Нацыянальная ідэя. Фэнамэналёгія Беларусі
Шрифт:
Вы сёньня самі бачылі на ўласныя вочы: беларусы могуць перамагчы сябе. А значыць – і ўсіх астатніх.
Кульмінацыя Адкрыцьця – у Беларусі запальваецца алімпійскі вагонь.
І вы чуеце, чуеце! – пацьверджаньне маіх словаў! – скандаваньне на трыбунах... Увесь народ, паглядзіце, устае са сваіх месцаў для дружнага:
УСЁ ПАД СІЛУ!
УСЁ ТЫ МОЖАШ!
БЕЛАРУСЬ – ТЫ ПЕРАМОЖАШ!!!
VI. БЕЛАРУСКІЯ АСОБЫ
Ты, ведаеш, Беларусь – гэта штосьці вельмі асабістае.
І ты сам, і твая нацыя, і ўсё чалавецтва – перадусім асобы. Незвычайныя, унікальныя й пры гэтым падобныя. Бо, як кожная асоба, ты – вобраз і падабенства Божае. Як і кожная асоба, ты носьбіт унікальнай місіі ў гэтым сьвеце. Як і кожная асоба, ты – і клетачка сваёй нацыі, і мікракосм усяго чалавецтва.
Як там кажуць у галівудзкіх фільмах? “Нічога асабістага”?
Але ў Беларусі ўсё асабіста!
“Гэта асабістае” – скажуць табе беларусы і пра мову, і пра любоў да Радзімы, і пра веру ў Бога.
Асабістае – бо кожны з нас сустрэўся зь Беларусьсю празь нейкую асобу – гістарычную ці сучасную, незнаёмую ці родную, паэтычную ці палітычную.
Асабістае – бо ў Беларусі нацыянальная ідэя дагэтуль ня сталася масавай. Нацыянальная эліта і дацяпер хутчэй не адзіны арганізм, а броўнаўскі рух атамізаваных асобаў.
Асабістае – бо ў адрозьненьні ад індывідуалістычнага Захаду й калектывісцкага Ўсходу Беларусь спрадвеку ўвасабляла гарманічную раўнавагу паміж адзінкай ды супольнасьцю, залатую, сутнасна хрысьціянскую раўнавагу ПЭРСАНАЛІЗМУ.
Адсюль і сіла, і слабасьць Беларусі. І сотні геніяў, і “мая хата з краю”. I самавітыя людзі, і невыразны народ. I моцная сямейнасьць, і кволая нацыянальная салідарнасьць.
Пэрсаналізм – ня менш беларуская якасьць, чым цярплівасьць, гасьціннасьць альбо, напрыклад, стоеная сіла. У сваю чаргу беларускасьць – гарантыя цэласнасьці й каштоўнасьці асобы.
Нарэшце, беларускасьць выключна асабовая, бо адпачатку духовая: асоба – гэта катэгорыя духу.
Беларусы, дзесьці сьвядома, але ў большай ступені інстынктыўна, адчуваюць у сабе вобраз і падабенства Божае Асобы. Асобы Хрыста, ад якога бярэ пачатак уся сутнасьць беларускасьці. Першаасоба ў беларуса настолькі моцная, што ўпару казаць пра фэномэн на ўзор габрэйскага – нацыю асобаў. Нацыю геніяў, нацыю апосталаў. Нацыю прарокаў, кніжнікаў і скончаных эгаістаў.
Настолькі ж асабістая Біблія: напісаная пра Асобу і асобаў, праз асобаў і для асобаў, яна найпаўней з усіх кнігаў адкрывае чалавеку ўвесь непаўторны сьвет асобаснага.
Асабістае – таемнае, вельмі свойскае, нават інтымнае. І як любоў не абстрактная, а асабістая, так і беларушчына арыентаваная на канкрэтнага ўнікальнага чалавека.
Асоба як элемэнтарная адзінка роду чалавечага, можа дасягнуць унівэрсальнага ўзроўню толькі ў нацыянальным абліччы.
