Ш??ре Бил?рд? кунакта / Гости Биляра (на татарском языке)

Энем Айтимер белн крше авылны тар урамы буйлап тир-якны кзтеп бара торгач, нарат йортларны берсе каршында икебез д кинт туктап калдык. Койма аркылы имеш бакчасы кренеп торган бу йорт безне зен тартты. Юлда кил-кил сусаган энем су эчрг ишегалдында коесы да бар икн. Кыюлыгыбызны ыеп, Айтимер белн капкадан уздык.

Ишегалды уртасында слпн ген учак яна. Аннан шактый читт, алма агачыннан тшкн клгд, ике бала уйнап утыра. Башлап без иснлштек. Алар да

елмаеп авап бирделр. Танышып киттек.

Кызчык – Тксылу, аны энесе Айдаш исемле булып чыкты. Икесене д слренд – киндер клмк, аякларында – бизкле кн башмаклар.

Безне тавышны ишетепме, лл з эше белнме, й эченнн уртача буйлы бер апа килеп чыкты. Иснлшкннн со, мин аардан эчрг су сорадым.

– нкй юлга зерлп биргн ризыкны ашап, суны эчеп бетергн идек, – дидем, чакырылмыйча килеп керебез чен акланып.

– Хзер, хзер, балалар, – диде ул, безг елмаеп.

Аннары кое янындагы сте каплаулы чилктн, кечкен тгрк савытка салып, су бирде. Учак янына барып, боткасына икенче казаннан кайнар су стгннн со:

– Сез кемнр? – дип, безне белн кызыксынды.

Мин:

– Без – Кушнарат авылыннан, Туктаман белн Албик балалары. зем Сембик исемле. Бу – энем Айтимер. Билрг амигъ мчетен [1] крерг баруыбыз, – дидем.

Нарат брнлрг шаккатып карап торган энем:

– Крче, апам, нинди шп брнлр! лл-л! – дип йтеп куйды.

Айтимерне зурларча сйлшен исе китеп, хуабик апа да ботка болгаткан иреннн сзг кушылды:

– Йортны шундый брндн салырга кирк т! – диде ул м агач йне мактарга кереште. – Нарат агачыннан салынган йортны авасы саф инде, балалар. Яз кне бер кат юып-ыештырып чыгарса, яа салган й шикелле була. Шул чисталыкны саклар чен, й кне аш-суны да шушында, ишегалдында зерлибез. Калач кына мичт пеш. Тормышыбызны яртысы йлдге кебек. ен монда сдгр, нрче гаиллре ген кала. Башкалар кырларда иген иглр, болында терлек ктлр…

Билрдге болгар тимерчесене м бакырчысыны ихатасы.

Реконструкция

Мен ботка да пешеп чыкты. Хуабик апа барыбызны да йг, табын янына чакырды. «Юк, юк», – дип, без капкага таба юнлдек.

– Аштан олы булмагыз! йдгез, керегез!

Без, аа ияреп, йг кердек. й эче бик ыйнак м гади иде. Кышын – ылы, ен ямь биреп торучы мич тигез итеп акшарланган. Мич алдында, учак клен саклау чен, чокыр ясалган. Тр яктагы такта ске стен пхт итеп урын-ир еп куелган. Яншд ике агач сандык тора. Аларны икесен д из калайдан ясалган бизклр беркетелгн. Диварга [2] кыска срлр язылган матур шмаил [3] эленгн. Идн-ске чиста итеп юылган.

– Ишек катында тормагыз. йдгез, трг узыгыз…

– Ярар, апа…

– Сусылу апагыз мин. «Сусылу апа» диярсез.

– Ярар, Сусылу апа…

Кулларыбызны яхшылап юып, чаршау белн блеп алынган почмакка – аш блмсен ттек. рберебез чаяклы тбнк стллр каршына – идндге киезг тезлнеп утырдык. «Бисмилла» сын йтеп, Сусылу апа башта – безг, аннары балаларына тары

боткасы салынган агач савытлар сузды, агач кашыклар лште. Шуннан со бер зур калачны, вак телемнрг кисклп, алдыбызга куйды.

