Новая зямля (на белорусском языке)
Шрифт:
I зоркi ў небе замiгаюць,
Пужаць iх страхi пачынаюць.
Тады браты радком садзяцца,
Плячо ў плячо, але прызнацца,
Што страшна iм, нiхто не хоча.
– Алесь! ты чуеш, як рагоча
Ў беразняку баранчык божы?
Але цi ведаеш, з чым схожы
Той дробны рогат? Мне здаецца,
Антось Тацянiн так смяецца!
I хлопцы ўраз зарагаталi,
Ды ўраз жа смех той абарвалi:
Вакол было ўсё так спакойна,
Дык гэты смех
Сюды, ў пакой начны, ўрываўся
Самiм iм дзiкiм ён здаваўся.
Маўчаць яны. Касцёр палае,
Вакол усюды цьма густая
Пiльнуе плямку агнявую
I гэту норку залатую,
Што ў нетрах цьмы агонь свiдруе,
Каб знiшчыць блеск. Агонь сярдуе
I цьме нiяк не паддаецца;
Часамi полымя прарвецца,
I цьма сярдзiта схiсянецца,
Адскочыць далей напаўкрока.
Агонь блiшчыць, як воўча вока.
Паволi дрэўцы дагараюць,
I цiха iскрачкi ўзлятаюць
I гаснуць борзда без слядочка.
Ўжо позны час, глыбока ночка,
А хлапчукi сядзяць маўклiва
I навакол глядзяць пужлiва.
У iх фантазii дзяцiнай,
Затканай страху павуцiнай,
Ўстаюць начныя страхi, зданi,
I зыкi чуюцца паганi,
Чараўнiка i чараўнiцы,
I лопат крыллямi начнiцы.
А кожны куст iм дзеда родзiць
Таго, што ўсюды лазiць, ходзiць
З мяшком i мылiцай-кульбою
I з доўгай сiвай барадою,
Iдзе i дзетак забiрае,
След барадою замятае.
На полi неба лес страхлiвы
Стаiць зацяты, нерухлiвы.
Што ён ў сабе цяпер хавае?
Снуецца нечысць там лiхая,
Мярцвяк пад елкай прытулiўся,
На iх цяпер утарапiўся
I зараз мёртваю рукою
Пачне хрысцiць перад сабою,
Каб рух адняць, скаваць iх сiлу,
Каб зацягнуць iх у магiлу.
Там ходзiць страшны воўк-бадзяга,
Разбойнiк крадзецца, туляга,
З акрываўлёнаю рукою
I з страшнай цяжкай булавою.
Шалёны бегае, пужае,
Каго нi стрэне - ўсiх кусае...
– Ну, што, брат Костусь, цi баiшся?
Куды так пiльна ты глядзiш ўсё?!
Алесь пацiхеньку пытае
I руку брата не пускае.
– Цi бачыш што?
– Не, так, нiчога!
Гаворыць Костусь, а ў самога
На лоб кучомка напаўзае...
– Мо пойдзем, братка?
– ён гаворыць.
Алесь ахвоцен i не спорыць,
Браты за рукi пабяруцца,
Ў зямлянку вобцас панясуцца.
VII. ДЗЯДЗЬКА-КУХАР
Наш дзядзька, мiлы наш Антонi,
Ў дзiцячым часта быў палоне:
Вось так гуртом яго абсядуць
I час работы яго крадуць;
Насi "катла", кажы iм
Iдзi на поплаў з iмi ў краскi,
Давай адказы на пытаннi,
Тлумач ты iм усё дазвання:
Адкуль, з чаго дзе што бярэцца,
Вось гэта, тое як завецца
I чаму так, чаму не гэтак?
Прыхiлен дзядзька быў да дзетак.
Ён быў настаўнiкам, суддзёю,
Калi, бывала, мiж сабою
Паспораць дзеткi цi паб'юцца,
Дык да каго тады звярнуцца,
Як не да дзядзькi, да Антося?
Ох, слаўна з дзядзькам iм жылося!
Яшчэ замецьце, што з малымi
Ён размаўляў, як са старымi,
I з iмi радзiўся, спрачаўся
Як роўны з роўнымi трымаўся!
Калi ж хто часам з iм не зладзiць,
То дзядзька толькi вус пагладзiць,
Але не скажа ён нiчога,
Бо ведаў, чым даняць малога,
Гаворыць з тым, з кiм дзядзька ў згодзе:
– Калi такi ён, ну, то годзе!
I дзядзька змоўкне, пачакае,
Кiсет дастане i закурыць
I вочы чутачку прыжмурыць,
Як бы i ў памяцi не мае
Таго, што з хлопцам пасварыўся.
– А як авёс наш урадзiўся?
Схадзiць бы ў Лiпава пабачыць!
Ўжо знаюць дзецi, што то значыць
Гаворка дзядзькава такая,
Куды ён вуды закiдае:
У Лiпава пайсцi з iм! Божа!
I хто ўстаяць прад гэтым зможа?
Ды гэта ж - свята, ягамосцi!
Набок тут норавы i злосцi!
I мяккiм робiцца паганы
Хоць ты яго кладзi да раны.
Адно вазьмi яго з сабою,
Усюды пойдзе за табою
I ўсё забудзе, ўсё даруе,
На дзядзьку больш не засярдуе.
А чым жа Лiпава так мiла?
Чым так дзяцей яно манiла?
I што за Лiпава такое?
А гэта - поле маладое
Сярод лясоў, як скiнуць вокам;
На тым абшары, на шырокiм,
Раскошна нiвы красавалi,
А ў iх мiльёны красак ззялi,
Як бы на небе тыя зоркi;
Лужкi, дарожкi, i пагоркi,
I купкi хвоек маладыя,
Дзе матылёчкi залатыя
На сонцы крыльцамi блiшчалi,
Жучкi i конiкi трашчалi
I ў стройны звон свой зык злiвалi.
Былi там пасекi. Штогоду
Тут сотнi блiзшага народу
Дзялянкi лесу карчавалi
I на трацяк iх засявалi
Капу да скарбу, дзве дадому...
Ну, як тут вытрываць малому,
Таму, хто з дзядзькам пасварыўся?
Як бачыш, з дзядзькам ён гадзiўся.
А пойдзеш ў Лiпава лясамi,
Напэўна стрэнешся з ласямi
I зайца ўгледзiш, i вавёрку,
I норы воўчыя на ўзгорку
Сярод трушчоб мiж ельнякамi,