Нелюбімыя гінуць
Шрифт:
Яна крутнулася да трумо, абедзвюма рукамі схапіла сподак са шклянкай і, кіруючыся да выхаду, унікаючы Любіных вачэй, кінула:
– Нешта мы забалакаліся, позна ўжо, ты кладзіся, а я зараз падагрэю малако.
Калі фрау Эльза вярнулася, Люба ўжо ляжала ў ложку пад нязвыкла пульхнай і надзіва лёгкай коўдрай. Яна моўчкі прыняла з рук эканомкі шклянку з малаком і невялічкімі глыткамі запіла дзве таблеткі аспірыну. Эканомка, прадчуваючы, што роспыты пра дзяцей насцярожылі новую пакаёўку, цяпер з усіх сіл старалася загладзіць сваю віну. Яна паправіла коўдру, спыталася, ці запаліць начны свяцільнік, на што Люба адмоўна хітнула галавой, і пасля даўгаватага напружанага маўчання, відавочна, думаючы пра сваю Інгрыд і ўнукаў, цяжка ўздыхнула:
– Няўжо і ў Беларусі ўсё так кепска, што вы едзеце сюды і згодны на любую працу, самую цяжкую, непрэстыжную, за якую мала плацяць?
– Вы таксама прыехалі
– Люба, ты злюка, – вымучана засмяялася фрау Эльза і праз хвіліну па-начальніцку строга дадала: – У нас будзе час пра ўсё пагаварыць, а цяпер – спаць, спаць, спаць… Заўтра пабуджу а шостай гадзіне, і памятай пра наш угавор…
Доўгачаканая цішыня і адзінота не прынеслі Любе спакою і жаданага сну. Наадварот, як толькі за эканомкай бясшумна зачыніліся дзверы, журботныя, часта пакутлівыя думкі імгненна запаланілі свядомасць, напоўнілі душу і надарваным болем, і асцярожнай недаверлівай радасцю. Яны (думкі), чапляючыся адна за адну і выхопліваючы падзеі не толькі апошніх напружаных дзён, але і жыцця ранейшага, жыцця вясковага, бударажылі, няўлоўна прымушалі часцей біцца сэрца. Усё яшчэ не верылася, што яна ў Нямеччыне, што ляжыць у гэтым шыкоўным мяккім ложку і, пачынаючы з заўтрашняга дня, пачне працаваць на сябе, на сваю мару… Цяпер яна зробіць усё, каб вярнуцца дадому з грашыма, яна адкрые сваю фірму і, зрэшты, паступіць вучыцца ва ўніверсітэт, на завочнае юрыдычнае аддзяленне з эканамічным ухілам. Люба дакажа і бацьку з мачахай, і мінскай цётцы Клаве, і сяльчанам-верацейцам, і асабліва Івану, што зможа дабіцца ў жыцці большага, чым яны думалі і што прадракалі.
Перад вачыма імгненна ўзнік бацька. Чамусьці Люба заўсёды ўзгадвала яго п’янага і слязлівага. Мо таму, што грубым і злым ён мог быць толькі цвярозы, на падпітку ж заўсёды дачку шкадаваў, амаль заўсёды плакаў, у нечым сябе вінаваціў і ўсё кляўся і абяцаў… Кляўся кінуць піць гарэлку і зноў сесці за руль «МАЗа», каб зарабіць Любе на кватэру ў Мінску. Абяцаў павезці яе з мачахай адпачываць «да сіняга мора», вада якога адразу вылечыць жончыны касцяныя хваробы. Мачаха, якая піла разам з бацькам і сваё п’янства тлумачыла клопатам пра мужа, маўляў, яму менш дастанецца, гэтыя абяцанкі-цацанкі ўспрымала ўсур’ёз і гнеўна крычала:
– Ёлупень, колькі разоў казаць, што ніякага Сіняга мора няма, ёсць Чорнае, туды хачу… Толькі на каго парсюка пакінуць?
