Пад страхам смерцi (на белорусском языке)
Шрифт:
– Цяпер ужо лепш!.. За тваё здароўе, Аскар!.. Я заўсёды казаў, што калi-небудзь усё роўна знайду цябе... Пад страхам смерцi, памятаеш?.. А дзiўна ўсё ж такi... Я ж зусiм не ведаў, якi ты...
Ён зноў паглядзеў на Лябро - задаволены, нават шчаслiвы.
– А ты тлусцейшы за мяне... У мяне адны мускулы...
– Ён напружыў бiцэпсы.
– Памацай... Ну, не бойся... Я ж толькi i ведаў, што твае iмя ды прозвiшча, якiя ты напiсаў на шчытку. А ты не з тых людзей, пра якiх пiшуць газеты... Адзiн з сарака мiльёнаў
– Не ведаю...
Хочучы ўлашчыць госця, Лябро змушана ўсмiхнуўся.
– Гэта ўсё твая дачка Iвона...
Лябро занепакоiўся яшчэ больш: як магла яго дачка...
– Я напаў на твой след якраз тады, калi ты выдаваў яе замуж, дзевяць месяцаў назад... Слухай, дзiцяцi ў iх яшчэ няма?.. Дык ты, значыць, такое закацiў вяселле, што пiсалi пра яго ажно на першай старонцы "Вара"*... Газета выходзiць у Тулоне, га?.. Уяўляеш, мне сустрэўся ў Адыс-Абебе, адкуль ты i атрымаў першую паштоўку, тып з гэтых мясцiн, якi пражыў у Афрыцы дваццаць гадоў i ўсё яшчэ падпiсваецца на вашу газету... Вось у адным з яе нумароў я i напаткаў тваё iмя... Тут i ўспомнiўся шчыточак...
* Вар - дэпартамент на паўднёвым усходзе Францыi.
Ён нахмурыў бровы. Твар у яго пасуравеў. Ён глядзеў Лябро ў самыя вочы позiрк у яго быў i люты, i адначасна насмешлiвы.
– Прыгадваеш, га?..
Памаўчаўшы крыху, Жуль, хоць i груба, ды ўсё ж зычлiва дадаў:
– Давай пi вiно... Пад страхам смерцi, чуеш?.. Я ад гэтых слоў не адракуся... Пi, я табе кажу!.. Гэта, браток, усяго толькi вiно, а будзе яшчэ i ром... Як яе зваць, афiцыянтачку?..
– Жажо...
– Жажо?.. Хадзi сюды, прыгажуня... I прынясi нам другую бутэльку... У Аскара вельмi ўжо ў горле сушыць...
II
Кожныя пяць хвiлiн аднаногi выпiваў адным глытком шкляначку вiна i загадваў Лябро такiм тонам, што пярэчыць нiяк было нельга:
– Дапiвай, Аскар!
I Лябро пiў. Пасля трэцяй бутэлькi ён ужо ледзь бачыў стрэлкi гадзiннiка на званiцы царквы: было цi то дзесяць гадзiн, цi то адзiнаццаць. А Жуль, адкiнуўшыся ў крэсле, палiў i палiў да самага канца цыгаркi, якiя ён сам скручваў, i бурклiва дапытваў Лябро:
– Адкуль ты?
– З Пон-дзю-Ляса... Гэта непадалёк ад Тулона...
– Ведаю! А я з Марселя, з квартала Сэн-Шарль, - радасна ўсмiхнуўся Жуль. Але ў радасцi гэтай, як, зрэшты, i ва ўсiх астатнiх праявах ягоных пачуццяў, было i нешта жахлiвае. Нават калi ён прыкметна мякчэў у гаворцы, то ўсё роўна глядзеў на Лябро, бы на мураша, якога збiраўся вось-вось раздушыць.
– Бацькi багатыя?
– Бедныя... Так сабе... Не, хутчэй бедныя...
– Як i ў мяне. Вучыўся ты дрэнна - iду ў заклад. З матэматыкай заўсёды было кепска. Зноў жа - як i ў мяне!.. Дапiвай! Кажу табе, ну!.. Як ты трапiў у Габон?
– З адной марсельскай фiрмы,
Жуль спытаўся ў Лябро i пра ўзрост. Выявiлася, што Лябро быў на год старэйшы - i гэта вельмi ўзрадавала аднаногага.
– Урэшце, мы маглi сустрэцца на якiм-небудзь параходзе, а яшчэ раней у армii... Весела было б, га?.. Яшчэ пляшку, мiленькая...
Лябро ўжо дрыжаў ад адной думкi, што яму яшчэ прыйдзецца пiць.
– Не бойся!
– засмяяўся Жуль.
– У мяне норма. Дый табе лепш, калi я набяруся: убачыш тады, якi я чуллiвы...
I ўсё гэта было на вачах у людзей: адны заходзiлi да Марыса выпiць, другiя гулялi на вулiцы ў шары. Усе ведалi свайго былога мэра, але дапамагчы яму не мог нiхто. Лябро махалi рукою, клiкалi яго, але адзiнае, што мог ён зрабiць, гэта вымушана ўсмiхнуцца.
– Значыцца, калi ты так брыдка абышоўся са мною, табе было дваццаць два гады... Як ты апынуўся ў балотах Мбале?
– Фiрма даручыла наладзiць у тамтэйшых селiшчах збор пальмавага алею.
– Такой спякоты, як там, я больш нiдзе не сустракаў... Сама малярыйны экватарыяльны лес... Але ж ты не адзiн там быў?..
– Са мною былi яшчэ кухар i два весляры.
– I ты згубiў сваю пiрогу?.. Адказвай?.. Чакай... Выпi спачатку... Выпi, або раструшчу табе галаву!
Лябро цераз сiлу пiў. Усё яго цела пакрывалася потам, як некалi ў час службы ў Габоне, але гэты пот быў халодны. Аднак зманiць смеласцi не хапiла. Ён шмат думаў з таго часу пра гэты выпадак з Жулем - i ўдзень, i ўначы, калi не спалася. Каб не гэтая афрыканская гiсторыя, ён мог бы лiчыць сябе сумленным чалавекам, нават шчаслiвым чалавекам. Успамiн аб ёй прыходзiў кожныя два-тры месяцы, працiнаў душу знянацку i стаў ягоным сапраўдным кашмарам.
– Я не губляў пiрогi, - прызнаўся Лябро.
Жуль глядзеў на яго, нахмурыўшы бровы, i не мог паверыць таму, што пачуў.
– Дык што ж ты тады?..
– Была страшэнная задуха... Мне здалося, што ў мяне лiхаманка... Тры днi ледзь паспявалi адмахвацца ад камароў...
– Я таксама...
– Мне было дваццаць два гады...
– Мне таксама... Яшчэ менш: дваццаць адзiн...
– Я не ведаў Афрыкi...
– А я?.. Пi!.. Пi, я табе сказаў!.. У цябе была пiрога, i, нягледзячы на гэта...
Цяпер, праз многiя гады, пан Лябро, былы мэр Паркэроля, i сам не мог зразумець свой колiшнi ўчынак.
– У мяне быў мурын, вясляр з племенi пагу... Ён сядзеў зусiм блiзка ад мяне, i ад яго нясцерпна смярдзела...
Гэта i была сапраўдная прычына ягонага злачынства. Бо Лябро ўсведамляў, што зрабiў злачынства, i не шукаў сабе апраўдання. Калi б трыццаць гадоў назад ён проста забiў чалавека, то, мажлiва, i не пакутаваў бы гэтак праз тое цяпер. Але ягоны ўчынак быў горшы за забойства - i Лябро разумеў гэта.