Эскімосік Кіш
Шрифт:
Прышоўшы на месца, паляўнічыя ўбачылі ня толькі забітых зьвяроў, але і гаспадарлівую руплівасьць: Кіш, як сталы паляўнічы, выняў вантробы.
З гэтага дня ўсе загаварылі аб таемнасьці Кіша, і таемнасьць гэта з кожным днём станавілася ўсё больш незразумелай.
У другі раз ён забіў рослага маладога мядзьведзя, а ў трэці—вялікага старога мядзьведзя і мядзьведзіцу.
Ён звычайна ішоў на тры — чатыры дні, але здарылася і так, што ён цэлы тыдзень вандраваў па лёдавай цаліне. Ён адмаўляўся браць з сабою каго-небудзь, і ад гэтага людзі яшчэ больш дзівіліся.
— Як ён гэта робіць? — пыталіся яны адзін у другога. —
У вёсцы пачалі гутарыць аб чарах Кіша.
— Яму памагаюць злыя духі,—казалі некаторыя, — і праз гэта яму гак шанцуе.
— А можа гэта ня злыя, а добрыя духі,—казалі другія. — Хто ведае?
А Кішу сапраўды шанцавала, і менш спрытныя паляўнічыя толькі тое і рабілі, што вазілі ў вёску яго здабычу.
Дзялілася здабыча заўсёды справядліва. Таксама, як і яго бацька, ён сачыў за тым, каб самая старэнькая бабулька і самы стары дзед атрымлівалі-б роўную з усімі долю, і пакідаў сабе ня больш чым даваў іншым. Дзякуючы ўсяму гэтаму, людзі паважалі яго і пачалі ўжо гаварыць аб тым, каб зрабіць яго правадыром пасьля старага Клош-Квана. Успамінаючы аб усім, што ён зрабіў, людзі чакалі, што ён зноў прыдзе на сход, але ён ня прыходзіў, а ім сорамна было паклікаць яго.
— Я парашыў пабудаваць сабе інгу, — сказаў ён аднойчы Клош-Квану і яшчэ некалькім паляўнічым. — Яна павінна быць вялікай і раскошнай, каб мне і маёй матцы, Айкізе, добра было жыць у ёй.
— Праўда кажаш, — згаджаліся эскімосы, ківаючы галовамі.
— Але ў мяне няма часу. Мая справа — паляваньне, і на гэта я трачу ўвесь свой час. Будзе справядлівым, калі мужчыны і жанчыны, на якіх траціцца мая здабыча, пабудуюць для мяне інгу.
Інгу была збудавана нават раскашнейшая ілепшая за Клош-Кванаву. Кіш і яго матка перабраліся туды, і Айкіга ўпяршыню пачала жыць у багацьці і гонары з таго часу, як памер яе муж…
Але эскімосы ўсё-ж вельмі цікавіліся таемнасьцю Кіша, а аднойчы Углук перад усімі абвінаваціў яго ў чараўніцтве.
— Цябе абвінавачваюць, — злосным голасам загаварыў Углук, — ты маеш сувязь з злымі духамі, і таму табе заўсёды шанцуе.
— Хіба мяса дрэннае? — адказаў на гэта Кіш. — I хіба хто-небудзь у вёсцы захварэў ад таго, што зьеў мяса. Адкуль ты ведаеш, што гэта чараўніцтва? Ці, можа, ты толькі так думаеш таму, што цябе зьядае зайздрасьць?
Углук змоўк, яму стала сорамна, і калі ён адступіўся ад Кіша, жанчыны пасьмяяліся з яго. Але праз некаторы час, на сходзе, пасьля доўгіх спрэчак, парашылі паслаць за ім усьлед шпіёнаў, калі ён зноў пойдзе на паляваньне, і так даведацца пра спосабы яго паляваньня.
Паляваньне Кіша
Калі ён у наступны раз пашоў на паляваньне, два маладыя эскімосы, Бім і Баўн, самыя спрытныя паляўнічыя ў вёсцы, пашлі назіркам усьлед за ім.
Вярнуліся яны праз пяць дзён, і вочы іх блішчалі, і языкі дрыжалі ад нецярплівасьці расказаць усё, што яны бачылі.
У хаце Клош-Квана быў сьпешна скліканы сход, і Бім пачаў апавядаць.
— Браты, па вашаму загаду мы пашлі па сьлядох Кіша, і пашлі мы асьцярожна, каб ён ня мог нас убачыць. Гэтак шлі мы палавіну дня, пакуль Кіш не спаткаў мядзьведзя. Гэта быў вельмі вялікі мядзьведзь.
