Саллаат уонна таптал
Шрифт:
– «Нунлингран» туочука?а сулууспалыы барар рядовойдар Ананий Павлов уонна Николай Оленов, миигин баты?ы?. Б?г?н вертолетунан Нунлингра??а к?т?б?т, – диэн хамаандалаата.
Уолаттар сып-сап хомуннулар. «Приемникка» баар саллааттардыын бэрт ыксалынан быра?аайда?а охсоот, старшай лейтенаны баты?ан, та?ырдьа кэтэ?эн турар Газ-66 массыына?а олорсон, аэропорка айаннаатылар. И?ирдьэ киирбиттэрэ, б?г?н к?н-дьыл туран биэрэн, ки?и тобус-толору. Саллааттар диэн, кэргэннэрин, о?олорун уоппускаларыгар «материкка» илдьэ баран и?эр эписиэрдэр диэн. Кыра мас аэропорт и?э ?п-?ллэ?нэс. Аалы?наа?ыы, ?т??лэ?ии б???т?. Ананийдаах кэлбиттэрин к?р?н, полка?а спортинструкторынан ?лэлиир капитан Сафаров утары кэлэн э?эрдэлэстэ:
–
Кини Ананий спортсаала?а волейболга эрчиллэ сылдьар эписиэрдэри, иккис сылын сулууспалыыр «кырдьа?ас» саллааттары, ордук сержант Гаркушалаа?ы кытта тэ??э оонньуурун, ?сс? соро?ор олох да ба?ыйа тутан оонньуурун к?р?н с???р?. Сафаров бэйэтэ эмиэ волейбол диэн баран «муннукка ытаабыт» ки?и этэ. Онон, Ананийы манна полка?а хаалларан, волейболга ?рд?ттэн бы?аччы эрчийэн, ити этэрин курдук, сылын аайы ыытыллар байыаннай уокуруктар к?рэхтэ?иилэригэр, киин сиргэ оонньотор ба?а санаалаа?а.
– Да, что там говорить, товарищ капитан… Я же солдат, куда прикажут, туда и я… – Ананий судургутук бы?ааран кэбистэ.
Спорт эйгэлээх капитан уолу ыбылы куу?ан ылан быра?аайдаста. Ол кэнниттэн тугу да ?йд??хтэрин ба?арбат полка хамандыырдарыгар кы?ыйан сапсыйан кэби?ээт, бэрт ыксалынан чымадаанын хаба тардан, регистратура диэки хаама турда.
Уолаттар син балачча кэтэспиттэрин кэннэ, старшай лейтенант су?аллык ы?ырда:
– Ребята, быстрее… Вертушка сейчас полетит в Нунлингран! Выходим! – диэт, ыксал б???н?н ааны былдьаста.
Уолаттар бэрт ыксалынан малларын хаба тардаат, ки?илэрин батыстылар. К?т?р хонууга билигин а?ай кэтит салбахтарынан буору-сыы?ы ?р? ытыйа турар вертолекка тиийдилэр. И?ирдьэ дьаа?ыктаах, кууллаах ас-??л толору ч?м?хт?мм?т. Нунлингра??а барааччылар кинилэр ????йэхтэр эрэ эбит. Вертолеттара и?нэр-та?нар т??эн, халлаа??а харбаспыт хайалар быыстарынан к?т?н к?пс?йэн, ???э тахсан истэ. Уолаттар тулалыыр сири-дойдуну, айыл?аны к?р??р? иллюминаторга хам сы?ыннылар.
Саха сиригэр билигин самаан сайын сатыылаата?а. Ото-ма?а силигилии ситэн, к???р?н, сиэдэрэй сибэкки сы?ыыны-толоону толору сириэдийэ ??нэн, к?т?р?-с??рэрэ дэлэйэн, ку?а-хаа?а кэлэн т??? эрэ тупсан турар?!! Аны а?ыйах хонугунан уйгу-быйа?, улуу тунах ы?ыахтар са?аланыахтара турда?а.
Оттон манна бэс ыйа ааттаах да, тулалыыр хайалар ?рд?к таас оройдоро, сырыынньа эниэлэрэ хаарынан б?р?ллэн тураллар. Онноо?ор хотоол сирдэргэ к?л?к ?тт?гэр эриэн-быраан хаар ууллубакка сытарын к?р?н, би?иги дьоммут на?аа с?хт?лэр, чахчы да?аны, тыйыс айыл?алаах дойдуга кэлбиттэрин итэ?эйдилэр.
Вертолет муора кытыытынан, хачыр курдук таас кытылы кырыйа к?т?н к?пс?тэн истэ. Биэрэги кэрийэ кытыыга билигин да?аны муус кыдьыма?а ?р???л?н?н сытара ?т?р?нэн-наарынан ууллуох бы?ыыта биллибэт курдук. Ыраах са?ахха икки улахан муора хараабыллара ыраас ууга устан и?эллэрэ к?ст?р.
Уу суола а?ыллан «путина» са?аланна?а, кылгас сайыннаах тыйыс айыл?алаах дойдуга бириэмэ былдьа?ык. Сылаа?ы хааччыйар инниттэн, оттукка ба?аам элбэх таас чо?у, ас-??л араа?ын, уматыгы – бэнсиини, сэлээркэни, араас тутуу матырыйаалларын, тиэхиньикэни урааннаах у?ун кы?ыны туоруур гына ыраах Хотугу муустаах муора кытыытыгар тиийэ барытын та?ан б?тэриэхтэрин наада буолла?а…
Вертолет син балачча у?уннук к?т?н талыгыратан, кытылга чуга?аабытыгар, муора хомотун баты?ыннара коса?а, а?ыйах дьиэлэрдээх дэриэбинэ к???ннэ. Син балачча тэйиччи сопка тэллэ?эр радиолокационнай станциялар уонна мас ха?аармалар кэккэлээн тураллара манна байыаннай чаас баарын туо?улуур. Бу хобдох со?ус к?ст??н? икки этээстээх ?с-хас олорор дьиэлэр уонна обургу
– Ребята, «соски» приехали!.. – дневальнай нуучча уола ??рб?т ха?ыыта и?илиннэ.
