Нераток
Шрифт:
– І што цікава, гоняць усе, а прадае толькі цётка Соня. Часам на казе крывой не падруліш - і грошай тваіх не трэба... А Паўлючыха твая - вядзьмарка, вось табе святы крыж! Каб я на гэтым месцы стаў!
Мішка перахрысціўся, як чэсць аддаў, і павярнуўся да карэспандэнта, правяраючы рэакцыю на свае словы.
– Бывае, нарасказваеш усялякай трасцы, то пакуль дабяруцца
– са страху вылечваюцца. А сам чаго ідзеш?
– на выгляд здаровы, здаецца. Ці пашукаць каго па фотакартцы хочаш? Толькі не спрабуй круціць ці брахаць перад гэтай каргой - ні з чым вернешся,
– Карэспандэнт я. Газета “Сенсацыя і будзённасць”. Можа, чуў?
– Газет не чытаем, - з годнасцю адказаў Мішка. І паблажліва растлумачыў: - На лухту грошы марнаваць... Вы там у сябе атрымаеце па пяць вышэйшых адукацый і прыдумляеце, чым заняцца і як людзям галаву тлуміць. А людзям трэба толькі тое, што заўсёды патрэбным было і будзе: апрануцца цёпла, пад’есці смачна, выпіць, цыгарку высмаліць, ну і з бабамі... Згодзен?
Мішка зноў павярнуўся.
– Тытунь увогуле ў Еўропе пазней за друкаванае слова з’явіўся,
– спакойна ўдакладніў Кірыл.
– У Еўропе, у ж.е, - выказаў веданне асноў паэзіі Мішка.
– Тут табе не Еўропа. Мы самі па сабе. Дай яшчэ цыгарэтку, нейкія слабыя яны ў цябе, цывільныя...
Карэспандэнт працягнуў пачак.
– Далёка яшчэ?
– Дойдзем!
– упэўнена адказаў Мішка і хрыплавата рагатнуў: - Са мной не прападзеш... Але гора цяпнеш!
З лесу выйшлі прыцемкамі. Канец вёскі быў ужо відзён, але Паўлючыха жыла ў другім канцы. Пакуль праходзілі па вёсцы, Мішка- праваднік несупынна здароўкаўся з мясцовымі, да некаторых лез абдымацца. Ён і сам нарадзіўся ў Закуцці, пасля арміі пераехаў у Рудню і ўладкаваўся на металабазу. Звольніўся за п’янку - і пачаў бічаваць, дзе лілося, і бамжаваць, адкуль не гналі. А правадніцтва лічыў сваёй работай. Ведаў, што з гэтага не разбагацееш, але жыць будзеш: калі-нікалі і пад’ясі, і вып’еш, і тыіуню нюхнеш.
У хату і нават на падворак Мішка заходзіць не рызыкнуў. Відаць, баяўся па старой звычцы. Т аму і гаварыў паўшэптам:
– Я яшчэ ў кароткіх штоніках бегаў, а яна ўжо старой была. Так можа зірнуць, што ляснешся на месцы! І не глядзіць, а ўсё ведае: што зрабіў і што надумаў. П’яніц страшэнна не любіць! Сакалішын мужык неяк каля яе плота замерз. Вось тут прама, - Мішка тыцнуў пальцам.
– Прыкавала, далей не пусціла! І свайго мужыка, Паўлюка, атруціла, кажуць. Запіваў ён пасля фронту. А нап’ецца - сядзіць і сам сабе плача. Рахманы быў... Толькі адзіны разок на яе нешта гыркнуў. Каб баба месца сваё ведала, ці што. Вось яна яго і атруціла. Праз чортавы вароты не ідзі - не пашанцуе.
Падгнілыя дэшкі франтона цяжарам замеценай снегам чарацяной страхі ўжо зламалі праржавелыя цвікі - і аконны праём гарышча перакасіўся да зігзагападобнага паралелаграма.
