Нацыянальная ідэя. Фэнамэналёгія Беларусі

Севярынец Павал

Напэўна, Беларусь так назвалі таму, што было відавочна: іншай яна быць проста ня можа.

Беларусь, сэрца Эўропы, спрадвеку была вобласьцю невытлумачальнага адбельваньня. Так, як яна асьвятляла вочы ды валасы вугра-фінаў, балтаў, славянаў – гэтак жа ачышчала й асьвячала душы цэлых краінаў.

Беларусь – вобраз ціхага сьвятла й Божае сьвятасьці, глыбокі, празрысты й узьнёслы, у якім зіхаціць хрысьціянская яснасьць.

Беларусь сьвеціцца, быццам Ісус у момант сваёй славы на гары Ператварэньня:

"І калі маліўся, выгляд аблічча ў Яго

зьмяніўся, і вопратка ў Яго зрабілася белая, бліскучая..."

(Лукі 9:29)

Чым бліжэй да Новага Запавету, тым больш сьвятла, тым больш белі ў Бібліі. І, нарэшце, быццам адна суцэльная ўспышка – апошняя кніга, Адкрыцьцё Яна Багаслова:

"Галава ў яго і валасы белыя, як белая воўна, як сьнег, і вочы ў Яго – як полымя вогненнае."

(Адкрыцьцё 20:14)

"І ўгледзеў я вялікі белы трон і Таго, Хто сядзеў на ім, ад аблічча Якога ўцякала неба й зямля..."

(Адкрыцьцё 20: 11)

"Пераможца апранецца ў белае адзеньне, і ня выкрасьлю імя Ягонага з кнігі жыцьця, і вызнаю імя Ягонае прад Айцом Маім і прад анёламі Ягонымі."

(Адкрыцьцё 3:5)

Беларусь – белая краіна Адкрыцьця Божага.

Ранейшыя ўвасабленьні Беларусі – Полацк, Смаленск, Тураў, Вялікая Літва, Рэч Паспалітая – ужо валодалі той сьветлай духовай сутнасьцю, ужо зьмяшчалі ў сабе пачаткі празрыстай крыніцы й фокусу сьвятасьці, чыстага й ахвярнага сэрца. Але поўная сіла, цэласнасьць і яснасьць беларускага фэномэну ўспыхнулі толькі з гэтым імем.

Зьявай масавай сьвядомасьці Беларусь стала напачатку XVII ст. – адразу з нараджэньнем нацыі ў гарніле Залатога Веку.

Так новае імя даецца нам пры хрышчэньні.

Той, хто прымае Хрыста, набывае новую сутнасьць. Пасьля Старога Запавету Полацку, Наваградку, Вільні мы бачым Новы Запавет у Беларусі.

Беларусь, белая – белая й русая, рудая, чырвоная – элемэнтарная формула бел-чырвона-белага сьцягу. Белая краіна з крывавай паласой наскрозь – што можа быць больш красамоўным!

Зрэшты, Беларусь для беларуса ня мае патрэбы ў тлумачэньні. Гэта адчуваеш адразу, інтуітыўна, на ўзроўні веры й адкрыцьця. Мая Беларусь. Люблю Беларусь! Беларусь – гэта сьвятое...

Калі сумняесься, ці існуе яна насамрэч, гэтая сьветлая краіна-мара, агукні на мітынгу:

— Жыве Беларусь!

І табе адкажуць моцна й гучна, аж скаланецца душа:

— Жыве!!!

БЕРАСЬЦЕЙСКАЯ КРЭПАСЬЦЬ

Берасьцейская крэпасьць – герой.

Штогадовы пералік дванаццаці савецкіх гарадоў-герояў са сьвяточным салютам на Дзень Перамогі раскацістым выбухам завяршала "Брэсцкая крэпасьць-герой". У савецкім эпасе аб Вялікай Айчыннай вайне Берасьцейская крэпасьць сапраўды мела статус легендарнае асобы, гэткага ваяра грэцкай міталёгіі. Кожны школьнік СССР

мусіў ведаць: нашым адказам на вераломны напад фашысцкае Германіі й катастрофу 1941 г. была Абарона Брэсцкае Крэпасьці.

