Дзiкi сабака дзiнга, альбо аповесць пра першае каханне

Фраерман Рувим Исаевич

Так iшла яна доўга, не ведаючы, дзе горад, дзе бераг, дзе неба, - усё знiкла, схавалася ў гэтым белым мораку. Але Таня iшла, нахiлiўшы твар, намацваючы дарогу нагамi, i, як у самую страшную спёку, пот струменiўся па яе спiне.

Раптам яна пачула стрэл з гарматы. Яна зняла шапку, паслухала, падбегла да Колi i зноў прымусiла яго ўстаць з санак.

Яна закрычала, i гукi з цяжкасцю выляталi з яе горла. Але крык яе здаўся не мацнейшым за шоргат сухiх сняжынак.

– Ты чуў, гармата страляе з крэпасцi. Можа, гэта нам падаюць знак.

Ён

слаба кiўнуў галавой. Здранцвенне ахоплiвала яго ўсё мацней. I Таня ўжо не пасадзiла, як раней, Колю ў санкi, а, абхапiўшы за пояс i паклаўшы яго руку сабе на шыю, пацягнула зноў наперад, прымушаючы яго перабiраць нагамi. А нарта засталася на месцы.

Яны збочылi ўлева, адкуль пачуўся яшчэ адзiн стрэл. Гэты быў гучнейшы i прайшоўся па ўсёй рацэ.

Таня мацней налягла на вецер грудзьмi, благаслаўляючы моц сваiх лёгкiх, якiя дапамагалi ёй неяк дыхаць у гэтую страшэнную буру, i моц сваiх ног, што неслi яе наперад, i сiлу рук, што не выпускалi з абдымкаў сябра.

Але часам на iмгненне нападаў на яе страх. I тады здавалася ёй, што яна адна ў свеце сярод гэтай завiрухi.

А мiж тым насустрач ёй, ахутаныя гэтай жа завiрухай, рухалiся на лыжах пагранiчнiкi. Яны iшлi густым ланцугом, якi раскiнуўся далёка па рацэ. У руках у кожнага была доўгая вяроўка, канец якой трымаў другi. Так былi яны аб'яднаны ўсе да адзiнага i нiчога не баялiся ў свеце. Такая ж iмгла, тыя ж таросы, тыя ж высокiя сумёты, што кацiлiся наперад i назад, паўставалi перад iмi, як i перад Таняй. Але стралкi лёгка збягалi з iх i лёгка ўзбiралiся, не губляючы дарэмна дыхання. А калi вецер мацнеў, яны прыгiналiся да зямлi, нiбы старалiся пад iм праскочыць.

Так наблiжалiся яны да таго месца, дзе была Таня. Але i за два крокi яе не было бачна. Па-ранейшаму адзiнокай здавалася сярод завiрухi гэтая дзяўчынка з абледзянелым ад поту тварам, якая трымала на руках свайго аслабелага сябра. Яна яшчэ рухалася наперад, але ў яе не хапала ўжо сiл. Яна хiсталася ад кожнага парыву ветру, падала, зноў уставала, працягваючы наперад толькi адну вольную руку. I раптам адчула яна сваiм локцем вяроўку. Яна сутаргава ўчапiлася за яе. Гэта магла быць i вяроўка з баржы, што ўмерзла недалёка ў лёд. Але ўсё-такi, перабiраючы рукой па канаце, Таня закрычала:

– Хто тут, памажыце!

I нечакана дакранулася да бацькавага шыняля. У змроку, без усялякiх бачных адзнак, не вачыма, аслепленымi снегам, не пальцамi, змярцвелымi ад сцюжы, а сваiм цёплым сэрцам, што так доўга шукала ў цэлым свеце бацьку, пазнала яна яго тут, у халоднай пустынi, якая пагражала смерцю, у поўнай цемры.

– Тата, тата!
– закрычала яна.

– Я тут!
– адказаў ён ёй.

I твар яе, знявечаны мукай i стомай, пакрыўся слязамi.

– Ён жывы, - сказала яна, падштурхнуўшы Колю да бацькi, i сама, уся ўздрыгваючы ад громкага плачу, прыпала лбом да яго каленяў.

