Мёртвым не баліць
Шрифт:
Накінуўшы на сябе паўшубак, цераз людскія ногі да нас пералазіць Каця.
— Ану, пасунься…
— Калі ласка, сястра, — кажа Юрка і паслужліва адсоўваецца, даючы ёй месца ля сцяны. Каця моўчкі садзіцца, захінуўшы калені палой паўшубка.
На ложку з п’яным задавальненнем на твары асклабліваецца сяржант.
— Ганс, ком!
Немец з выдрэсіраванай гатоўнасцю ўскоквае з падлогі.
— Ты за каго? Ану, скажы! Каб усе чулі.
Палонны стараецца зразумець, але гэта яму не ўдаецца, і ён пакутліва лыпае вачыма. Сяржант растлумачвае:
— Ну,
– Іх бін дойч лерэр! — урэшце здагадаўшыся, аб’яўляе немец.
Але байцы наўрад ці разумеюць яго і няўцямна глядзяць з куткоў, з лаўкі, з падлогі. Яны пакуль што адваявалі сваё і цяпер добрыя. У вачах задаволенасць і спакой. I хоць бялеюць у змроку забінтаваныя рукі, ногі, галовы, але тое ўспрымаецца цяпер не як бяда, а амаль як удача, бо галоўнае — жывыя. I калі ўсё ж баліць дзе, дык хіба ў тым віна гэтага вось ціхманага, услужлівага і нават палахлівага немца, які здаўся ў палон? Немец, відаць, гэта адчувае і спакойна глядзіць, як з кутка да яго падступае нізенькі, рабатвары, у абмотках пехацінец. Пад накінутым шынялём у яго тоўста забінтаванае плячо. Гэта, здаецца, той, што непакоіўся, а ці налілі немцу выпіць.
— Слухай, фрыц! А ў цябе дзеці ці ёсцека? — пытаецца ён.
Немец няўцямна пазірае на яго.
— Ну, дзеці, панімаеш? Малыя, во такія?
— Кіндэр? — здагадваецца немец і паспешліва адказвае: — Цвай кіндэр. Дава дзіеці…
— I ў мяне двое дзяцей! — нібы здзіўляецца пехацінец, і ягоны рабаваты твар ззяе прастадушным задавальненнем.
I тады з-пад шынялёў з кута вылазіць вялікая цёмная постаць. Не разбіраючыся, што пад нагамі, на кагось наступіўшы і хіснуўшыся, гэты чалавек кідаецца да немца.
— Брэшаш, гад! Свалата ты! Ух, я цябе!..
Вялізны і нязграбны, у прамазучанай целагрэйцы, ён дрыготкімі рукамі выдзірае з кірзавай кабуры наган і шчоўкае, узводзячы курок.
Немец адступае на крок, рукі яго інстынктыўна ўскідваюцца насустрач танкісту.
— Стой! — крычыць з ложка сяржант.
— Ты што?! — крычу я, нязграбна ўстаючы з-пад сцяны.
Нехта яшчэ крычыць. Побач хутчэй за мяне ўскоквае на ногі Юрка. Адною рукой ён хапае танкіста за локаць.
— Спакойна! Спакойна!
Сяржант, саскочыўшы з ложка, засланяе немца.
— Ану, схавай пушку! — уладарна загадвае ён. — Ваяка!..
— Навошта ж дзяцей гэта самае… сіраціць? — збянтэжана пытаецца васпаваты баец.
I тады вялікі ўзрываецца:
— Ах, дзяцей! Такую вашу матары! Ягоных дзяцей шкада! А маіх хто шкадаваць будзе?
Ён бухае кулаком у свае грудзі. На буйным касцістым твары яго лютасць, вусны дрыжаць, вочы закаціліся пад лоб і не абяцаюць дабра. Але ўсё ж хлопцы не дадуць тут яму ўчыніць забойства. За сяржантам, прыкметна апанураны, стаіць немец.
— Што ты ўсхапіўся, як Гітлер? — кажа да байца сяржант і кладзе руку на яго плячо. — Ты ж рускі. Рускі, так? Ну, дык чаго ж ты, як бандзюга, пушку настаўляеш? Ён жа палонны…
У хаце робіцца ціха. Чуваць, як у куце стогне абпалены лётчык. Ягоны вялізны сусед яшчэ раз надзяляе немца ненавісным позіркам і неахвотна вяртаецца
— Не дрэйф, Гансік. Давай, траві далей…
Немец нерашуча яшчэ ступае на вальнейшае месца.
– Іх бін кайн нацы. Іх бін лянд лерэр [4] , — даводзіць ён пацішэлым голасам.
Я апускаюся ля сцяны, побач садзіцца Юрка. Каця, хутаючыся ў паўшубак, кажа:
— Не веру я яму.
— Ну, чаму? — не згаджаецца Юрка. — Бываюць і сярод іх людзі. Калі рабочыя. Ці настаўнікі.
— Гад ён, а не настаўнік.
— Чаму так?
— Так.
— Гэ! А гэта што такое? — здзіўляецца сяржант. У ягоных руках каўпачок ад Юркавай фляжкі, у які ён наліваў суседу па ложку. Каўпачок стаіць некрануты.
4
Я не нацыст. Я вясковы настаўнік. (ням.)
— Эй, землячок! Ты што — махлюеш?
Ён ашчадна штурхае параненага ў плячо, які яшчэ нядаўна трудна стагнаў, а цяпер і не кратаецца.
— Эй! — сяржант устрывожана прыглядаецца да яго твару. — Вось табе і на! Ён жа «ўжо»!..
Да ложка падыходзяць санітары, устае ад сцяны Каця. Яны доўга мацаюць у байца пульс, ды, здаецца, той сапраўды «ўжо».
— Фу ты, халера! — не стрымлівае прыкрасці сяржант. — I сто грамаў не дапіў, дзівак…
Санітары ў маўклівай зацятасці нязграбна, за полы шыняля, сцягваюць з ложка труп і, напусціўшы сцюжы, выносяць яго з хаты. Ім памагае немец, які потым, не ведаючы, дзе сябе дзець, ціснецца да парога. Але яго адразу прыкмячае сяржант.
— Ганс, ком сюды! Месца ёсць. Ну, але плакаць не будзем. За здароўе землячка! — кажа ён і спрытна куляе каўпачок. Немец пачціва сядае на ложку.
— На здрове!
Сяржант кракае ад задавальнення і ляпае немца па плячы.
— Правільна, Ганс. Але дзе ты гэтак па-руску навастрыўся?
— Русішэ шпрэхен? О, біль фаль, — сціпла адказвае немец.
Фаль! Быццам знаёмае слова, але я ўжо не памятаю, што яно азначае, у галаве маёй усё стомлена і п’яна блытаецца, і я гукаю сябра:
— Юрка! А, Юрка!
Юрка, прысланіўшыся да сцяны, маўчыць. Я зазіраю ў яго заценены твар: вось табе і на — ён жа заснуў!
14
Юрка зняможана спіць побач, звесіўшы на грудзі светлую галаву. Здаровай рукой ён засцярожліва ахінае параненую і ціха пасопвае ў нос — па-хатняму мірна і соладка. На ложку словамі і жэстамі спрабуе нечага дабіцца ад немца сяржант. Навокал угамоньваюцца, ладзячыся на ноч, параненыя. Гамана ў хаце пакрысе заціхае. Густа, не прадыхнуць, смярдзіць шынялямі, потам, бінтамі. У мяне мацней пачынае балець нага. Гарыць, пячэ ў ступні. Заснуць я ўжо не магу і моўчкі гляджу на свайго соннага сябра.