Мроi Багны
Шрифт:
– Мка. Мка, ты не ведаеш, што дзееш, - шэпча яна на семгальскай мове.
– Спынся, Мка...
Ён хмылцца.
– Не "Мка", а Яго Мосць, спадар Намеснк. А ты - се вы - па-ранейшаму - нхто.
Яе падхоплваюць з зямл цягнуць да машын. Зо крычыць - дзесьц вельм далёка. 'Не крыдзце яе. Не крыдзце', молць Аннеке, але голас яе жо занадта слабы. Яшчэ некаторы час чуюцца вокрык каманд гуд рухавко. Потым святло пражэктара згасае, робцца вельм цха.
МРОЯ ПЕРШАЯ. ПРЫВДЫ
Прыпавесць першая. Аб стварэнн Сусвету
Была Пустэча, пракаветнае нястворанае Ншто, якое не мае н
бы Той, Хто Мроць. У бязмежнай Пустэчы сузра ён Хаос мро аб сусветах, яшчэ ненароджаных. Цен ягоных сно, зменлвыя зыбкя, лунал Пустэчы над акянам Хаосу, тался х пачатк сх рэча, яшчэ безназоных.
пажада Той, Хто Мроць стварыць Сусвет у Пустэчы. Са сно свах зраб ён Мора Ценя - унутранае мора акяне Пустэчы, сэрцы Мора збудава ён Грот Цшын. У цэнтры Грота змясц ён Сусвет - мглстае мгатлвае воблака, вытканае з ягоных мроя, был м зорк месяцы, планеты сонцы, безлч душа жывых.
звё Той, Хто Мроць прастолы Гроце свам, заклка Вартавых з нябыту. прыйшл яны, пачушы поклч яго, пасел на троны, зрабшыся захавальнкам Сусвету заступнкам людзей.
А Той, Хто Мроць, палюбавашыся плёнам працы сваёй, сышо у Пустэчу зно звярну позрк свой на Хаос.
А Хаос, падобны да врлвай бездан, пазайздросц Творцу пажада зншчыць усё, што было створана м.
тады з Хаосу выйша Вандронк, безаблчны безназоны, вайшо у Сусвет, увасобшыся народах, якя насялял яго.
З тых часо нябачна вандруе ён па Зямл, ловячы душы цянёты сва, сутнасць яго - няствораны Хаос.
кал збярэ ён усе душы жывыя сетк свае, надыдзе Дзень Апошн.
тады Вартавыя пакнуць свае троны вернуцца нябыт, спусцее Грот Цшын. Мора Ценя знкне прорвах Пустэчы, а врлвы Хаос, чыё васабленне - Вандронк, паглыне крохк Сусвет.
Але кал гэта адбудзецца, ведае тольк Той, Хто Мроць...
'Збор легенд паданя Паночнай Правнцы (раней Каралества Семгален), складзены Дам'янам Росцам, прафесарам кафедры культур малодшых народа Унверстэта Славеснасц Вльску, Рамейская мперыя, год 999 ад Усёспалення'
Дзец грэшнка
Успамны нахлынул знянацку, быццам мроя наяве - так перасохлы лясны рачук, пахаваны пад лам'ём, раптам ажывае, вырвашыся на паверхню, б'е магутным, светлым струменем. Аднак спамны тыя был горкя, як палын, чорныя, як дзёгаць. Калсьц дано, бясконца дано... Была восень. Такая ж, як цяпер - туманная золкая. Час бы позн, месяц на зыходзе праглядва з-за свнцовых хмар, бяле у цемры каменны дарожны слуп, небрукаваная дарога стужкай влася сярод пожня, а далечын на злесс пунсовым зялёным агеньчыкам спыхвал вочы вако. ларыя стаяла на збочыне, чакаючы начную фурманку, з нзн на гасцнец наплывал пасмы туману, а трох наводдаль яе за спной цямне узгорачак сельскх моглак, зарослых па баках калючым шыпшыннкам высокм, у рост чалавека, быльнкам. У паветры жо адчувалася дыханне змы. Свер нёс пах крыв гару. Там, на поначы, гарэла зямля, гнул людз...
– Цётачка, чаму ты не памраеш?
Яна расплюшчвае вочы. Дзверы хаты разнасцежаны, на парозе стаць дзця гадо чатырох. У адной льняной сарочцы - як яму не холадна? Тут, у гэтых балотах, народ як з жалеза. валасы белыя-белыя, быццам выбеленыя марской соллю, а вочы колеру волава.
– Чаму ты не памраеш?
– пытаецца шэравокае дзця.