– Зацугляю і адвяду на калгасную ферму, – разважліва адказваў бацька. – Федзька-свінар за пляшку гарэлкі дагледзіць у агульным статку.
– Ха, Федзька, знайшоў, каму давяраць, – кідала ўсе свае справы жонка і з кулакамі сунулася на мужа. – Не чапай майго кабанчыка!.. Свінар – сцыкун, ён калгасных прап’е, а нашым закусіць…
Люба наперад ведала, што плануемая курортная ідылія скончыцца звадай, у якой больш за ўсё пацерпіць гадавалы парсючок, і, каб не бачыць і не чуць ідыятычнай бязглуздзіцы, паспешліва сыходзіла з хаты. Чутка, што Фроська зноў збіраецца да мора, імгненна разносілася па вёсцы. Дзятва гарохам высыпала на вуліцу і сядлала штыкетнік уздоўж дарогі, у дарослых таксама знаходзіліся справы ў панадворках. Старыя і малыя ў чаканні дармавога цырка таўкліся непадалёк ад Любінай хаты, ім карцела ў чарговы раз пачуць, а калі пашанцуе – і пабачыць, як расчырванелая дзябёлая Фроська венікам, а здаралася, што і дзяржальнам вілаў, апантана пераконвае мужыка купляць пуцёўку да Чорнага мора, а не да Сіняга. Крыкі, калатнеча і валтузня паміж жонкай і мужам скончацца тым, што яны вывалакуць з хлява худога, косці ды скура, парсючка і сілком пацягнуць яго ў другі канец вёскі да Ванькі-прадпрымальніка, які дасць паўцаны за віскатлівага перапужанага бедака. Потым мачаха купіць у краме новую сукенку, чаравікі, капялюшык і абавязкова модны купальнік. Тут жа аб’явіцца вірлавокі Федзька, які прапануе пакупкі «абмыць», каб даўжэй насіліся, і важная Фроська з дзвюма торбамі, у адной – рэчы, у другой – віно, з капялюшыкам на галаве і ў суправаджэнні не надта цвярозых мужчын вернецца ў змрочную хату. Праз паўгадзіны бацька выцягне з-за печы стары баян, і пачнецца сапраўднае вяселле. Праз пэўны час у краму па віно прыклыпае бацька, потым прысунецца Федзька-свінар, а раніцай аб’явіцца яшчэ п’янаватая Фроська. Яна прынясе купальнік і будзе маліць прадаўшчыцу вярнуць за яго грошы, бо «…рэч не мерала, а парваная гумка – завадскі брак…».
Любе заўсёды было сорамна за бацьку і мачаху, і, нават жывучы ў Мінску, яна панічна баялася Верацей і верацейцаў. Толькі аднойчы, калі ад Івана доўга не было пісьмаў, Люба набралася мужнасці і прыехала дадому. Зайшла ў панадворак і быццам наляцела на нябачную перашкоду, здалося, што нікуды і не выязджала. У хаце
У той прыезд Люба так і не даведалася сапраўднай прычыны Іванавага маўчання, а зламаная лаўка надоўга пасяліла ў душы невыразны загадкавы страх і прадчуванне блізкай бяды. І бяда прыйшла, прыйшла трошкі пазней, яна звалілася на Любу з атрыманай з Верацей паштоўкі…
«Іван у войску ажаніўся…» – дрыжачай і, відавочна, нецвярозай рукой коратка паведамляла мачаха.
У канверце ляжаў яшчэ адзін лісток, пісьмо ад Іванавай маці, у якім цётка Вера катэгарычна прасіла Любу пакінуць сына ў спакоі, не пісаць і не шукаць сустрэч. Яна хваліла нявестку, называла «крутой бізнесмэншай», відавочна, гэтыя словы нехта ёй падказаў, бо ў Верацеях іх Люба ніколі не чула.