– Кайнар килеш ашамагыз, – диде ул. – Бераз суына тшсен. Кайнар ризык сламтлекк зыянлы.

Ашаганда, беребез д сйлшмдек. Тары боткасын яратып ашадык. Ипие д бигрк тмле булган шул. лн чен бал каба-каба эчтек.

Аш-су чен дога кылганнан со, хуа апага рхмтлребезне йтеп, табын яныннан кузгалдык. Юынгычтан су агызып юынып алдык.

– Иремс абыегыз кне буе тимерчелект эшт. Мен шуа кр углым [4] Айдаш тисен сагынып ктеп ала. тисе кайтып керг, аны кочагына ташлана, – диде Сусылу апа, Айдашны аркасыннан сеп.

Йортны хуасы тимерче Иремс абый йд булмаса да, без, балалар, аулак блмг – «хатын-кызлар ягы» на кереп утырдык. Энем тмам иялнеп иткн Айдаш аны алдына шахмат сыннары тезеп куйды. Кош кыяфтле балчык сыбызгысын крстеп мактанып та алды. лкннр аны: «йд сызгырырга ярамый, янгын чыга!» – дип кисткннр булса кирк, сызгыртмыйча, яадан урынына куйды.

Тксылу да, треп куйган иреннн алып, сяк кураен крстте. Лкин курайда уйнамады. Шул вакытта мин, ишетелер-ишетелмс кен, халык ке «Зилйлк» не кйлдем.

Бераздан, энем белн миа кузгалырга вакыт икнен йтерг дип, Сусылу апага дштем. авап бирче булмады. Хуабик апа й эченд тгел икн.

Без, китрг ыенып, йалды баскычына чыктык. Тксылу белн Айдаш та баскыч алдына чыгып бастылар. н яшелч бакчасы ягыннан, кыярлар салынган кечкен тырыс тотып, безг таба килче Сусылу апа да кренде.

– Мен, балалар, юлда кибексгез, сусавыгызны шушы кыярларны ашап басарсыз. Алар янына, треп, бодай калачы да куям. Анысы белн тамак ялгап алырсыз. Урман чиклвеге бездн кчтнч булыр, – диде д й эчен кереп китте.

Тиз арада кулына ике тенчек ктреп, Сусылу апа кире йлнеп т чыкты. Чиклвек салынган тенчекне энемне кулына тоттырды, калач белн кыярлар трелгнен миа бирде. Ул да безне нкй кебек бик юмарт икн.

– Херле юл сезг, балалар! аегыз чыкса, кайтканда да керегез, – диде Сусылу апа, икебезне д башыбыздан сыйпап.

Без: «Ярар», – дидек т, злрен д иминлек телп, юлга кузгалдык.

Без, Сусылу апалар белн саубуллашып, юлыбызны двам иттек. Авыл урамында балалар кренмвен гаплнеп:

– Бу авылны балалары кая китеп беткн со?! – дидем.

– Айдаш белн Тксылу шикелле йлренд уйнап утыралардыр…

Энем з сзеннн клеп куйды. Аа кушылып, мин д клдем.

Кинт якында гына бала-чагалар тавышы ишетелде. Бернич йортны узуга, без ачыклыкка килеп чыктык. Авыл башындагы чирмлект кечкен мйдан ясап, малайлар ниндидер уенга зерлнлр иде, ахрысы. Мен алар ике ртк кара-каршы тезелеп бастылар.

– Албарс, «Ак тирк» тркеме зер! – диде ябык кына бер малай.

– Бик шп, Алпак! – Албарсны авабы кыска булды.

– Албарс, «Кк тирк» тркеме д зер! – диде шундый ук чандыр гдле икенче малай.

– Бик яхшы, рдуан!

Иптшлрен уенны барышын алатып бетергч, башларга боерык бирер алдыннан, Албарс:

– Тылагыз! – диде.

Малайлар берьюлы тынып калдылар. Уен такмаклар йтдн башланды.

– Ак тирк! – диде Алпак.

– Кк тирк! – дип каршы тште рдуан.

– Ккт, ккт нилр бар? – дип сорадылар «Ак тирк» тркеменекелр

– офар [5] белн шикр бар, – дип авап бирде рдуан ягы.