— Большых ня бывае, — дадаў Баўн і пачаў сам апавядаць далей. — І мядзьведзю гэтаму зусім не хацелася мець справу з Кішам,
Ён моцна крычаў на мядзьведзя, размахваў рукамі і страшна шумеў. Тады мядзьведзь узлаваўся, стаў дубка і замармытаў, але Кіш падышоў проста да мядзьведзя…
— Так, — падхапіў Бім і казаў далей. — Кіш падышоў да мядзьведзя. Мядзьведзь пусьціўся за ім, тады Кіш пабег прэч. Калі ён бег, дык кінуў на сьнег маленькі круглы шарык. Мядзьведзь спыніўся, панюхаў яго, а потым праглынуў. А Кіш усё бег і ўсё кідаў на сьнег маленькія круглыя шарыкі, а мядзьведзь усё глытаў іх.
Пачуліся крыкі недаверлівасьці, а Углук дык проста заявіў, што гэта хлусьня.
— Мы бачылі гэта сваімі вачыма, — заявіў Бім.
— Так, так, — падтрымаў Баўн. — І ўсё гэта цягнулася датуль, пакуль мядзьведзь раптам зноў стаў дубка, зароў ад болю і, як зьбянтэжаны, замахаў пярэднімі лапамі. А Кіш адбегся далёка ад таго месца. Мядзьведзь зусім не заўважаў яго, бо маленькія шарыкі ўчынялі яму страшэнны боль.
— Так, страшэнны боль, — перапыніў яго Б: м, — бо ён драпаў сам сябе і скакаў па сьнегу, як дурасьлівае сабачаня, але па яго рыканьні і енку можна было зразумець, што гэта зусім ня гульня, а што яму вельмі баліць. Ніколі я нічога падобнага ня бачыў. Праз накаторы час мядзьведзь аслаб і змарыўся, бо ён быў вельмі цяжкі і вельмі доўга падскакваў; потым ён пашоў уздоўж берагу, павольна матаючы галавой і іншы раз прысядаючы і равучы. А Кіш ішоў усьлед за мядзьведзем, а мы за Кішам, і гэта цягнулася ўвесь дзень і яшчэ тры дні. Мядзьведзь зусім аслаб і не пакідаў стагнаць ад болю.
— Гэта чары! — закрычаў Углук. — Гэта напэўна чары.
— Ня ведаю, — адказаў Бім. — Я гавару толькі тое, што бачылі мае вочы.
Баўн зноў замяніў Біма:
— Мядзьведзь ішоў то ў адзін бок, то ў другі,—гаварыў ён, — то ішоў па сваіх уласных сьлядох, то рабіў вялікія кругі і, нарэшце, зноў прышоў да таго, самага месца, дзе Кіш у першы раз убачыў яго. К гэтаму часу ён так ужо аслаб, што ня мог далей паўзьці, і Кіш падышоў да яго і закалоў на-сьмерць.
— А потым што было? — запытаўся Клош-Кван.
— А потым ён пачаў злупліваць скуру, а мы пабеглі сюды, каб расказаць вам.
Слава Кіша
Праз цэлы дзень жанчыны цягалі мяса мядзьведзя, у той час, як мужчыны раіліся на сходзе, што рабіць.
Калі Кіш вярнуўся, за ім паслалі, каб ён прышоў на сход. Але ў адказ ён заявіў, што вельмі галодны і замарыўся, і што яго інгу даволі добрая і ў ёй можа зьмясьціцца шмат людзей.
Эскімосы так зацікавіліся, што ўсе, на чале з Клош-Кванам, усталі і рушылі ў інгу Кіша.
Ён у гэты час еў, але прыняў людзей з гонарам і пасадзіў як належыць сталаму чалавеку. Айкіга адчувала то ганарлівасьць, то сарамяжлівасьць, але Кіш быў зусім спакойны.
Клош-Кван спачатку расказваў яму, якія весткі прынесьлі Бім і Баўн, а потым строга сказаў:
— Дык вось, Кіш, мы хочам, каб ты расказаў нам пра свае спосабы паляваньня. Ёсьць у гэтым чары, ці не?
Кіш паглядзеў на яго і ўсьміхнуўся.
— Не, Клош-Кван, ніякіх чараў я ня ведаю. Але я прыдумаў лёгкі спосаб забіваць мядзьведзяў,—вось і ўсё. Гэта ня чары, а кемлівасьць.