Крестовые походы в Палестину (1095–1291). Аргументы для привлечения к участию
Шрифт:
Рассмотрим последовательно, как эта идея формировалась.
Идея стала постепенно оформляться в конце XII в. под влиянием угрозы христианским владениям на Востоке со стороны Саладина и крупных поражений, которые он нанес крестоносцам. В своем письме подчиненным ему епископам от 1185 г. с призывом проповедовать поход архиепископ Кентербери развивает идею о Святой земле как наследии Бога и понемногу выходит на качественно новый аргумент: «Согласно публичному гражданскому праву, нас обвинят в предательстве по отношению к Сыну Божьему, если на землю, доставшуюся ему по вечному дарению отца и по наследству от матери, жестоко напал богохульный народ, а народ, искупленный им, не заботится о господнем наследии» [282] .
282
Balduinus Carnotensis. Epistola 98. Col. 307: “Iuxta publicam iuris civilis observantiam, rei proditionis apud Filium Dei erimus, si in terram, quam ex patris etema donatione, et matris hereditaria successione obtinet, gens apostata violenter irruat, populusque redemptus ab eo se ad tuitionem hereditatis Dominice non apponaf’.
Чуть
283
Henricus de Castro Marsiaco. De peregrinante civitate Dei. Col. 355: “Fideles siquidem milites suum regem sequentur, pro suo se rege hostibus incunctanter obiicient, malentes pro eo fortiter occumbere, quam segniter fugiendo vitam sibi conferre, ignominiam suo r'egi inferre. Si sic pro rege mortali actitant Christiani, quanto fideliores esse debent celesti et immortali?”.
284
Historia Peregrinorum. P. 123: “Et quid erit, si vestrum quispiam dominum suum terrenum videat exterminii sive exheredationis iniuria molestari? Certe pro illo arma non sumere turpe ducitis et probrosum. Quanto magis omnes unius capitis membra Christi scilicet ei debemus totum, quod sumus, quod vivimus, quod habemus et de plenitudine eius accepimus omnes”.
Таким образом, можно увидеть, что идея как таковая начинает формироваться в эпоху третьего крестового похода, однако в папских документах она не присутствует. Вполне возможно, она и возникла сначала в проповедях на местах, а затем была взята на вооружение папством. Это произошло в понтификат Иннокентия III.
Иннокентий III добавляет новый элемент, который потом надолго закрепится в папской пропаганде: он впервые четко говорит о грядущем наказании за неучастие в деле возвращения Богу Его наследства. Кое-какие элементы мы видим уже в булле Post miserabile (1198): «Каждый, кто в ситуации столь большой необходимости откажет в службе Иисусу Христу, когда предстанет перед Его судом, что сможет ответить Ему в свое оправдание?» [285] . Причем в письме говорится, что Святая земля является Его наследием (hereditas) [286] .
285
PL. T. 214. Col. 310 (год 1, письмо 336): “Quisquis igitur in tante necessitatis articulo suum negaverit obsequium Iesu Christo, cum ante tribunal eius astiterit iudicandus, quid ad suam excusationem ei poterit respondere?”.
286
PL. T. 214. Col. 308 (год 1, письмо 336).
Впрочем, качественное развитие идея о наказании за пассивность в отношении проблем небесного сеньора получает в письме Иннокентия III французскому королю Филиппу (1199) (потом письмо было отправлено также и английскому королю) [287] :
Consid'era, fili carissime, consid'era diligenter quod, si rex aliquis temporalis, de terra sue dominationis eiectus, in captivitatem forsitan deveniret, nisi vassali eius pro liberatione regia non solum res suas exponerent, sed personas, nonne, cum restitueretur pristine libertati, et acciperet tempus iustitiam iudicandi, infid`eles eos et proditores regios et velut lese maiestatis reos damnabiles reputaret, et quosdam eorum damnaret suspendio, quosdam mucrone feriret, et excogitaret etiam mortis hactenus inexcogitata tormenta, quibus malos male perderet, et in bona eorum fideles aliquos subrogaret?