Ён прысеў на кукiшкi i, сарваўшы з сябе шынель, ухутаў прыцiснуўшыхся да яго дзяцей.

Што з iм? Ён таксама плакаў, i твар яго, перакрыўлены пакутай, як у Танi, быў

зусiм мокры. Але гэта мог быць i снег, што растаў ад яго дыхання пад цёплым шаломам.

– Фiлька... Фiлька прыбег да нас, - сказаў бацька.

– Фiлька, Фiлька, - паўтарыла гучна Таня, хаця Фiлькi не было тут.

Хвiлiны са дзве яны заставалiся нерухомыя. Снег поўз на iх усё вышэй.

Бацька моцна таргануў за вяроўку. Злева i справа пачалi падыходзiць чырвонаармейцы, не выпускаючы з рук лiны. Яны, як белыя клубы снегу, узнiкалi з завiрухi i спынялiся каля дзяцей.

Апошнi падышоў чырвонаармеец Фралоў. Ён увэсь быў закручаны ў завею. Ружжо яго вiсела за плячыма, а твар быў у снезе.

– Знайшлi, - сказаў ён.
– Я ж казаў, што знойдзем. Без гэтага нельга.

Чырвонаармейцы цесным колам акружылi дзяцей i палкоўнiка, i ўвесь натоўп рушыў па завiрусе назад.

А з крэпасцi пачуўся яшчэ адзiн стрэл.

XVI

Даўным-даўно мiнуўся той дзень, калi Таня так смела бiлася з буранам i з воблакамi халоднай завеi за сваю жывую душу, якую ўрэшце без усякай дарогi знайшоў бацька i сагрэў сваiмi рукамi.

Вецер ураннi павярнуў i спынiўся надоўга. Цiха стала на рацэ, i над гарамi было цiха - над усiм Танiным светам. Вецер садзьмуў з кедраў i елак снег: лясы сцямнелi. I позiрк Танi, упiраючыся ў iх, спакойна стаяў на адным месцы, не шукаючы нiчога iншага.

Коля толькi злёгку абмарозiў вушы.

Таня з Фiлькам кожны дзень наведвалi яго ў доме бацькi, часта застаючыся абедаць.

Але гадзiна абеду не здавалася Танi такой цяжкай, як раней. Хаця i не так старанна частаваў яе пiрагамi з чаромхай бацька, не так моцна цалавала на парозе яе Надзея Пятроўна, а ўсё-такi бацькаў хлеб, якi Таня спрабавала на язык i так i гэтак, здаваўся ёй цяпер другiм. Кожны кавалак быў ёй салодкi.

I скураны рэмень бацькi, што валяўся заўсёды на канапе, здаваўся ёй таксама iншым.

Яна часта надзявала яго на сябе.

I так добра Танi яшчэ не было нiколi.

Але не вечна цягнулiся вакацыi. Скончылiся i яны. Вось ужо некалькi дзён, як хадзiла Таня ў школу.

Яна насiла кнiгi без раменьчыка i сумкi. I заўсёды, перад тым як распрануць кажушок, кiдала iх у раздзявальнi на падлюстэрнiку. Сёння яна зрабiла гэтак жа.

Яна кiнула кнiгi i, зняўшы кажушок толькi з аднаго пляча, зазiрнула ў люстра, хаця заўсёды пазбягала глядзецца ў яго, таму што гэта было тое самае люстра, якое калiсьцi так жорстка пакарала яе.

Але цяпер, пазiраючы ў люстра, яна накiравала позiрк не на свой твар i не на свае вочы, у глыбiнi якiх па-ранейшаму хадзiлi лёгкiя ценi, а на iншае вiдовiшча, што як быццам не мела да яе нiякiх адносiн.

Яна ўбачыла натоўп дзяцей, што стаяў паўкругам насупраць. Усе яны стаялi да люстра спiной, а галовы iх былi паднятыя ўгору. Яны чыталi газету, якая вiсела пад жалезнай сеткай на сцяне.

I Жэня, што стаяла блiжэй за iншых да сцяны, сказала:

– За такiя справы яе трэба было б выключыць з атрада.