Менавіта ў тую хвіліну Люба паклялася ўсімі святымі на свеце, што вернецца ў Верацеі толькі тады, калі даб’ецца ў жыцці поспеху і… пераплюне Іванаву жонку.
4
Расійскія федэральныя войскі акружалі Грозны, і складвалася ўсё намнога горш, чым у першую ваенную кампанію. Сілы былі няроўнымі. Ні прэзідэнцкая гвардыя, ні спешна мабілізаваныя і на хуткую руку зведзеныя ў роты і батальёны жыхары нешматлікіх гарадоў, пасёлкаў і горных аулаў не маглі адкрыта супрацьстаяць рэгулярным войскам. Асабліва цярпелі ад самалётаў, якія, адчуваючы сваю беспакаранасць, метадычна, як на вучэннях, наносілі смертаносныя ўдары спярша па адміністрацыйных будынках Грознага, а потым па дамах, дзе, як потым перадавалі па радыё ды пісалі ў скінутых лістоўках, была наладжана бандыцкая абарона. А калі ўлічыць, што кожны дом быў ператвораны ў крэпасць, то й бамбілі ўсё і ўсіх.
Айшэ са свякроўю жылі ў сутарэнні, перабудаваным і ўзмоцненым пад бамбасховішча, побач плошча Мінутка – цэнтральны пляц Грознага. Сцены, столь, падлога цэментаваныя, неймаверна рыпучыя дзверы абабітыя ржавым жалезам, акон не было. Асвятляўся пакой учарнелай лямпай-газніцай, да якой Айшэ баялася нават дакрануцца, бо патрэсканае шкло ў любы момант магло рассыпацца на шматлікія аскепкі. У сценах было некалькі квадратных адтулін, адкуль цягнула скразняком, і на ноч Айшэ затыкала іх анучамі.
Мужчыны сям’і Баджыевых ваявалі. Айшэ не бачыла свёкра Мусу з самага Цімуравага пахавання, па чутках, ён быў недзе непадалёк ад Ведэно, а Рэнат, Цімураў малодшы брат, абараняў Грозны і чым мог дапамагаў маці і цяжарнай нявестцы. Беды сыпаліся, быццам гарох з дзіравага меха. Нечакана захварэла Лола. Паслізнулася, калі пераходзіла вуліцу, ударылася галавой аб брукаванку і злягла, здарыўся інсульт. Рэнат, які планаваў вывезці жанчын у нейкае іншае, больш бяспечнае месца, цяпер зрабіць гэтага не мог, патрэбна была машына, каб Лола магла ляжаць нерухома. Калі ж ён нарэшце знайшоў «хуткую дапамогу» (па чырвоных крыжах і федэралы не рызыкнуць страляць), горад не змагла пакінуць Айшэ. У адзін з начных налётаў загінулі яе маці і бацька. Бомба трапіла ў новы бацькоўскі дом, куплены Цімурам у лік калыму, і цяпер на яго месцы чарнела глыбокая варонка, напалову запоўненая ржавай вадой з пагрозліва ўзнятымі на дыбкі абгарэлымі бярвеннямі, пакручастымі металічнымі штырамі, каменнымі глыбамі.
Цудам ацалеў разгалісты, таўшчэзны, як абхапіць рукамі, клён, які, учапіўшыся тоўстымі каранямі за край варонкі, усё ж утрымаўся, не рухнуў, хоць яго і добра-такі нахіліла. З аднаго боку дрэва было як згрызенае, з сярэдзіны ствала тырчаў вялізны руды асколак, падобны на зламаны клык дзіка, ад чаго здавалася, што не бомба ператварыла ў руіны трохпавярховае жытло, а злы, шалёны звер, які, спрабуючы выкуліць клён, крышыў, капытамі таптаў зямлю, клыкамі рваў усё, што траплялася на ягоным шляху, ажно пакуль гэтая смертаносная зброя не зламалася.