Берасьцейская крэпасьць – помнік подзьвігу: вось што можа мужнасьць, асуджаная на сьмерць. Абаронцы Берасьцейскай крэпасьці, нароўні з 28 панфілаўцамі й маладагвардзейцамі Алега Кашавога, былі вызначаныя на перадавыя пазыцыі ў эшэлянаванай гіерархіі гераізму.

Але ўсё пачалося значна раней.

Берасьцейская крэпасьць – рана Хрыстова на целе ўкрыжаванае Беларусі. Балюча-барвовая цэгла старажытнага Берасьця крывіць, не зажывае з тых самых часоў, калі Расейская імпэрыя пачала забіваць тут свой страшны цьвік на стыку з Захадам. У 30-х гадох XIX ст. расейскае войска зруйнавала ўвесь стары горад: замак, які прастаяў паўтысячы гадоў, фарны касьцёл, сем каталіцкіх кляштараў, тры вуніяцкія царквы, эвангельскі збор і праваслаўны манастыр разбурылі й ператварылі ў бастыёны, казармы, стайні й склады.

Расея адчувала тут моцны беларускі пульс – і дзяўбла, гваздала крывавы ўдар за ўдарам, каб забіць. Забіць Рэфармацыю XVI ст., Берасьцейскую вунію 1596 г., паўстаньні Касьцюшкі й Каліноўскага – Суворавым, Брэсцкім мірам, жалезабэтонам. У верасьні 1939 г., са зьнішчэньнем Польшчы, гэтае месца прыпячаталі ўрачыстым страявым крокам войскі Сталіна й Гітлера на сумесным парадзе...

Гэтак жа, як Берасьцейскую крэпасьць, імпэрыя перарабляла ва ўмацаваны фарпост супраць Захаду ўсю Беларусь.

У чэрвені – ліпені 1941 г. байцы гарнізону, для якіх вайна выбухнула зь першымі ж бомбамі, стаялі насьмерць адно за кавалак зямлі. Яны ня ведалі, што ўжо мільёны савецкіх жаўнераў забітыя або захопленыя ў палон, што баі ўжо ідуць на Дняпры – яны проста паміралі, але не здаваліся. Гітлераўцы сьцягнулі да крэпасьці цэлую дывізію. Люфтвафэ скідвала на Берасьцейскія сьцены звышцяжкія бомбы вагой да 1800 кг. Арганізаваная абарона працягвалася восем дзён, яшчэ некалькі тыдняў доўжыўся разрозны супраціў і перастрэлка сярод крушняў каменю й завалаў трупаў.

Памятаеце? – "Цытадэль", "Тэрэспальская брама", "Холмская брама". Бастыёны й казэматы. Пройма-зорка, як вырванае сэрца. "Смага". "Мужнасьць" – агромністыя каменныя глыбы. Пасьляваенная афіцыйная прапаганда адбудоўвала Берасьцейскую крэпасьць у мазгох усяго савецкага народа – разам з жалезабэтонным мурам на заходніх межах.

Гераічная абарона Крэпасьці – адвечная бітва беларускае гісторыі. Менск 1085 г. Гародня 1311 г. Смаленск 1351 г. Полацк 1563 г. Віцебск 1568 г. Слуцк 1655 г... Сотні аблогаў, тысячы штурмаў. Мэмарыял Берасьцейскай крэпасьці – гэта сымбаль усіх беларускіх руінаў, якія страляюць ва ўпор.

Сёньня паціху трэскаюцца й рассыпаюцца ў пыл гіганцкія глыбы мэмарыялу. Імпэрыя развальваецца – у блізкае Белавескае Пушчы, па расьселых межах, па-над Бугам і Мухаўцам, у цяперашнім Берасьці.

Але рана баліць па-ранейшаму. Гіганцкі ржавы цьвік усё яшчэ працінае цела краіны.

Берасьцейская крэпасьць застаецца месцам, дзе пабываць трэба абавязкова. Бо й аднае шчэпці зямлі адсюль, аднаго праху, што пабываў, і замкам, і храмам, і крэпасьцю, і чалавекам, і помнікам дастаткова, каб зразумець, зь якога крывавага попелу паўстае будучая Беларусь.