Ты таксама х бачыш, маленьк мой? Два сабак каля парога. Ганчак Ману. Псы-прывды, што суправаджаюць душы памерлых да Прапрадзеда за Жалезныя Скалы - так кажуць гэтыя язычнк. Там, дзе яны з'яляюцца, абавязкова будзе нябожчык... ларыя спачатку х баялася - ляжаць каля парога, чорныя, страшныя, вочы, як каганцы. Пасля прыгледзелася - ды не, не страшна. Добрыя калматыя сабачэнцы. Чакаюць цярплва. А яна сё няк.
– Нельга мне, дзцятка.
Нельга, пакуль жывыя спамны. Пошчак капыто
ларыя працягнула фурману некальк манет, асцярожна перахапшы кошык, у якм спала немаля, паднялася фурманку. Яна чула, як звонку фурман хвастану коней, зарыпел рысоры, куза фурманк пача злёгку гайдацца. ларыя села на драляную лаву ля акна, паставшы кошык сабе на кален. Апроч яе фурманцы был яшчэ двое падарожных - бязвусы юнак, падобны да шкаляра, бледная худая жанчына з немалём на руках. Шкаляр спа сном праведнка, жанчына цхенька напявала, люляючы дзця. Кал ларыя вайшла, мац кнула на яе каротк, пльны позрк, поны недаверу нават варожасц. Вдаць, беспамылковае жаночае чуццё падказала ёй, што немаля кошыку лары чужое, а мабыць, яшчэ крадзенае... ларыя павярнулася да акна, каб не сустракацца з ёй позркам, заплюшчыла вочы, мкнучыся не думаць больш н пра што...
– Яны бы загубл гэтае дзця. Не дал б яму жыць. гумення сказала - кнь на падваконнк, само дойдзе. Яны дал яму малака, змешанага з настоем красак. гумення сказала - добра зрабл, бо плачу крыку тут хопць без таго. Дзця амаль не дыхала, тварык бы, нбы з воску. Я думала, напраду дойдзе. А яно выжыла. Выжыла, кацянё гэта.
ларыя змакае. Бялявая дзека, якая двойчы на тыдзень прыходзць прыбрацца хаце, кдае на яе дог, пуставаты позрк. Потым, пахташы галавой, яна вяртаецца да свайго занятку - старанна скрабе падлогу бярозавым дзеркачом, вымятаючы смецце з куто з-пад лавак. Дзека апранута вышываную кашулю спаднцу-андарак у каляровыя палосы. На яе шы запясцях пазвоньваюць абярог - 'месяцовыя сонцы', 'карал жаб' сплеценыя зме. Людз Багны амаль не разумеюць па-рамейску. А мова х прыгожая. Складаецца як быццам з адных галосных, яе можна слухаць проста як музыку. Яны вераць, што продк семгальца прыйшл з-за Паночнага Мора. Адтуль, дзе цяпер Абшар Цемры. Забана. Продк рамейца таксама з-за мора, кал верыць паданням. Яны прыйшл з Ледзяной Зямл Год трохсоты ад Усёспалення. Прыйшл прынесл з сабой дары Творцы - Мрою Ключ... Рамейскай мперы жо семсот гадо. Кажуць, што год Тысячны будзе апошнм.
У мястэчка пад назвай Кслея яна прыбыла досвткам. Лхтары жо згасл, вулцы был пустыя - тольк здож бруку цягнулся прыцемках вулчныя гандляры, валакучы на спнах кошык палукашк. Некаторыя жо пачынал разгортваць прылак раскладваць свой няхтры тавар - познюю восеньскую гароднну, ячменныя праснак, вяленую рыбу, драляныя лыжк, глняныя гаршчк... Дом, у якм жыла загадчыца прытулку, ларыя адшукала давол хутка. У вокнах не было н агеньчыка - пэна, гаспадары яшчэ спал. Пераадолешы нясмеласць, ларыя пазванла дзверы. Праз некаторы час у перадпако запаллася святло, на ганку з'явлася заспаная служанка - дзячынка гадо трынаццац стракатым сарафане. Потым лары давялося чакаць добрую гадзну, пакуль гаспадыня апраналася. Нарэшце на парог выйшла мажная кабета сярэднх гадо, убраная жоты каптур лловую сукенку з мноствам банта фальбон. Яе твар бы давол азызлы бледны, быццам абсыпаны мукой. З-пад цяжкх павека глядзел маленькя, уважлвыя вочк. То была спадарыня Катапала, начальнца прытулку.
– Паслушнца, ц што?
– спытала яна, акнушы позркам шэрую сукенку лары такую ж хусткачку. Затым спадарыня Катапала зазрнула кошык, яе верхняя губа злёгку скрывлася - ц то ад жалю, ц то ад гдлвасц.
– Ну што ж, хадзем.
Потым яны сядзел працоным кабнеце, асветленым газавай люстрай. Спадарыня Катапала афармляла дакументы - пяро-самапсец, парыпваючы, так лётала па паперы. Прафесйная чынонца.
– Тваё малое?
– спытала раптам спадарыня Катапала, не адрываючы вачэй ад папер.