Градоўскі адкалупнуў заледзянелую анучу, што была накінута на шэры кол веснічак і шулку, і накіраваўся па хрусткім некранутым снезе да нізенькіх дзвярэй. На ўсялякі выпадак далікатна пастукаўся і ўвайшоў у цёмныя халодныя сенцы. З сумежнага з сенцамі хлява пачулася ўстрывожанае кудахтанне. Сослепу Кірыл наскочыў на вядро, якое з бразгатам
Сцягнуў пальчатку і пашнарыў па дзвярах, шукаючы клямку. Знайшоў, зноўку пастукаўся, пераступіў цераз высокі, ледзь не па калена, парог і, прыгнуўшыся, увайшоў.
У хаце было ціха і выстуджана. Толькі выразнае гадзіннікавае “цік-так” парушала цішыню. У змроку бялелі вокны ды аднекуль з кутка паблісквалі зялёныя кашэчыя вочы. Кірыл ужо намерыўся гучна і паважліва вымавіць: “Добрага здароўя, Марфа Цімафееўна!”, як з цемры пачуўся скрыпучы ўладарны голас:
– Святло запалі, унучак. Выключальнік побач з дзвярыма.
Запалілася адзіная, уся ў кропачках ад мух, лямпачка. Шэрая з
рудымі падпалінамі кошка шмыганула ў падпечак. Між вокнамі на ўзроўні вачэй адмерваў час маятнік з мядзведзямі Шышкіна на цыферблаце.
Паўлючыха ляжала на жалезным ложку за шторкаю, што была працягнута на вяровачцы ад печы да сцяны.
– Добрага здароўя, Марфа Цімафееўна! Прабачце, кошачку вашу спалохаў.
– Чакала цябе, ўнучак. Знак мне быў. Толькі ў чортавы вароты пайшоў дарэмна - расход цябе чакае. Не кошка яна - дамавічка. У кошку ператвараецца, калі з-пад печы вылазіць...
– Старая зайшлася кашлем.
– Вазьмі зэдлік.
Кашаль прачысціў Цімафееўне бронхі, і яна загаварыла дзявочым фальцэтам:
– Распранайся, кажушок на лаўку пакладзі. Шчыкатуркай не запэцкай, адсунь ад сцяны. Захварэла я, памру неўзабаве. Ашавурка таго, які цябе прывёў, не слухай. Не труціла я мужыка свайго, Паўлюк сам па дурноце выпіў мухаморнага настою. Піць яму хацелася з пахмелля...
– Вы не маглі чуць.
– А я і не чула. У галаве тваёй размова ваша засталася, - патлумачыла Паўлючыха.
– Ведаю, адкуль і навошта з’явіўся, толькі імя сваё скажы.
– Кірылам мяне завуць...
– А бацьку як?
– Ігарам.
– Ягорам, значыцца. А дзеда?
– Сяргеем.
– А прадзеда?
– Дзянісам.
– А яго бацьку?
– Парфёнам.
– А далей, унучак? Забыў? Ці не ведаў ніколі?
Кірыл сумеўся і не адказаў, бо і прапрадзеда ведаў толькі па прадзеду.
– Вы прастудзіліся. Доктара, можа, выклікаць?
– Не прапануй, унучак, таго, што зрабіць не здолееш. Зараз і да Рудні дабрацца немагчыма - лешакі ўсе сцежкі зблыталі. А і там толькі фельчар - пусты, як гэтая во труба, чалавек.
– Старая ўзняла над галавой кулачок і пастукала ім па аблупленай храміраванай спінцы ложка.
– Дык, можа, што з вашых зёлак падаць?
– Не кажы, унучак, таго, у чым не разбіраешся. Няма лекаў ад смерці - прыйшла, то прыйшла. Палі печ. Гатуй сабе вячэру, макароны ў гаршку на прыпечку знойдзеш... На распалку дровы ў печы ляжаць, газеты - на запечку. З-за хлява яшчэ прынясі. А сам потым на печы ляжаш, знойдзеш рыззё якое - і падаслаць, і накрыцца... Бародаўка ў цябе на правай руцэ між пальцамі, дык ты, калі яблыня-асінаўка выспее, разрэж яблык напалам. Адной палавінкай трэба пацерці тое месца і закапаць у зямлю, а другую - з’есці. Як месяц-маладзік узыдзе, так твая бародаўка і сыдзе.