У нетрах асабістага ўзьнікаюць магнацкія дынастыі й гіганцкія транснацыянальныя карпарацыі, народныя эпасы і плеяды патомных геніяў; праз асобу, і ніяк інакш, разбудоўваліся ўся аграмада Старога Запавету й падваліны цывілізацыяў Усходу ды Захаду. Кожная асоба мусіць ведаць свайго родапачынальніка;
Самае крышталёвае й сьвятое з усіх пачуцьцяў, што здольная даць асобе нацыя – гэта адчуваньне сябе на вяршыні чалавечае гісторыі, грандыёзнай піраміды продкаў, збудаванай ў імя цябе. У тваёй гісторыі скрозь тысячагодзьдзі сьцінаюцца лініі лёсаў, памкненьні кожнае роднаснае душы, адказнасьць перад ўсімі сваімі, хто быў, і за ўсіх, хто будзе, абуджаюцца нечуваныя сілы, магутнасьці краіны й народу скрыжоўваюцца стакроць, і ўзносяць цябе думкамі й дзеямі ў вышыню – да Госпада Бога.
Беларусь – 10 мільёнаў такіх асобаў. Таму менавіта праз асобу выяўляюцца й галоўныя заканамернасьці нацыянальнае ідэі.
Тыя, хто чакае цябе за дзьвярыма некалькіх наступных старонак – найславуцейшыя і найвядомейшыя нацыянальныя героi. Большасьць зь іх, уяўляеш, большасьць! – духовыя правадыры й лідэры слова. Апосталы, паэты, прапаведнікі. 12 – сьвятары й місіянеры. 10 – паэты й пісьменьнікі. 8 – кіраўнікі дзяржавы. 6 – палітычныя лідэры, прычым у асноўным таксама духовага пляну. І ўсяго чатырох можна акрэсьліць як вайскаводцаў.
Кожныя два з трох – людзі , якія верылі ў Хрыста і аддалі ўсё сваё жыцьцё духовае місіі.
Гэта не пантэон куміраў і ня збор сьвятых. Гэта выбраныя вобразы нацыі. Галерэя фамільных партрэтаў. Нашая радаслоўная. Так, гэта людзі – а значыць, слабыя й грэшныя. Сёньняшняя Беларусь – гэта ня толькі вынік іх велічы, але й іх слабасьці.
Ты пачынаеш пазнаваць Беларусь у гэтых абліччах. Твары добрыя й цярплівыя. Мяккасьць і скругленасьць рысаў. Ажур зморшчынак. Пакутлівыя складачкі ля вачэй. Падцятыя вусны. Жылка на скроні. Позірк хутчэй сумны, але спакойны, адначасова пранізьлівы і балючы. Усё аблічча адухоўленае, запамінальнае, і быццам прасьветленае знутры. Глыбокая стоеная сіла.
Ты пазнаеш беларускасьць як ціхую, чыстую, зачараваную прыгажосьць. Аблічча, сама адпаведнае сьвятасьці.
Углядаесься ў гэтую чалавечую прыгажосьць, прымружваючы вочы, з затоеным дыханьнем – і раптам плоскасьць партрэту акунаецца ў глыбіню. І ты бачыш самога сябе – як у люстры.
Бо гэта ты сам, беларус.
Табе так шмат гаворыць гэтая манэра прамаўляць, гэты сьпеўны голас са схаванаю пяшчотаю, гэтая ласка крадком, цішком, гэтыя скулы й бровы…
І гэтыя вочы, беларускія вочы!
Пакутлівыя, пакаянныя або апантаныя.
Вочы дзіцёнка Божага. Вочы сьвятара. Вочы грэшніка.
Такая яна, тыповая беларуская асоба – штосьці пасярэдняе паміж Пазьняком, Шушкевічам і Лукашэнкам.
І ў той момант, калі ты чытаеш гэтыя радкі, ты сам робісься ключавою асобаю нацыянальнае ідэі. Твой выбар, тваё рашэньне вызначаюць: быць ці ня быць Беларусі. Бо цяпер я кажу табе асабіста: Беларусь – гэта тваё.
І гэтая кніга, і гэтая ідэя, і гэтая краіна – менавіта для цябе, ты чуеш!