Казкi (на белорусском языке)

Гримм Якоб и Вильгельм

– Ох, бацечка, не пайду, мне страшна!

Пачнуць вечарам ля агню расказваць усялякiя небылiцы, аж мароз па скуры бегае, зноў старэйшы брат уздыхае:

– Ах, як страшна!

Малодшы брат кожны раз дзiвiўся:

– А мне вось анiчуць не страшна.

Аднойчы бацька i кажа яму:

– Паслухай, сын, ты ўжо вунь якi вялiкi ды моцны вырас, трэба самому вучыцца хлеб зарабляць. Бачыш, як брат твой стараецца.

– Эх, бацечка, - адказаў малодшы сын, - я б ахвотна чаму-небудзь

навучыўся. Але найперш хачу навучыцца, каб мне было страшна.

Пачуў гэта старэйшы брат i заўсмiхаўся, падумаў: "Божа, якi ўсё-такi мой брат дурань. З яго нiколi нiчога не атрымаецца".

Уздыхнуў бацька i кажа малодшаму сыну:

– Чаму-чаму, а страху ты павiнен навучыцца. Толькi на хлеб наўрад цi гэтым заробiш.

Неўзабаве зайшоў да iх у госцi дзяк. Пачаў бацька пра сваю бяду яму жалiцца, расказваў пра малодшага сына.

– Калi так, - адказаў дзяк, - страху ён мог бы ў мяне навучыцца. Прышлiце сына да мяне.

Бацька задаволены: "Вось хлопца i прыладкую куды-небудзь".

Стаў жыць яго малодшы сын у дзякавай хаце. I даручыў яму гаспадар званiць у званы. Аднойчы будзiць ён свайго работнiка апоўначы i загадвае падняцца на званiцу ды бiць у званы.

"Цяпер ты навучышся страху", - падумаў дзяк. Потайкам ён прабраўся на званiцу, стаў насупраць вакна ўвесь у белым. Званар, як толькi ўзяўся за вяроўку, убачыў прывiд i крыкнуў:

– Хто гэта?

Постаць у белым не адгукнулася, не здрыганулася.

– Адказвай альбо згiнь, табе тут няма чаго рабiць!
– закрычаў хлопец.

Але дзяк прадаўжаў стаяць.

– Што табе трэба?
– зноў закрычаў званар. Калi не адкажаш, то скiну ўнiз з лесвiцы.

Дзяк думаў, што да гэтага справа не дойдзе, i стаяў моўчкi. А пасля трэцяга вокрыку, хлопец падбег i скiнуў прывiд з лесвiцы ўнiз.

Адзванiў работнiк у званы. Вярнуўся дамоў i моўчкi лёг спаць. Доўга чакала дзячыха свайго мужа, а ён усё не вяртаўся. Урэшце зрабiлася ёй страшна. Яна разбудзiла хлопца i давай распытваць:

– Цi не ведаеш ты, куды гэта мой муж дзеўся? Ён жа на званiцу падняўся раней за цябе.

– Не ведаю, - адказаў хлопец, - але бачыў я, нехта стаяў на лесвiцы ўвесь у белым. Адмоўчваўся на мае запытаннi i не хацеў пакiдаць званiцу. Я палiчыў, што ён злодзей, i скiнуў унiз. Схадзiце ды зiрнiце на яго.

Кiнулася дзячыха да званiцы i знайшла там свайго мужа. Ён ляжаў у куце ды стагнаў, зламаў сабе нагу.

Прынесла жонка мужа дадому, кiнулася з плачам да хлопцавага бацькi.

– Ваш сын, - сказала дзячыха, - вялiкую бяду ўчынiў, скiнуў майго мужа з лесвiцы, i той зламаў нагу. Забiрайце ад нас свайго шалапута.

Напалохаўся бацька, пабег да дзяка i давай лаяць сына. Як той нi апраўдваўся, а бацька сваё:

–

Эх, мне з табой адно гора. Iдзi-тка ты куды-небудзь, каб вочы мае цябе не бачылi.

– Добра, бацечка, ахвотна пакiну вас. Пайду страху вучыцца, каб гэта рамясло мяне кармiць магло.

– Вучыся чаму хочаш, - махнуў бацька рукой.
– Вось табе пяцьдзесят талераў, iдзi з iмi куды хочаш. Ды толькi не кажы нiкому чый ты, бо мне за цябе сорамна будзе.

– Добра, бацечка, выканаю ўсё, як просiце.

Ранiцай юнак укiнуў у кiшэню бацькавы грошы i выйшаў на вялiкую дарогу. Iдзе i сам сабе паўтарае: "Ах, каб мне стала страшна! Ах, каб мне стала страшна!"

Пачуў гэту просьбу адзiн падарожнiк, далучыўся да юнака. Нейкi час яны iшлi разам. Убачылi шыбенiцу, падарожнiк дый кажа:

– Бачыш, вунь стаiць дрэва, а на iм вiсяць сем чалавек. Вяселле згулялi, а цяпер лётаць вучацца. Садзiся пад тым дрэвам, а як ноч наступiць, то страху i навучышся.

– Калi так хутка я навучуся страху, - адказаў хлопец, - то прыходзь да мяне ранiцай i атрымаеш ад мяне пяцьдзесят талераў.

Усеўся дурань пад дрэвам, на якiм былi падвешаны людзi, i пачаў змроку чакаць. Пахаладала, i ён распалiў касцёр. А ноччу ўзняўся калючы вецер, што нават касцёр не саграваў. Зiрнуў ён уверх, а там павешаныя гайдаюцца. Падумаў хлопец: "Я ля кастра зябну, а яны ўверсе зусiм адубеюць". Ад прыроды ён быў жаласлiвы, таму прыставiў лесвiцу да дрэва i палез адвязваць мерцвякоў. Сцягнуў усiх унiз, пасадзiў iх ля кастра. Ды i сам сцiшыўся, прыгрэўся. Раптам бачыць, гарыць адзежа ў мерцвякоў. Ён крычыць iм:

– Эй, будзьце з агнём асцярожныя, а то я вас зноў зацягну на шыбенiцу.

Ды хто ж яго пачуе, калi вакол кастра адны нябожчыкi. Раззалаўся хлопец i зноў падвесiў iх на дрэва. Стамiўся ад такой працы, прысеў ля агню i моцна заснуў.

Ранiцай прыходзiць знаёмы падарожнiк па грошы i кажа:

– Ну, цяпер ты даведаўся, што такое страх?

– Не, - адказаў хлопец, - адкуль мне яго ведаць? Тыя, што наверсе, i рота за ноч не адкрылi ды такiя дурнi, ледзь не спалiлi свае старыя лахманы.

Зразумеў прахожы, што не атрымае абяцаных грошай, сказаў пры развiтаннi:

– Такога, як ты, яшчэ нi разу не сустракаў.

Пайшоў хлопец далей сваёй дарогай. Iдзе i зноў мармыча:

– Ах, каб мне стала страшна!

Пачуў гэта адзiн возчык, цiкавiцца:

– Хто ты такi?

– Не ведаю, - адказаў дурань.

– А ты адкуль?

– Не ведаю.

– Хто твой бацька?

– Гэтага мне расказваць не дазволена.

– А што ты ўсё пра сябе мармычаш?

– Э-э, - адказаў хлопец, - хачу, каб мне стала страшна, а мяне нiхто гэтаму не навучыць.