287
PL. T. 214. Col. 809–810 (год 2, письмо 251).
Nonne similiter Iesus Christus Rex regum et Dominus dominantium, cuius te servum esse non negas, qui et corpus et animam tibi contulit, qui te suo sanguine pretioso redemit, qui regnum tibi concessit, qui et vivere tibi contulit et moveri, et universa que habes bona donavit, cum nihil habeas quod de ipsius munere non acceperis, de ingratitudinis vitio et velut infidelitatis crimine te damnaret, si ei eiecto de terra quam pretio sui sanguinis comparavit, et a Sarracenis salutifere crucis ligno quasi captivo detento, negligeres sub venire?
Поразмысли,
Очень сходная формулировка в несколько сжатом виде содержится в письме, которое было отправлено вначале во Вьенн (Франция), а затем в другие регионы (1200) [288] .
Еще один новый элемент добавляется в булле Utinam Dominus (1208), адресованной всем верующим Ломбардии и Марке. Папа Иннокентий III пишет, что как земной король, потерявший своё королевство по вине своих слуг (qui cum servorum suorum culpa regnum proprium amisisset), накажет предавших его слуг (servos), так и Бог, утратив Святую землю, может поступить с людьми [289] . Таким образом, теперь еще и оказывается, что в потере Святой земли виноваты люди.
288
PL. T. 214. Col. 833 (год 2, письмо 271): “Potestis enim et debetis considerare vobiscum quod si rex aliquis temporalis in captivitatem forsitan deveniret, nisi vassalli eius pro liberatione regia non solum rex exponerent sed personas, nonne cum restitueretur pristine libertati et acciperet tempus iustitiam iudicandi, proditores eos regios et quasi persidos et infid`eles damnabiles iudicaret, excogitaret mortis hactenus inexcogitata tormenta quibus malos male perderet, et in eorum bona fideles aliquos subrogaret? Nonne similiter Dominus Iesus Christus Rex regum et Dominus dominantium, qui corpus et animam vobis contulit, qui vos sanguine pretioso redemit, de ingratitudinis vitio et velut infidelitatis crimine vos damnabit, si ei eiecto de terra quam pretio sui sanguinis comparavit, et quasi captivo in salutifere crucis ligno detento, neglexeritis subvenire?”.
289
PL. Т. 215. Col. 1500 (год 11, письмо 185).
Porro si sic rex faceret temporalis, qui solum in corpore potestatem haberet, quanto magis Dominus Iesus Christus rex regum et Dominus dominantium, qui et corpus et animam nobis contulit, et utrumque potens est mittere in gehennam ingratitudinis vitio et velut infidelitatis crimine suos servos poterit condemnare, si ei de terra quam pretio sui sanguinis comparavit, ob culpam profecto non suam, sed ipsorum, eiecto, ad illam recuperandam neglexerint sub venire.
Если так поступает мирской король, который имеет власть только над телом, насколько больше Господь Иисус Христос, король королей и господин господ, который дал нам и тело, и душу, который может отправить и то, и другое в геенну огненную, может приговорить своих слуг и за порок неблагодарности, и даже за преступление неверности, если, когда Он оказался выкинут из земли, которую Он обрел ценой своей крови, разумеется, не по своей вине, но их, те не станут помогать Ему вновь обрести ее.
В другом фрагменте послания папа еще раз говорит об этом же: «Увы неповинным слугам, которые, в то время как Господь неба и земли просит их помощи в обретении собственного владения, потерянного не по Его, а по их вине, не только постыдно отказываются предоставить ее Ему, но даже и враждебно обращают оружие против себя самих!» [290] .
290
PL. Т. 215. Col. 1501 (год 11, письмо 185): “Heu famulos indevotos, qui cum сей ас terre Dominus ad recuperandum proprium patrimonium, non suis, sed eorum culpis amissum, adiuto-rium implor^at ipsorum, non solum illud impendere damnabiliter sibi renuunt, verum etiam in se ipsos hostiliter arma convertunt!”.
Конец ознакомительного фрагмента.