«Кэпсиэ» кэннэ а?а?астык
Шрифт:
«Ааы, «Бичик» кинигэтэ». Дьиээ турар тлпн уонна мобильнай тлпн икки ардыларыгар сибээс ханнык крэ баар этэй?.. Умнубуккут дуу, пейджер диэн баар этэ. Мин ити пейджери кытта биэриибитин уонна «Бичик» кинигэ кыатын сиэттииннэрэ йд сылдьабын.
Саас сааынан. лэлээн иэн, устуудьуйаа баар тлпнтэн ураты, саа, ол саана сайдыылаах сибээс крэ – пейджер баар буоллаына сатанара кстн тахсыбыта. Мин хос куортамнаан олорорум, онон дьиэтээи тлпнм диэн суоа. Ол ыалдьыттарбын кытта болдьоорбор, атын да тгэннэри быаарсарбар олус охсоро. Пейджер атыылаыахпын – быыкаайык хамнаым арыычча аспытыгар тиийэр-тиийбэт этэ. Салалтабар этэн крбппн, «спонсорда бул» диэбиттэрэ. Ол саана хампаанньаа коммерциянан дьарыктанар салаа суоа, редактордар биэриибит туугар туораттан км крдрбт, буларбыт кллэнэрэ.
Быа эфиргэ ыытар крэхтэрбит дьон кн улаханнык кртээбиттэрэ, онуоха быстыбакка кэлэ турар туох эрэ утары уунардаах буолуохтааххын. Манныкка чгэй сахалыы кинигэ саамай сптх диэн санааламмытым. Онон «Бичик» кинигэ кыатын туунан толкуйдуурум элбээн барбыта. Август Васильевич Егоров – издательство эдэр салайааччыта мин этиибин булгуччу йэр эрэнэн туран, кэпсэтэ киирбитим. Ол кэпсэтии тмгнэн крччлэргэ бириистэри эрэ буолбакка, били баалаах пейджербин ыларга харчыны кытта быаартарбытым уонна «Бичик» саа кинигэлэрин туунан анал рубриканы аарга илии тутуспутум. Ыытааччытынан издательство бэйэтин лэитэ буолбута. Саа тахсыбыт кинигэлэри кэпсиир, крдрр. рйээ суох киини устар эрэйдээх буолар, лэ тэтимэ бытаарарыгар тиийэр. Мунаан-сордоон устубуппутун эмиэ с-биэс мнтээ диэри кылгатабыт.
Пейджербит олус бэркэ сулууспалаабыта. Арай Фалько-пейджиэ оптуорунньук аайы долгуйуу бт : ити кн хайаан да сахалыы саарар, суруйар оператор олоруохтаах; илдьит киириитэ бу кн муутуур элбэххэ тиийэр буолбут.
Сотору буолан баран, НВК ханаалыгар «Ааар бала-
ан» диэн Наталья Харлампьева ыытар бтн биэриитэ баар буолан хаалбыта. Онно эмиэ «Бичик» кинигэлэрин билииннэрии барар этэ. Бииги р тыынан бараммыт, хатыласпат тууттан аналлаах рубрикабытын кытта эмиэ арахсыбыппыт. Ол эрээри саныыбын: урукку ттгэр, «Кэпсиэ» кэпсээнигэр тахсыар диэри, тоо да саа кинигэлэргэ анаммыт биэрии суоа эбитэ буолла, диэн. «Ааар балаан» эрдэттэн баара буоллар, мин итинник рубриканы толкуйдуу да сатыам суоа этэ.
Рубрика тохтообутунан, «Бичиктэртэн» олордьу арахсыы буолбатаа, биэрии ахсын мин ойуулаах-оуордаах маллаах ииппиттэн бу издательство тааарбыт бииртэн биир бэртээхэй кинигэлэрин, халандаардарын крччлэрбэр бириис быыытынан хостуурум бтэиккэ диэри саланан барбыта.
«Крччлэргэ крэх». Билигин устуудьуйаттан быа эфиргэ барар бары биэриилэр крччгэ ыйытыы, хоуйууга сорудах эбэтэр таайтарыы киэбинэн крэхтэри ыыталлар. Маннык крэх тиигин быспакка ыытыллар кр быыытынан утумнаахтык бастаан «Кэпсиээ» киирэн, салгыы ситииилээхтик олохсуйда дии саныыбын. Кинини «рубрика» диэи соччо сатамньыта суох курдук, ол эрээри ктппэккэ, хас биирдии тахсыыбыт аайы киллэрбит буоламмыт, кинини «Кэпсиэ» быстыспат соротун быыытынан кррбт сп.
