Краявiд з ментолавым пахам (на белорусском языке)
Шрифт:
Уладзiмiр Арлоў
Краявiд з ментолавым пахам
Рукапiс, прысланы ў зялёным канверце
Цяпер, вядома, можна сцвярджаць што заўгодна: суадносiць дату на паштовым штэмпелi з загадкавай смерцю аднаго лiтаратара, якога ў тыя самыя днi знайшлi павешаным ва ўласнай кватэры; спрачацца, жаночай цi мужчынскай руцэ належыць буйны круглявы почырк, што не пакiнуў на прысланым мне пульхным зялёным канверце зваротнага адраса; строiць кпiны з маёй знаёмай, якая дагэтуль перакананая, быццам той канверт сапраўды захоўваў пах добрых ментолавых цыгарэтаў, хоць ускосныя дэталi дазваляюць датаваць рукапiс канцом 80-х цi самым пачаткам 90-х
Апошнiм часам я часта звяртаюся да свайго з'яўлення тут, у старой аднапакаёўцы, якая... Мне хацелася напiсаць нешта накшталт, "якая адыграла ў маiм жыццi такую ролю", аднак роля працягвае iграцца, i я магу памылiцца ў вызначэннi парадкавага нумара дзеi. Урэшце, сама зацяганая метафара тэатра выглядае тут недарэчнай, хоць я i маю падставы назваць гаспадара кватэры акторам. Але цяпер, калi падзеi таго дня, а праўдзiвей, той размовы, адрэстаўраваныя да паўтонаў i запiсаныя ў памяцi нiбыта на вiдэастужку, якую можна спыняць, адкручваць назад альбо пускаць на запаволенай хуткасцi, я магу сказаць, што актор ён быў кепскi. Ужо адзiн спалоханы ўздрыг, калi на кухнi ўключылася лядоўня... Альбо мiзансцэна з трэцяй параю ключоў... Хоць гэта яшчэ як паглядзець...
Ён стаяў вось там, каля майго адзiнага вакна. Няўжо ён iмкнуўся захiнуць сляды, пакiнутыя на падваконнi лапамi вераўчанае лесвiцы? А мо спадзяваўся схаваць iх ад самога сябе, як, дарэчы, i пакiнуты мне ў спадчыну прайгравальнiк? Наогул, цяпер мне здаецца, што - асэнсавана або iнтуiтыўна ён рухаўся па кватэры дакладна вызначаным маршрутам, што дазваляў не сарвацца i давесцi гаворку да канца, каб нiколi больш са мною не бачыцца.
Ён быў прыкладна майго веку, меў нервовы твар i раннюю сiвiзну. Я чамусьцi падумаў, што такiя людзi схiльныя да iнфарктаў. Дадаць да гэтага невыразнага партрэта мне, бадай, няма чаго. Ну, можа, яшчэ ягоную худзiзну, якую я, памятаецца, спачатку з прыхiльнасцю назваў сам сабе шляхетнаю.
Сустрэўшыся з iм на вулiцы, я прайшоў бы мiма - не пазнаўшы цi не захацеўшы пазнаць яго.
Кватэра, якую я вырашыў наняць, знаходзiлася ў тым раёне, дзе з сучаснай забудоваю суседзiлi зялёныя выспы старога патрыярхальнага горада. Няроўны брук з чародкаю козаў i цяпер успрымаецца там больш натуральна за асфальт з тралейбусам. Вiдаць, гарадская геаграфiя i сталася галоўным аргументам, бо ў тыя днi я меў цвёрды намер баранiць сваю адзiноту i найперш шукаў спакою.
– Там, за паркам, - гаспадар кватэры паказаў у вечаровае вакно, - мяжа горада.
– Мяне гэта не палохае. Вальтэр пiсаў, што лiтаратар павiнен жыць паблiзу мяжы, каб зручней было ратавацца.
– Вы лiтаратар?
– не падтрымаў майго тону, але вiдавочна зацiкавiўся ён.
Вылаяўшы сябе за легкадумна рассакрэчанае iнкогнiта, я няпэўна кiўнуў. Згадка пра род маiх заняткаў, безумоўна, была лiшняю.
– У такiм разе...
– з выцвiлай усмешкаю загаварыў ён i не скончыў.
