A? q?m
Шрифт:
– Biy, az qalmisdi yadimdan cixsin, – Aytn yerindn qalxdi, lind pul geri qayitdi. – Naib xala verdi, otuz mindir, – dedi.
– H, ona satmaga g"uldan vermisdim. – Talih bunu g"unahkarcasina dedi. Sonra is lav etdi:
– Bazara gedim, ayin-oyun alim.
Bazarda yaman t"unl"uk idi. Dar kecidlrd adamlar bir- birin toxunur, cantalar bir-birin ilisirdi. Bu t"unl"ukd iki qari Talihnin nzr-diqqtini clb etdi. Nimdas geyimli bu qarilardan biri irlid gedir, kartof, sogan, cugundur satilan dzglr yaxinlasir, alicilarla s"ovdlsir, “tsad"ufn “ birini, ikisini yer salirdi. Arxadan gln qari is yilib onlari yerdn qaldirir, "oz cantasina atirdi. Talih bir xeyli onalri m"usahid etdi. Bir azdan qarilar bir yerd bazarin qapisindan cixdilar, icind rzaq olan kicik cantadan hr ikisi yapismisdi. Onlar baslarini asagi dikib yaslarina uygun glmyn tlsik addimlarla gedirdilr.
Talih bazara getmyi xoslamirdi. Illr boyu bu isi Taleh g"orm"usd"u. Amma indi bazarligi rin etibar etmirdi. O, malin keyfiyytlisini v bahalisini almaga "oyrsmisdi. Talih is qiymtd s"ovdlsirdi. Basqa laci yox idi. El indi d mal satanlara yaxinlasib bir-bir onlardan qiymt sorusurdu. Nhayt, harda nyin necy oldugunu "oyrnndn sonra alis-veris basladi. D"ord kilo kartof, bir kilo sogan, bir kilo borani alib yaxinliqdaki magazaya girdi. Oradan bir kilo d"uy"u, yarim kilo yag, bir kilo qnd alib cixdi. Pulu yalniz bunlara catdi, qalanini c"ory saxladi. Talihnin "uz-g"oz"u p"ortm"usd"u, onu xcalt tri b"ur"um"usd"u. Ndns yaman utanirdi, "oz"un"u thqir olunmus kimi hiss edirdi.
Bazardan cixib asta addimlarla, tlsmdn yerimy basladi. Coxdan bu trflrd olmamisdi. Shr havasi udmaq, insan selinin icind olmaq, d"ovr"un nbzini tutmaq, adamlarin n il nfs aldiqlarini "oyrnmk "uc"un m"utlq bu k"uclrl irlilmk lazim idi.
Talih onun yanindan kecnlr diqqtl baxir, sanki "uzlrindn "urklrini oxumaq, qaygilarindan xbr tutmaq istyirdi. Bu, maraqli, hm d "uz"uc"u msguliyyt idi. Adamlarin ksriyytinin "uz"undn bir bozluq yagirdi. Qribdir, el bil shr basdan-basa boz rng b"ur"unm"usd"u. ‘bBlk bu, mnim txyy"ul"umd"ur?”– dey "oz-"oz"un sual verdi. Amma yox, sn dem bu bozluq hec d hamida m"usahid olunmurdu. Yanindan kecib gedn geyimli-gecimli, "uzlrindn toxluq v firavanliq yagan bzi adamlarin g"orkmindn bozluq yagmirdi, bu, ayri rng idi, g"oz qamasdi-rirdi. Amma bellri az idi.
Kapitalizm, kecmis sosializm shrin qti, d"onmz addimlarla daxil olurdu. Bunu k"uclrd addimbasi tsad"uf olunan dilncilr, agzina kimi dolu magazalar, icri girmy "urk elmyib onlann yanindan "ot"ub kecn kasiblar bir daha s"ubut edirdi. Talih, bir zamanlar hvsl gzisdiyi, yasilliqlarla hat olunmus birmrtbli fin evlrinin yerlsdiyi mhlly catanda g"ozlrin inanmadi.
Coxdan buralara yolu d"usmdiyindn bas vermis dyisikliklr onu sarsitdi. Yasil v g"ull"u cprlri indi 2-3 metr h"und"url"uy"und das hasarlar vz etmisdi. vvlki "ust"u qirmizi kirmitli, bir mrtbli sliqli evlrin yerind iki, "uc, d"ord mrtbli dbdbli imartlr ucaldilmisdi. vvlki balaca evlrin g"orkmi, buradaki hytlrin sliq-sahmani, g"ul"u, cicyi hmis onu h"uyran edrdi. Indiki evlrin zmt v ehtisami is buz soyuqlugu verirdi. H"und"ur barilardan icriy qus quslugu il sk bilmzdi.
Kapitalizmin Bakida qti v inamli addimlarla irlildiyini el bu evlr d s"ubut edirdi. Shr artiq formalasirdi. Mrkzdki yaxsi evlri imkanlilar alirdilar. Imkansizlar is tdricn shrtrafi yerlr k"oc"urd"ulr. Bel alver hr iki trfi qane edirdi. Kasiblar aldiqlari pula "oz kasibliqlarini edir, varlilar is syl tmir islrin baslayir, mistlrini y"uksk cmiyytin tlblrin uygun skild qurmaga calisirdilar.
