Маці ўрагану
Шрифт:
Вашчыла. Де рэвалюцінібус орбі-юм (гэта па складах). Колы нейкія. Мудрагеліць Вецер. Не да “колаў” – была б жывая душа... Гм... Жэніцца. Знайшоў час. Хай жэніцца – больш старцоў будзе.
Жанчына прыносіць пару місак з ежай і “ўдаву” – бутэльку ў выглядзе абаранка.
Агна. Вось мірона смажаная... Вось траўнічак... Падмацуйся, госцейка. Я сказала сыну, што нейкі лёзны чалавек яго пытае. Ён зараз выйдзе. Радуюся я за яго. Надзея ягоная – пані, а не дзеўка. А вы скуль? Хто?
Вашчыла.
Агна. Дык чаму туды не пайсці? Узрадаваўся б як?
Вашчыла. Мне туды нельга.
Агна. Сын даўно не быў у Крычаве. Прыехаў – а тут яна. Сірата зусім, як ён напалову сірата. Яшчэ са снежня року божага тысяча семсот васемнаццатага. Калі Карпач кашу заварыў. Дваццаць шэсць год мінула. Не, меней. Нашы загінулі праз тры гады. Ох, божа! А мой нябожчык як напрошваўся на бяду. Гэта ж яны яшчэ ў шэсцьсот дзевяноста шостым харугву Агінскага гетмана пабілі.
Вашчыла. Слаўная была справа.
Агна. Добра, што Васіль нявесту тут сустрэў і зараз тут і застанецца. Зараз ехаць небяспечна. На дарогах ловяць людзей. Што гэта будзе? Адзін воўк здае староства на водкуп другому. Рабуюць простых. Гора!
Вашчыла. А чаго гэта вы са мною так адкрыта, сястра?
Агна. Бачу мазалі на вашых руках... Не, хай ужо зараз тут сіроты мае.
Далятае песня. З “сіроцкіх вясельных”:
А хто ж там каля рэчанькі гукае? Малады малойчык, Маладая дзеўка свайго татачкі шукае. – Ды прыйдзі, прыйдзі, мой ойчанька, блізенька, Паклонімся табе тройчы ды нізенька. – Не прыйду, маё дзіцятка, не прыйду, Не прыйду, маё роднае, не прыйду. Дзіцятка маё роднае, Хай цябе бог гадуе, Долю, шчасце гатуе. Ой, не магу я ўстаці Да свайго родна дзіцяці: Сасновы дошкі сціснулі ножкі – Не скрану, Жоўты пясочкі засыпалі вочкі – Не ўзгляну. Шэра каменне лягло на грудзі – Не ўздыхну. Ды злажылі ручкі на шчырым сэрцы – Не здыму [1] .1
Калі актрыса ведае лепшыя “сірочыя вясельныя” ці такія, што лепей кладуцца на яго голас, яна мае права, нават абавязана выканаць іх замест прыведзеных тут.
Вашчыла. Што людскія сіроты? Зямля наша – сірата. Толькі чалавечым сіротам – бог абаронца. А пра зямлю нашу ён забыў.
Агна. А вам што, так конча бог патрэбен? Постаць у вас магутная, рукі жылаватыя, галава ёмістая.
Вашчыла (іранічна). Угм... дзеўкі мяне любяць.
Агна. Сябры любяць... I дзеўкі. I пад старасць у такіх, як вы, не менш за дзесяцёра дзяцей.
Вашчыла. Тут не ведаеш, нашто іх заводзіш? На жабрацтва? Бізун? Турму?
Агна.
Вашчыла. На гэтай вось маёй магутнай спіне ад арандатараў, братоў Іцкавічаў, за скаргу князю сто пяцьдзесят бізуноў. Ледзь не памёр ад гэтага.
Агна. Куды скардзіцца ездзілі?
Вашчыла. У Варшаву. Восем год назад.
Агна. А цяпер прыехалі сюды. Ці аднымі бізунамі цяпер справа пахне?
Вашчыла. Цяпер так ці інакш кепска пахне справа. Забіваюць да смерці, гойсаюць па шляхах слугі арандатараў. Няма жыцця так і так... А пра вас, відаць, праўду кажуць, што вы ў місцы з вадою бачыце ўсё, што мае адбыцца.
Агна. Вядзьмарка? Не. Няма вядзьмарак на свеце. Проста бачыла многа, ведаю людзей. I чую, што шчасця паменее, сірот пабольшае.
Агна (насцеражылася, прыслухоўваецца да чагосьці). Едуць.
Вашчыла. Хто?
Агна. Едзе нехта шляхам... Што за часы – як тупат конскі, дык чакай бяды?
Вашчыла. Не чую.
Агна. Я чую. Наслухалася за жыццё... Ешце госцейка... А як звернуць конныя сюды – гасіце агонь. Далей ад ліха.
Пайшла. Вашчыла налівае чарку, пачынае закусваць. За сцэнай нехта завёў – госці, відаць, падпілі ўжо – ні з пушчы ні з поля:
– Ці не нявесту вязуць? – Нягож каго! – Чаго яна не плача? – Чорт чаго! – Ды няхай той плача I рвецца, Хто яе ў гэты дом Дажджэцца.Пасля чуваць рогат і голас Лаўрэна Каўбасы: “Лепш ехаць па сена, чым на такое вяселле”. Голас: “Сват – сабачы брат”. Лаўрэн: “Сват не сват, а добры чалавек”.
Адзін сват жонку хваліць, Што харошы абед варыць, А другі сваю судзіць – Што ні зварыць, то спаскудзіць.Гоман. У дзверы ўвальваецца падпіты Лаўрэн Каўбаса, абвіты ручніком.
Каўбаса. А каб вам, госцейкі, пабіцца, а мне на вас падзівіцца. Не п’яны, не драны – называецца, на вяселлі быў... А вяселлейка бог нам даў: ажаніўся пяхцер, торбу ўзяў... Абвёў вакол елі, і чэрці ім пелі. (Заўважыў Вашчылу.) Стой! Хто такі? П’е! Закусвае! Чам-му адзін сядзіць, як пацук? Устаць слупам! Сват Лаўрэн Каўбаса прыйшоў!