Новая зямля (на белорусском языке)
Шрифт:
Пакуль агледзяцца яны,
Што там "карэньчыкi адны".
Наладзiў струны лес маўклiвы
На лад вясёлы, на шчаслiвы;
I толькi сонцаў круг чырвоны
Асыпле золатам кароны
Высокiх хвой у тым бары
I кiне багру па кары,
Ачнецца лес, звiняць прагалы,
Як мнагаструнныя цымбалы,
I толькi пошчак той якоча,
Пералiваецца, гагоча,
Бяжыць па ўзгор'i мiж палянак,
Як спеў размашыстых гулянак.
–
– Гу-гу, Магдуся! Гу, Мар'яна!
– Антоля! цётка Мiхалiна!
– Алеся! Зося! Катарына!
Па лесе ходзiць пагалосак
Дзяўчат, жанок вакольных вёсак;
Грымяць, трасуцца баравiны,
I бас тут чуецца мужчыны.
Але ўсяго тут цiкаўней
Прынамсi, так было даўней,
Калi свяржэнскiя кабеты
Капэляй прыйдуць у лес гэты,
Ды з iх кабецiна якая
Капэлю згубiць i гукае
I па iмёнах называе:
"Каруся, Палуся,
Цацэля, Марцэля,
Алена, Магдалена,
Зося, Антося,
Анэта, Праксэта,
Цётка Югася,
Бабка Кася! Гу-у-у!"
I смешна часам i цiкава,
Як бы тут робiцца аблава.
Шнуруюць бабы i дзяўчаты
I кантралююць мох узняты
I тыя кучачкi калюшак,
Дзе грыб схаваў свой капялюшык.
Другая нiзенька прыгнецца,
Не ходзiць - поўзае вакол,
Рукою мацаючы дол,
Як бы на клад найшла, здаецца,
I так старанненька шукае:
I пад ядлоўчык заглядае,
Пад верасок i пад хваiнку,
Разгорне кожную гарбiнку
I моху купiнку ўздзярэ
Ну, ўсё як ёсць перабярэ.
А як надарыцца часамi
Табе, вандруючы лясамi,
Найсцi на неруш, дзе нiколi
Нiякай Тэклi, нi Аўдолi
Нага нi разу не ступала
I вока iх не зазiрала!
Зiрнеш i страчваешся ты:
Сядзяць грыбы, як капыты,
I, разгарнуўшы парасоны,
Глядзяць, бы нейкiя персоны,
Крыху сур'ёзны, чуць пануры
Вiдаць, не простае натуры.
Якiя постацi iх, мiны!
А як пралазяць скрозь галiны!
Як пад ядлоўцавыя лапкi
Яны хаваюць свае шапкi!
Стаiш, бы ўкопаны, прад iмi
I прагна мерыш iх вачымi,
Яны ж, ну, вочы адбiраюць,
Цябе аж дрыжыкi праймаюць:
Так многа iх, i ўсе таўсматы,
Прыземiсты, карэнкаваты,
Чорнагаловы, паўнацелы,
Як тонкi кужаль, знiзу белы;
Сядзяць асобна i радамi,
А дзе i зросшысь спарышамi.
Што нi асоба - свой узор,
Свая пасада i свой двор.
Глядзiш на iх - i сэрцу мiла,
Як бы з iх сходзiць нейка сiла,
Цябе
Па жылах радасць разлiвае.
Дадому прыйдзеш, ляжаш спаць
Так уваччу яны й стаяць...
Эх, досвiтак маленства, лета!
Вамi навек душа сагрэта!
XXVI. АГЛЯД ЗЯМЛI
Прайшло ў Парэччы лет нямала;
Яно ж не цешыла Мiхала,
Хоць тут мясцiнка гожа, мiла
I так гарнула, так хiлiла
К сабе i лесам, i лугамi,
I старасвецкiмi дубамi!
Ды што краса без аўладання?
Адно пустое парыванне
У цьме далёкi блеск зарнiцы:
Ўсё гэта - скарбы чужанiцы,
Магната князя Радзiвiла,
А ты, пакуль ёсць рух i сiла,
Служы панам, збiрай iх крошкi
I ведай цьмяныя дарожкi
Батрацкай долi да магiлы,
Служы, пакорны i пахiлы,
Служы з-за панскага агрызка
I заўжды гнiся нiзка-нiзка!
Няўжо ж i век прабыць слугою
I чуць пагрозу над сабою,
Што пан у кожную хвiлiну
Цябе пагонiць, як скацiну?
Пагонiць вон без разважання,
Бо пан не мае спагадання,
Што трэба жыць з сям'ёй на свеце,
Што ты, як рыба тая ў сецi,
Не маеш волi, нi разгону,
Што ты не чуеш жыцця звону,
Што гэты свет табе завязан
I шлях прасторны твой заказан.
А дзе ж той выхад? дзе збавенне
З няволi цяжкай, з паланення?
Адзiн ён ёсць: зямля, зямля,
Свой пэўны кут, свая ралля:
То - наймацнейшая аснова
I жыцця першая умова.
Зямля не зменiць i не здрадзiць,
Зямля паможа i дарадзiць,
Зямля дасць волi, дасць i сiлы,
Зямля паслужыць да магiлы,
Зямля дзяцей тваiх не кiне,
Зямля - аснова ўсёй айчыне.
Мiхал у часе вандравання
На адзiноце сам з сабою,
З гарачым сэрцам i душою
Развязваў важнае пытанне
Аб той зямельцы аб уласнай.
Яна свяцiла зоркай яснай,
Яна гарнула i хiлiла,
Бы нейкiх чар нязнаных сiла.
Свая зямля, свая пасада!..
Цi ёсць мацнейшая прынада?
Мiхал станоўка, ненарокам
Iшоў да мэты крок за крокам.
Ён паскупеў i нават значна.
Што ж? лепей з'есцi не так смачна,
Загнаць запас на хлеб, на сала,
Абы капейка перапала,
I лiшнi выгадаць рубель
Ды палажыць яго ў кашэль.
Наогул трэба жыць больш змысла
I больш мяркоўна, болей сцiсла,
Трымаць зачыненымi губкi
I меней трацiць на пакупкi.
I так пацiху ды памалу