Bir zamanlar sican, sicovul, agcaqanad yuvalari olan coxmrtbli evlrin zirzmilri d indi shrin n qaynar, n canli n"oqtlrin cevrilmisdi. Bu saysiz-hesabsiz ticart sbklri, bar v restoranlar shrin g"orkmini dyismis, ona rngarnglik, lvanliq, gurluq, ehtisam gtirmisdi. Amma od tutub yanan qiymtlr onlann da hami "uc"un olmadigini anladirdi. Bu da kapitalizmin tlblrindn biri idi.
Talih ev catanda artiq hava qaralmisdi. Maralla qizlarinin hytd oturub onu g"ozldiklrini g"ornd tcc"ublndi.
– Xeyir ola? – dey sorusdu.
– Xeyirdir, bayaq altinci mrtbd yasayan ingilis biz glmisdi. O, deyirdi ki, bir dostu bizim binamizda ev almaq, yaxud kiray etmk istyir. Ayda 300 dollar vercklr. Xahis eldi ki, siz d deyim.
Talih esitdiyi xbrdn sarsildi. O, "oz"un"u hec zaman bel "umidsiz hiss etmmisdi. Uzaq "olkdn glib shrin g"obyind rahatca yasayan, istdiyi evi satin almaga hazir olan, buna imkani catan bu cnbi onun "uryind bir qzb, qarsisialinmaz nifrt oyatdi.
Talihgilin 18 mnzilli bloklarinda artiq skkiz mnzili cnbilr kirayy g"ot"urm"usd"ulr. Ev yiylri – onun jurnalist hmkarlari imkansizliq "uz"undn "oz rahat mnzillrini kiray yermy, "ozlri is ya shrin ucqarinda ey tutmaga, ya da yenidn valideynlrinin darisqal mnzillrin siginmaga mcbur olmusdular. Indi bel bir tklif ona da edilirdi.
– Mn bu evi 15 il n"ovb g"ozlyndn sonta almisam. Tsvv"ur edirsnmi bu n demkdir? Bu, 15 il, 15 ay, 15 g"un deyil ha! Hr ilin icind 365 g"un var. Bu evi alanacan mn ninki aylari, hftlri, htta g"unlri saymisam. Bir balaca otaqda d"ord bas ail yasamisiq. Taleh nec illr d"osmd, stolun altinda yatib ki, qizlar ondan utanmasin. Cmi bes ildir ki, adam kimi yasayiriq. Allah bunu da biz cox g"or"ur?
Talihnin ssi titrdi, qhrini bogmaq "uc"un susdu. Maralin g"unahkarcasina ona baxib hec n demdiyini g"ornd shvini anladi. Bunlan ona niy deyirdi? Bs Maral evi hmin ziyytl almamisdimi? O da Talihnin vziyytind deyildimi? cnbinin tklifini ona catdirdigina g"or g"unahkar idimi?
Talih bu df "uz"un m"ulayim ifad verdi, evi vermk fikri olmadigini bildirdi. Sonra ordan-buradn s"ohbt salib Maralin k"onl"un"u almaga calisdi, amma onunla xudahafizlsib qizlan il ev glnd adsiz, "unvansiz kdr yen onu yaxaladi.Evdkilr hiss etdirmdn yatq otagina kecdi. Oradan cixanda g"ozlri qizarmisdi.
Ayg"un diqqtl ona baxib hec n demdi, artiq anasinin bel halina adt etmisdi. Aytn is "oz"un xas nvazisl:
Ma, n olub ey? – dedi. El dedi ki, qizma yazigi gldi. ‘‘Snin kimi ana olar?”– dey "uryind "oz"un"u s"oyd"u. ‘‘Usaqlara doyunca yemk yedird bilmirsn, paltar geyindir bilmirsn, hec olmasa "uz"un g"uls"un. Yoxsa shr-axsam "uz"undn zhrimar yagir”. "Oz"un"u tox tutmaga, sn g"ostrmy calisdi, amma bu, cox suni alinirdi. Qmli oldugun halda sn g"or"unmy calismaqdan ctin msguliyyt yoxdur. Amma Talih rola girmisdi, "oz"un s"oz vermisdi ki, axira kimi onu oynayacaq.
– Kim birnfs “siz internasionallasdirilmislardansinizmi?” dey bilr? – dey o, qizlarindan sorusdu. Ayg"unl Aytn syl hmin s"oz"u demy calisir, amma hec c"ur dey bilmirdilr. G"ulmli s"ozlr alinirdi. Hr "uc"u ugunub gedirdi. Sonra basqa, mnasiz seylrdn danismaga basladilar. Hec ndn araya g"ulmli s"oz d"us"ur, yenidn bir yerd ugunub gedirdilr.
Isdn gec qayitmis Taleh evdki bu sn hval-ruhiyyni g"or"ub sevindi. Coxdan onlari bel g"ormmisdi. Ancaq s"ovq-tbii onu da hiss etdi ki, bu sevincin arxasinda n is var. Qhqh ckn arvadinin g"ozlrindki kdri g"ormmk m"umk"un deyildi.