Бииги крччлэрбит тустарыгар кинигэттэн ураты сс атын, сыаналаах бириистэри буларга эмиэ кыанар этибит, холобура, бриллианнаах ооук, бнкл, фотоаппарат, тиии оорторууга, бассейа сылдьыыга абонеменнар эин курдук. Ол бириистэр барылара тустаах биэрии ис хооонугар сп тбээр буолаллара.
«Кэпсиэ» биир уратытынан сйбт киини эбэтэр кинини сирэйдээччини устуудьуйаа ыыран аыйах тылы-
нан кэпсэтэн ааыы эбит. Дьэ манна сураан билбэтэх, тээн баттаппатах дьону кэлэллэрэ ыытааччыга туунан кэрэхсэбиллээх буолар. Атын ттттэн – хаан да экраа кстм диэбэтэх кии устуудьуйа ыалдьыта буолан хаалара киниэхэ бэйэтигэр, чугас дьонугар, атын крччгэ дааны соуччу, умнуллубат тгэни тосхойор.
Бииги бириистэрбит кыра хамнастаах лэит дьоо тбэиэхтэрин олус баарар этибит. Олоххо оннук тгэн ахсааннаахтык эрэ буолар эбит. Оннооор бриллианнаах ооукпутун сйээччи университет бэрэпиэссэрэ буоларын истэн баран (бэйэм тлпннэн кэпсэтэ туран) см тспппн кистээбэтэхпин! Ол кэпсэтиибитин кэнники чгэйдик билсэр киим буолбут, филология билимин дуоктара Валентина Григорьевна Семенова маннык ахтар: «Арай «Кэпсиэттэн» эрийэбит, кыайыылаах буолбуккунан ээрдэ! Хатас олохтоооун дии, туох лэиккиний?» Мин рн кытта: «Хатаска дьиэлээхпин, бэйэм университекка лэлиибин, саха тылын преподавателэбин!» – диибин. Туруупка анараа ттгэр чочумча чуумпуран ылбыттар, онтон хомойон хаалбыт мин саам ииллибит: «Оо, дьэ… Биирдэ баас тыа хааайыстыбатын лэитигэр дуу, дьиэ сууйааччыга
Бириистэрбин хостуур, туоунан тигиллибит, ойуулаах-оуордаах маллаах ииппин дьон-сэргэ билигин да умнубакка саныыр-ахтар. Ити иит биэрии ис хооонугар олус табыллан киирбит, кэпсээммитин, кстбтн ситэрээччи-хоторооччу да буолбут эбит.
Арай биирдэ хампаанньабыт салалтата (Харлампий Назарович саана) Таатта улууун кытта бииргэ лэлииргэ сблэсиии тэрсибитин чэрчитинэн, айар лэиттэри улуус нэилиэктэринэн ыыран ыалдьыттаттылар. Бииги блхпт Дэбдиргэ диэн ыраах дэриэбинээ барар буолла. Олохтоохтор олус чгэйдик кндлээн-маанылаан крсбттэрэ. Тннрбтгэр нэилиэк баылыга дьэрэкээн ойуулаах, улахан баайы маллаах иити ктн таааран: «Бииги НВК сахалыы куттаах-срдээх биэриилэрин оорооччуларга махталбыт бэлиэтин – бу олохтоох маастар Парасковья Матаннанова тикпит туос иитин бэлэхтиибит. Блх салайааччыта маны бэйэтэ крн, тэлэбиидэнньэ туугар сулууспалатыа», – диэн баран, блхпт салайааччытыгар, оччотооуга улуус телестудияларын дирекциятын салайбыт Иннокентий Готовцевка туттаран кэбистэ.
