнёв – гомерлек шахтёр – болай дип уфтанды:
– Зульфат, браток! Без анда, ир астында, сукыр тычкан кебек казынган арада, сыртларыбызга лл кемнр менеп атланган лабаса! Забойда минем татар белн рустан башканы кргнем юк!
Мен сиа «Шахтёр ке», зимагурлык, «Карурман»... Тук иллрне тук шигъриятен ияр безг тс тгел. Ач булып кыланган тук хле безг алашылмас.
Дньяда Пушкинны «Евгение», Тукайны «Брге ке» бар.
Чын шигырь кикердн тгел, «Уф Алла!»дан башлана. Ул – ачы язмыш.
Туган тбгене беклр исемен кагылышлы булуы ркемне д келен хуш кил. Грч узып кына киткн булса да, «Бу юлдан ул узган!» дип горурланабыз. Бу ркайда шулай. мма бек шагыйр Марина Цветаеваны Татарстанга бйле кннре турында рнеп-сыкрап, тетрп кен йтерг ммкин.
Бу кннр – Шекспир калмен ген лаек трагедияне ан шеткеч финалы. Юк, бу фаига чен Татарстанны да, халкыбызны да тамчы кадр д гаебе юк. Бек шагыйрне гомерен днья буйлатып айкап-чайкап йрткн язмыш чая м афтле бу шхес чен Алабуганы аулак йортында элмк зерлп куйган булган. Аны иаты – эченд кош тырпылдаган сзлрг верелгн фаигале музыка. Аны алар чен, тояр чен дньяны гадти лчмнренд ген калу итми.