Сотору буолаат Ананийдаах Коляны «солбуда?ык кэллэ» диэн астыммыт саллааттар эргийэн кэбистилэр. Олор быыстарыттан намы?ах буолан баран, б???-та?а, к??стээх к?р??нээх, гимнастеркатын уолугун т?л?р?т?мм?т, саллаат курун босхо и?ин т?гэ?эр ыыппыт саха курдук дь???ннээх уол, чопчу кинилэри к?рб?т?нэн, чуга?аан кэллэ:
– Сахаларгыт дуо? – диэн, уу сахалыы олус астынан ыйытта.
– Сахаларбыт! – Ананийдаах биир дойдулаахтарын к?рс?н, ??рэ-к?т? хардардылар.
– Болуодьа Б?т??н?скэй диэммин, Сааскылаахтан сылдьабын. Э?иги хантан сылдьа?ыт?
– Мин мэ?эбин, Ананий диэммин. Оттон бу Коля, Горнай уола… – дэ?э-дэ?э, илии тутустулар.
– Дьэ, бэрт эбит… Манна мин саха со?отохпун. Билигин элбээтэхпит… Чэ кытааты?, Саха сирин сонунун то?о тардан, кэпсээн кэби?и?… – уоллара кинилэри санныларыттан хам куу?ан ылла уонна ха?аарыма т?гэ?ин диэки илдьэ барда.
Уолаттар Б?т??н?скэйдэрин т???н?н ыкса билсэн истэхтэрин аайы кинини с?б?л??ллэрэ элбээн истэ. Хоту дойду уола холкута, ?т??-мааны майгыта ки?ини астыннарар. Бэйэтэ айыл?а о?ото буолан, дьо?ус да?аны у?уохтаах буоллар, эт-сиин ?тт?нэн кыахтаах. К??стээх уол турникка «солнцены», «выход силой» уонна да атын к?р??нэри холкутук о?орор. Нууччалыы олус ыраастык са?арар, нуучча уолаттарын сытыы тылынан-???нэн ба?ыйара да диэххэ с?б?. Элбэх к?рд??х к?р?дь??с анекдоттары кэпсиир, инньэ гынан, саллааттар куттарын тутар уонна с?ргэлэрин к?т???р. Ма?най утаа иккис сылын сулууспалыыр уолаттар кыра диэн сэнээн киирэн биэрэллэрэ ???. Биирдэ Карпенко диэн б?д??-сада?, у?ун уолу на?аалаабытыгар биирдэ эрэ охсон кэбиспиттээх. Онтон ыла онноо?ор «дедтар» киниэхэ чуга?аабат буолбуттара.
Соро?ор дьиибэлэнэн, эмиэ да кырдьык-хордьук курдук:
– Мин бэйэм долгааммын, оттон т?гэх ?б?гэлэрим поляктар. Дьи?нээх араспаанньам «Бетинскэй» диэн ээ… – дии-дии, к?лэн-??рэн бэйэтэ да кыара?ас хара?а олох да к?ст?бэт буолара.
Дэриэбинэ?э олохтоох чукчалары кытта олус тапсара. Анараалар да?аны кинини бэйэлэрин ки?илэрин курдук ылыналлара. Дэлэ?э дьиэлэригэр биир да быраа?ынньыгы к?т?ппэккэ ы?ырыахтара дуо? Бэйэтэ эмиэ сулууспалыыр станцията дэриэбинэттэн к?ст?н турара, ол да и?ин самоволка?а сотору-сотору барара. Олохтоохтору кытта булт-алт ту?унан уопсай тылы булан сэ?эргэ?эрэ.
Рота старшината прапорщик Павленко кини бэргэн булчутун ?ч?гэйдик билэр буолан, саас, к???н икки уостаах саатын уларсан, кустата ыытара. Оттон Б?т??н?скэй бэйэтэ кы?ынын байыаннай чаас турар сириттэн чугас эргин сылдьан, олохтоох дьонтон уларсыбыт капкаанынан кырсаны булта?ара. Бултаабыт кырсатын тириитин бэйэтэ та?астаан эписиэрдэри кытта мэнэйдэ?эрэ.
Биир ?т?? к?н Володя Ананийдаа?ы б????лэктэн чугас муора кытыытыгар ы?ыран киллэрдэ. Уолаттар уу кытыытыгар кытылы кэрийэ, улахан ба?айы киит балык ойо?осторун у?уо?а сиргэ батары саайыллыбыттарын уонна б?д?? таастарынан б???-та?а гына тула тэлгэммиттэрин сэргии к?рд?лэр. Итилэр аттыларыгар чукчалар муора?а бултуу тахсалларыгар ту?анар вельботтара ойо?осторунан сыабынан баайыллан сыталлар. Салгыы ол ойо?ос у?уохтарыгар быанан моржа, нерпа тириилэрин тиирэ тардан баайан куурда уонна араас бэйэлээх сыанан ньал?арыйа сылдьар балыктарын хатара ыйаабыттарын са?а к?р?р дьон с?рдээ?ин дьиктиргии, с??? к?рд?лэр. Ол аайы Володя биир кэм айа?а хам буолбакка кэпсии истэ: