С?рэх кистэлэ?э
Шрифт:
Ол онтон биир сордоох олох киниэхэ тигистээ. Баар буолуо дуо кини инники олоор дьол кыыма? Таара кинини тоо маннык накаастаата?! Туох буруйун иин?..
Ыар санаалары тулуйар кыаыттан тахсан, Аанчык бопторон ытыы турда. Тымныы тннккэ соотох дьахтар клгэ харааран кннэ.
Сарсыныгар Аанчык, тулуйбакка, оолор ытаан бэбээрэр хосторугар барда. Аыыр кэмнэрэ буолбут быыылаах, уонунан куолас эээхэйдиир. Истэргэ минньигээ срдээх! Дьахтар кытааппыт, нлйэн ыалдьар эмиийдэрэ эмиэ тэстэн, тэ халаатын тн тахсан, хатыччы хаппыт тумугун устун аллара срдэ.
Хата, дьууурунай сиэстэрэ суох эбит. Сып-сырдык, кээс соус хоско стклэ курдук дьэкир оо уйалара кэчигирэспиттэр. Олорго ыгыччы сууламмыт оолор эрэйдээхтэр кытара-кытара ытаан бэбээрэ сытаахтыыллар. Мхс сатыыллар дааны туа суох, сууламмыттара кытаанаа бэрт буоллаа.
Аанчык сэрэниин-сэрэнэн, атаын тбтгэр ктэнэн, мэктиэтигэр тыыммакка дааны, бэтэрээ баыттан оолору кэрийэ барда. Оо, араас да оолор бааллар эбит! Саха, нуучча, эрмээн… Сорохтор кыламана, хааа суох кып-кыыл быыкаайык сирэйдээхтэр, хатырбыт уос дуомнаахтар. Толору иэдэстээх, хойуу баттахтаах, уун кыламаннаах оолор эмиэ бааллар.
Эмискэ ойуччу соус, кытыы турар оо уйатыгар хараа быраылынна. «Оо, эрэйдээхпин туора сытыараллар эбит дии. Хайа, саата ииллибэт дии. Аны… лбт дуу…»
Дьахтар куттана-куттана чугааан кэллэ. Тоо эрэ хараын быа симэн, сутуругун ыга тутан, тыыммакка да балачча турда. Онтон «чэ!» диэбиттии, тыынын тааараат, эмискэ кр тстэ.
Оо утуйбакка, ытаабакка да кр сытар эбит. Чээн, дьннэн бэйэтин кыра эрдэинээи хаартыскатыгар маарынныыр дии. Тгрк соус сирэйдээх, дири кылдьыылаах киэ соус хара харахтаах, хатыран хаалбыт кыыл тириилээх уонна… муннугар тиийэ уоун дуома хайдан хаалбыт… ээи миилэтэ кст сылдьар. Ити эрэ буолбатах. Сууланан сытар буолан, билигин кстбэт эрээри, оо с атахтаах… Быраас быаарбытынан, икки игирэ оо трхтээин, тоо эрэ биирин сайдыыта тохтоон хаалбыт уонна убайын этигэр хам сыстыбыт. Арай бу атаа эрэ тээ улаатан хаалбыт… Оннук тгээ эпэрээссийэлиир кутталлаах . Бу маннык тбэлтэ олус сэдэх эрээри, булан-булан киниэхэ тбэстээ…
Бу туран оону аынан кэллэ. Эрэйдээх, дьонтон уратытын билбит курдук, баарын биллэрэ сатаабакка, улаханнык айдааран ас крдбкк, бу тулуйан сыттаын.
Дьахтар аынар иэйиигэ куустаран, оону ктн ылла. Анарааыта «ээ, бу эн эбиккин дуу» диэбиттии олус болойон, ийэтин тонолуппакка одуулаата. Аанчык саа трбт оолор киини йдн крбттр буолуо дии саныыра. Ол сымыйа эбит. Бу оо адьас улахан кии курдук крр, ийэтэ кэлбитин биллэ быыылаах. Ол икки ардыгар таас н т сытын билэн, тн диэки лйдэ, ыыраан, иин тгэиттэн кхсн этитэр курдук саа тааарда. Дьахтар халаатын уолугун арынан, эмиийин лтх курдук буолан истэинэ, анарааыта атын лгэрдик, исэлээх баайытык хабан ылла. Кскэ уобан, ср исэлээхтик эмэн барыа эбит да, куобах уостаах буолан, тэ ээи ыырааынан тохтон хаалар.
– Тоо манна киирди?!. Ким кллээбитэй? Бар, таыс! – дьууурустубатыттан ханна да халбарыйыа суохтаах сиэстэрэ, бэйэтэ буруйдаах эрээри, суоуранан, хаыытаабытынан киирдэ.
Аанчык, дьигиис гынаат, оотун ктхптнэн, эргиллэ тстэ.
– Мин… аккаастаммаппын киниттэн… Бу мин оом, йдтгт?!
«Маама топпот!»
Бгн туох эрэ
Аалара тыаастарын, Мааачыктарын оотун, тоо эрэ далга баайбыт. Ону улахан уол, сэттэлээх Костя таырдьа тахса сылдьан крд. «Ынахтар суохтар ээ, хотоо киирбиттэр. Уу, эрэйдээи тоо баайдахтарай, тоуо дии…».
Уол хаарга халтарыйан охто сыа-сыа, тыааска срэн тиийдэ.
– Оокко, Оокко!
Ооккото кх оту курдураччы сии турар эбит. Тбтн р ктн «ким кэллэ» диэбиттии крд, гэинэн килиэп крдн муннунан анньыалаата. Онтон «пус» гына тыынан кэбиэ-кэбиэ, отун сиэн киирэн барда. Ити аата «килиэбэ суох» диэн йдт. Костя санаатыгар Оокко барытын йдр, арай тыла эрэ суох. Эрдэттэн анаммыт уонна ааттаабыт кии быыытынан Костя «мин ньирэйим» диир толору бырааптаах.
Агрофирматтан ылан аан бастаан ынахтаммыт буоланнар, Мааачыктара тррн р да кэтэспиттэрэ. Биирдэ ийэлэрэ тн быа утуйбатаа, дьиэттэн хотоо, хотонтон дьиээ сыбыытаабыта. Онон туанан оолор эмиэ утуйбакка, тннэри оонньоору тэринэн, мллбттэрэ. Костик: «Ньирэй диэн кыра ынах. Муостааа буолуо дуо? Хантан кэлэрэ буолуой? Ийэтин ииттэн хайдах тахсарый?» – диэн саныы сытан, утуйан хаалбыта.
Сарсыарда ууктаат, бастакы санаата «ньирэйим!» диэн этэ.
– Маама, маа-ма, Мааачык трбтэ дуо?
– Трн, трн. Чэ, тур. Таын. Ааан баран тахсан крр, – диэбитэ уутун хамматах ийэтэ. Костик кыл-млч тана охсоот, остуолга чугаыы да соруммакка, таырдьа элэс гыммыта. Кэнниттэн хаыы эрэ ииллэн хаалбыта.
Саас этэ. Сып-сырдык чаылхай кнтэн кии хараа саатара. Муус-маан сыа хаар сымнаан, тилэххэ сыстар буолбут этэ. Кырыыалартан дьэкир муус чопчулар куоталаспыт курдук номнуо танары чоккураспыттар. Кн сардаатын тутан ылан, кх халлааны кннэригэр тэйитэн, муус чопчулар саас кэлбититтэн рэн-ктн, кылыгыраччы клсэр курдуктара. Салгын сыта, эчи, минньигэин! Маннык чгэйгэ, ама, дьиээ хаайтаран олоруо дуо!
Ыбыс-ыарахан ааны хара сорунан аан, биирдэ им балайга баар буола тсптэ. Хотон ньиксик сыта саба биэрбитэ. Суох, Костик куттаммат. Бтн биэс саастаах кии харааттан куттана сылдьыа дуо? Ханна эрэ тыастаахтык ынах тыынара, муннукка туох эрэ махайара. Уол илиитин иннин диэки ууммутунан, ийэтин улахан холуоатын ханаабаа хаалларан кэбиэ сыа-сыа, ол диэки барбыта.
Уп-улахан харахтаах маан ньирэй ырыган атахтарыгар ктэнэн салалыы турара. Сииктээх муннунан тбэиэх лйэн баран, уйуттуммакка умса баран тсптэ. Уолчаан кыракый срэин дьикти иэйии хам туппута, бэйэтиттэн млт, нарыны аыныах, кмскэиэх санаа, бэйэтигэр да биллибэтинэн, аан бастаан кинини толорбута…
Онтон ыла Оокко – Костик киэнэ. Аатын булуу уустуга суох этэ: «Мин киим Оокко курдук бухатыыр буолуо!». «Мин киим…». Оттон тртээх балта Катюшка киэнэ – былырыын трбт Хаарчаана. Кини диэн убайыгар эрэ ымсыыран баайданар-дуолланар буолуохтаах. Оолор ньирэйдэрин олус таптыыллар, килиэбинэн хатаалыы, имэрийэ-томоруйа сылдьаллар, сырсыакалаа оонньууллар.
Бу билигин Ооккото соотоун тымныыга баайыллан турар. «Маамаа этиэххэ» диэн санаа клмнээтин кытта дьиэтин диэки срдэ.