Айаммыт уун. «Уазик» инники олбоор салайааччыбыт дьэрэкээн туос иити арааччылыы ктн олорор. Мин буоллаына, бу иит хайдах «тэлэбиидэнньэ олоор, лэтигэр-хамнаыгар сулууспалыан» сбн толкуйдуубун. Бэрэсидьиэммит кэбиниэтин киэргэтиэххэ сп буолуо. Эбэтэр Готовцев салайааччы буолан сылдьыбыт айанын т йдблгэр дьиэтигэр илдьэ бардын. Эбэтэр биир эмит биэрии бэйэтин символа-бэлиэтэ курдук устуудьуйаа туруорар мал гыныан сп. Ол биэрии хайаан да сахалыы тыыннаах буолуохтаах. Кини кута-срэ бу маллаах иит курдук т былыргы бгэни кытта ыкса ситимнээх, кэрээбэт кэрэ санаанан сайар, бараммат исти кэпсээнинэн саланан иэр буолуохтаах.
Оттон… «Кэпсиээ» туруорар соруктарым итинник буолбатахтар дуо? Ол эрээри устуудьуйам ооуута маллаах иит турарыгар барсыбат ээ. Эмискэ «Черный ящик!» диэн санаа йбр охсулунна. «Поле чудес» биэриигэ Леонид Якубович: «Приз в студию!» – диэтэинэ, хара дьааыгы ктн киирээччилэр дии. Ол иигэр баар, кл гыммыт курдук, хаппыыста сахсаллан сытара буолуо эбэтэр дьол туругуруутун туоута буолан, массыына клэ кыайыылаахтык кылбачыйа сытара буолуо… Ыытааччы хара дьааык хаппаын аыар диэри оонньооччу онно туох баарын билбэт. Оттон бииги эмиэ оонньотобут дии… Ол эрээри онно хаан да хаппыыстаны угуохпут суоа, онно хайаан да сахалыы кинигэ уонна биирдэ эмэ бриллианнаах ооук курдук кнд маллар угуллуохтара!
– Иннокентий Иннокентьевич! Мин биллим, маллаах иит саха крччтгэр хайдах туалыырын! – нуктаан испит салайааччыбын сиэиттэн тардыалаан уугуннарабын уонна толкуйбун кэпсээн массыына иин толорон кэбиэбин.
Массыына иинээилэр бары сблээн кйгрэ тэллэр. Итинник, «Кэпсиэ» биэрии крччлэригэр утары уунар бириистэрин харайарга ананан тигиллибит курдук, ииттэммитэ…
«Тиктим 2003 сыл. Таатта. Матаннанова Парасковья Петровна. Дэбдиргэ» диэн ииппит тгээр сурук баар. Дьиэ, айар кии кыайан тэриммэккэ хаалан, саамай элбэхтик толкуйдаабыт, иигэр иитиэхтээбит санаатын, иэстээх курдук йдбт тгэнин кыайан ситэрбэккэ, толорбокко хаалара баар эбит. Мин киниэхэ, Парасковья Петровнаа, ааттаан-суоллаан тиийиэхтээх, кини туунан кэпсиэхтээх, кинилиин кэпсэтиэхтээх этим эбээт… Ол эрээри дэбдиргэлэртэн ыырыыны кэтээн дуу, кн тура-тура тбктэн тбг мрт гэнигэр дуу ити санаа туолбакка хаалбыта. Бэйэбин «ырааырда» сатаан, ардыгар саныыбын манныгы: бииэхэ массыына биэрэн командировкаа ыытыы диэн срдээх сэдэх буолааччы. Арай рдк салайааччыбыт тылын биэрбит дьонун уста барарга камера да, командировка да, смлккэ билиэт да олус кэбээстик баар буола охсооччу. Мин ксгэр дьон, тэрилтэ, нэилиэк, улуус ыырыыларынан баран лэлиир буоламмын, ыырааччылар бэйэлэрин кллрнэн сылдьа сатааччыбын. Аан бастакы оннук айаммыт Томпо улууун Кириэс Халдьаайытыгар этэ. Аны хонуктаах командировкаа барар тбэлтээ кэлэр нэдиэлээ хатылааыны эрэ туруораргар тиийэри: тоо диэтэххэ, нэдиэлэттэн икки кн крээтэинэ, саа биэрии сюжеттарын ситэн ооро охсубаккын. Чэ, ол эрээри ити бэйэм бэйэбин буруйдуурбуттан куотуна сатыыр толкуйдарым ааспаттар-арахпаттар диирбэр тиийэбин. Дьи-чахчы туруммутум буоллар, Дэбдиргээ таксинан да айаннаан, хайаан да тиийиэхтээх этим, тиийэр иэстээх этим…