Кастусь Каліноўскі
Шрифт:
Караліна збіраецца ісці.
Скажы мне, сланечнік... Ты мне з самага таго дня не гаварыла.
Караліна. Што?
Кастусь. Ты ведаеш, што...
I тады Караліна традыцыйным жэстам прыкладае кулачок сагнутай левай рукі да сэрца.
Караліна. Люблю... Беларусь.
Кастусь. То ўзаемна...
Карцiна дзясятая
Канцылярыя ў мінскай жандармерыі. Ноч. Гарыць толькі адна свечка. Стол падзяляе дзве фігуры. Гэта Лосеў і Парафіяновіч. Ідзе допыт.
Вітаўт. Вы нічога ў мяне не знайшлі... Я пратэстую супраць арышту!
Лосеў. Усе гэта патроху робяць.
Вітаўт. Я – гэта не ўсе.
Лосеў. У вас – як ва ўсіх – дзве нагі... Цалкам прыдатныя, каб мераць камеру... Усе – мераюць. То чым гэта вы такі адметны перад дзяржавай?..
Вітаўт. Без здзекаў!.. Я вам – не хлопчык!
Паўза. Лосеў раптам усміхаецца... Усмешка страшнаватая.
Лосеў. Гм... Магчыма... А я вось здзіўляўся, нашто арыштавалі такое дзіця?.. Дурасць!.. Што яно магло небяспечнага нарабіць у сваім узросце?
Вітаўт (з гневам). То чаму арыштавалі?
Лосеў. Таму што, калі ідзе звычайная праверка, невінаваты не шукае чорнага ходу з кафэ. Чаму б гэта?
Вітаўт. У вас жа прынцып: вінават ага і дурань пакарае. Ты невінаватага пакарай – вось у чым сапраўдная дзяржаўная веліч.
Лосеў. I тое праўда... Прымітыўна – па ўзросту, – але ўмееце думаць. Глядзіце вы! Можа, вы сапраўды большая асоба, чым я меркаваў?
Вітаўт. I што?
Лосеў. А тут яшчэ пашпарт на ваша імя знайшлі сярод папер забітага паўстанца Далеўскага. Чаму б гэта?
Вітаўт. Адзін Гаўрыла ў Полацку... Аднафамілец.
Лосеў. I тое... Другі аднафамілец, па чутках, Магілёўшчынай кіраваў.
Вітаўт. Парафіяновіч – распаўсюджанае прозвішча.
Лосеў. Канечне. Хіба мог юнец кіраваць такой махінай? Вам колькі?
Вітаўт (праз зубы). Дзевятнаццаць.
Лосеў. Небяспечныя бываюць цёзкі... хлопчык... Вы – не з тых. Вам, дзіця маё, трэба славу любіць... жанчын... Карыстацца іх узаемнасцю. Вы – прыгожы... хлопчык.
Вітаўт. Я магу вас папрасіць адмовіцца ад гэтага ідыёцкага звароту?
Лосеў. Так... Канечне... мой юны друг...
Паўза.
Дык
Вітаўт. Адкуль?
Лосеў. Ну, не ведаеце – не трэба... Я гэта пра дробязь... Каб улады маглі праявіць звычайную мяккую паблажлівасць і аддаць вас на парукі бацькам... малады чалавек.
Вітаўт. Лічыце, што маладосць перашкаджае рабіць вялікія... (Асекся.) Лосеў глядзіць на яго.
Лосеў. Т -так... То бок – не... Я проста лічу, што вашаму ўзросту не вялікія справы, а каханне... Жанчыны, што праўда, любяць моцных, нязломных мужчын, але і ваша тонкая... тандэтная прыгажосць павінна ім падабацца...
Вітаўт (гледзячы ва ўпор). Гэта да чаго?
Лосеў (усміхаючыся). Ні да чаго. (Канфідэнцыяльна.) Шукайце жанчыну – кажа мая сістэма. I вось я, стары сыскны сабака, не ведаю, як гэта дастасаваць да вас... Якія вакол вас могуць быць жанчыны? Так, паненкі. Яны пішуць у альбомах, мараць аб прынцах і таму... павінны любіць вас.
Вітаўт. Канечне. Што я, пачвара?
Лосеў. Та-ак... Вельмі павінны. (Скоса глядзіць н а Вітаўта, які нервуецца.) Шкада мне! Хаця б трошачкі ведалі... Хаця глупства... Ад сістэмы адчапіцца.
Вітаўт. Я нікога не ведаю.
Лосеў. Шкада... Таму што гульня скончана, хлопчык... А ўлады ў такіх выпадках не жартуюць. На Магілёўшчыне – правал, пад Бахарэвічамі – правал, Белы жонд ад... вас адхіснуўся. Разумныя!.. Не з хамамі ж ім блакіравацца?.. Хаця б нехта... Сказаць аб ім – і ўсё...
Вітаўт. Я нікога не выдам.
Лосеў. Стоп! Як так не выдам? Вы ж толькі што сказалі, што нікога не ведаеце... Га?
Паўза.
Вітаўт. Я гэта... у тым сэнсе, што... не ведаю.
Лосеў (са знішчальнай пагардай). Фінціць пачынаеце... шчанюк? Выкручваецеся, баязлівец... Трус! Насцеражылі свае маленькія, мякенькія вушкі... мужчына, які так і не адбыўся? Лічылі, пэўна, што велічыны. А вам сапраўды паненкам у альбомы пісаць.
Паўза.
Вітаўт (з гонарам). Досыць, вы!.. Даўно мне хочацца кінуць у вашу... пысу пару сапраўдных слоў. Але зарубіце на сваім фіскальным носе, што я... я адзін буду адказваць... Што я ні-ко-га не прадам, бо я не з бітых кантаністаў, як вы, і не з хамскіх падпявал, як іншыя...