Яго манера размовы пачынала раздражняць. Грошы ўжо ляжалi ў ягонай кiшэнi, а брыжык з ключамi - у маёй. Я мог без абмежаванняў карыстацца кнiгамi i пастараўся
– Увосень парк проста чароўны. Асаблiва клёны...
Жывучы тут, ён павiнен быў ведаць, што гэта не зусiм парк, а - старыя лютэранскiя могiлкi, па якiх гадоў дваццаць назад праехалiся бульдозеры. Я не палiчыў патрэбным дзялiцца сваiмi ведамi i конча ўпэўнiўся, што размова здоўжыцца.
– Вы збiраецеся жыць адзiн?
– запытаўся ён i папрасiў дазволу закурыць.
Просьба падкрэслiвала мой новы статус i таму спадабалася, пытанне - не.
Ён зняў з кнiжнай палiцы масiўную металёвую попелку - змрачнаватую чортаву галаву з адбiтым рогам i глыбокiмi пустымi вачнiцамi.
– Гэта для вас iстотна?
– вярнуўся я да пытання, з кiм збiраюся жыць.
– Ва ўсякiм выпадку не ў такой ступенi, як для вас, - адказаў ён i, iмгненна ўсвядомiўшы абсалютна неадпаведную сiтуацыi рэзкасць, перапрасiў.
Якраз тады ўключылася лядоўня. Ён зацкавана здрыгануўся i, спалатнеўшы, выпусцiў з пальцаў цыгарэту. Гэтага хапiла, каб уся мая ўквеленасць знiкла, i я, як са мною часам здараецца пры сустрэчы з чалавечай слабасцю, адчуў такi прылiў шкадавання, што не прыдумаў нiчога лепшага, чым паведамiць пра свой развод i прагу самотнага супакою.
– Як вы сказалi? Не хочацца пражываць чужое жыццё?
– з дзiўнай iнтанацыяй паўтарыў ён i строс попел у адну з чортавых вачнiцаў. У ягоных тонкiх пальцах яшчэ не сунялася дрыготка.
– Ну, тады ў вас...
Трымаючыся сваёй завядзёнкi, ён абарваў фразу i нечакана выняў другi камплект ключоў.
– Ведаеце, я пакiну вам i iх. Магчыма, у вас усё-такi хто-небудзь з'явiцца.
Пасля маiх слоў пра пошукi спакою гэтае дапушчэнне выглядала не зусiм лагiчна, аднак значна больш нелагiчны быў яго наступны ўчынак. У нервовых пальцах з'явiўся ўжо трэцi брыжык з ключамi. Гаспадар патрымаў iх на далонi i працягнуў мне.
– Няхай усе ключы будуць у вас. Дакучаць вам вiзiтамi я не збiраюся. Калi спатрэбiцца, патэлефануеце. Цяпер толькi сакавiк, значыць, засталося... Не думаю, што вы заўважыце нешта такое...
Я спачувальна выслухаў яго няўцямна-блытанае мармытанне i не звярнуў на апошнiя словы амаль нiякае ўвагi. Што я павiнен быў заўважыць? Што ў яго праблемы з псiхiкай?
Апускаючы два дадатковыя камплекты ключоў у кiшэню, я не сумняваўся, што вiзавi адчувае з гэтае прычыны палёгку. Разгадка магла быць досыць простаю: цяжкiя ўспамiны, звязаная з кватэраю асабiстая драма... Цi не адтуль, падумаў я, i ранняя сiвiзна.
Якiмi наiўна-трывiяльнымi выглядаюць мае тлумачэннi сёння...
– Ну вось, здаецца, i ўсе фармальнасцi.
– Патушыўшы ў вачнiцы ў чорта недапалак, ён падняўся з канапы, аднак няўпэўнены тон сведчыў, што запас дзiўнаватых пытанняў i прапановаў не вычарпаны.
У такiх сiтуацыях прадчуванне рэдка падманвае мяне. Ён прайшоўся ўсцяж сцяны з кнiжнымi палiцамi, правёў рукой па запыленых карэньчыках i, няўдала зрабiўшы выгляд, нiбы толькi зараз успомнiў штосьцi важнае, зноў загаварыў: