Саллаат уонна таптал

Сомо?о

– А, куда это, товарищ капитан?

– В Дальневосточный военный округ.

Эрчим хайдах эрэ чэпчии т?сп?тэ: «Хабаровскай биитэр Приморье буолла?а дии. Хата, увольнение?а ??рэммит сирбэр, Хабаровскайга бара сылдьыам», – диэн астына санаата.

– Согласен, товарищ капитан! – ??р??нэн эппиэттээтэ.

– Хорошо, собирай вещи и пойдем со мной. Ваши документы у меня, – тута сылдьар папкатын ыйан к?рд?рд?.

Эрчим т?ргэн со?устук малын ылаат, уолаттары кытта быра?аайдаста.

– Хайа, Эрчим ханна барар буоллу??

– Дальневосточный военный округ, Хабаровскай эргин биитэр Приморье улыбается… – диэн ??рэ-к?т? хоруйдаат, капитаны баты?ан та?ыста.

* * *

Капитан

кинини хапта?ынынан о?о?уллубут дьиэлэргэ илдьэн киллэрдэ:

– Сержант Гаркуша, принимай новобранца… Он поедет с нами, художником полка… – диэн биир у?ун доруобай нуучча уолугар кинини туттаран кэбистэ.

Эрчим са?а тиийбит ки?и бы?ыытынан тулатын сонургуу к?рд?-и?иттэ. Уолаттары кытта кэпсэтэн билсибитэ, бары кэриэтэ биир оройуонтан сылдьар ыччаттар: «Горнайдарбыт», – дэ?истилэр. ?кс?лэрэ о?о эрдэхтэриттэн бэйэ-бэйэлэрин кытта билсэр, оскуола?а бииргэ ??рэммит дьон буолан биэрдилэр. ?сс? Андреевтар диэн ини-бии уолаттар Ма?арастан бааллар. Кэргэннэ?эн бардахха, с?рдээх элэккэй, сэргэх кэпсээннээх ыччаттар эбит.

– Би?иэхэ, Бэрдьигэстээххэ, военкомаппыт суох, ол и?ин бу Дьокуускай куорат военкоматыгар учуокка турабыт. Ити икки Гаркуша уонна Свинолупов диэн байыаннай чаастан кэлбит сержаннар кэпсээннэриттэн и?иттэххэ, эйиигин а?албыт капитан ?лэтин судургутуппут. Бу куорат военкоматыттан би?игини барыбытын, биир оройуон уолаттарын, а?ыс уонча ки?ини, биир байыаннай чааска сулууспалата илдьэ баран и?эр, – диэн кэпсээннээх буоллулар.

– Оттон атын оройуоннартан ким да суох дуо? – Эрчим со?уйбучча ыйытта.

– Ээ, атын оройуонтан а?ыйахтыы уол баар бы?ыылаах. Эн хантан сылдьа?ын?

– Майаттан.

– Манна биир майабын дэнэр, ?рд?к ??рэхтээх, саастаах уол баар этэ. Б?л??ттэн аармыйа?а бараары кэллим диир бы?ыылаа?а, – уолаттар истибит сонуннарын кэпсээбиттэригэр, Эрчим ол уолу к?рд?? барбыта.

Уолаттар сотору буолаат, биир хара-бараан дь???ннээх, модьу-та?а, ?рд?к у?уохтаах уолу били?иннэрбиттэрэ.

– Эн, майа?ын дуо? – Эрчим ол уолтан туо?уласта.

– Майабын, эн эмиэ мэ?э?ин дуо? – анараа??ыта утары ыйыталаста.

– Эн ким диэ??иний? Мин Эрчим Быгаанап диэммин, – илиитин биэрэ-биэрэ, са?а аргы?ын кытта билистэ. – Бэйэм чурапчыбын, ол эрээри Майа?а олорбутум хас да?аны сыл буолла. Онно оскуоланы б?тэрбитим. Би?иги манна «Маякка» кэлэрбитигэр, майалар ортолоругар суох эти? дии.

– Ээ, суох, мин ?рд?к ??рэ?и б?тэрэн бараммын, идэбинэн Кы?ыл Сыырга ?лэлии сырыттахпына, военкоматтар ы?ырбыттара.

– Онно тугу ?лэлээбиккиний?

– Бэйэм горнай инженер, геофизик идэлээхпин. Коми АССР-га, Ухта куоракка индустриальнай институкка ??рэммитим. Бы?аччы эттэххэ, геологпын, Кы?ыл Сыырга ньиэп, гаас разведкатыгар каротажнай ?лэлэргэ сылдьыбытым. Майа?а, Хара?а олорбутум. Онно билигин ийэлээх быраатым бааллар. Бэйэм эмиэ оскуоланы Майа?а б?тэрбитим. Ананий Павлов диэммин. Аармыйа?а олох да?аны барар санаата суох сылдьарым. Ону военкоматтар ы?ыран ылан: «С??рбэ алта?ын туолбуккун, онон быйыл хайаан да?аны булгуччу аармыйа?а бара?ын», – диэн мас-таас курдук этэн, бу сулууспалыы баран и?эбин. Биирдэ санаатахха, с??рбэ сэттэ?ин туоллу? да, ба?ар-ба?арыма, ылбаттар эбит.

– Мин эмиэ сааспын батта?ыннара, бэйэм тылланан аармыйа?а баран и?эбин. А?ыйах хонугунан с??рбэ ?с сааспын туолабын, онтон саа?ыран бараммын уон а?ыстаах о?олору кытта сулууспалыах диэтэххэ ыарахан буолуо ээ. Эн, ?рд?к ??рэхтээх ки?и, биир сыл сулууспалыыры? диэн олох да биллибэккэ аа?ар буолла?а дии саныыбын, – Эрчим хайдах эрэ ордугур?аабыттыы са?арда.

– Ким билэр… Ханнык чааска т?бэ?эргиттэн буолуо? Сорох чаастарга, «дедовщина» баар сиригэр, уустук со?ус буолара буолуо ээ…

– Дьэ, кырдьык хайдах чааска т?бэ?эн, ханна тиийэбит, т?гэнэбит? Ити миигин илдьэ баран и?эр капитан: «Дальневосточный

военный округ», – диир дии. Оччотугар Хабаровскай, Приморье эргин буолуон с?п. Мин аармыйа?а эрдэ барбатах биричиинэм – орто оскуола кэнниттэн биир сыл ?лэлээн бараммын, Хабаровскай куоракка пединститукка, худграфка туттарсан киирбитим, иккис курсу б?тэрээри сылдьаммын, биир т?гэ??э сыы?а-халты туттан сэмэлэммитим. «Дойдугар бара??ын учууталлаа уонна биир сылынан ?ч?гэй характеристикалаах кэллэххинэ, салгыы ??рэниэ?и?», – диэбиттэрин и?ин, ааспыт сылга дэриэбинэ?э тахсан учууталлаабытым. Ол гынан баран, идэбин с?б?лээбэккэ, бу аармыйалаан эрэбин.

– Эс, ол то?о? Учуутал ?лэтэ ?ч?гэй буолбатах дуо? Уруоккун биэрди? да, холкутук сылдьар буолла?ы? дии…

– Чэ, билбэтим. Ба?ар, кырдьык сыыстарбытым буолуо, билигин да?аны эдэрбин. Эбэтэр аармыйа кэнниттэн кэлэн бараммын ??рэхпин сал?ыа?ым, ба?ар, олох да?аны атын ??рэххэ туттарсан идэбин уларытыахпын с?п дии саныыбын, – Эрчим соччо улаханнык баардыылаабакка, холкутук эппиэттээтэ.

Кинилэр итинтэн ыла биир дойдулаах дьон бы?ыытынан наар бииргэ сырыттылар.

Киэ?ээ а?ылык кэнниттэн кинилэри арыаллаан илдьэ баран и?эр сержаннар Гаркуша уонна Свинолупов барыларын та?ааран плацка стройдаттылар. Ол кэнниттэн капитан Прозоров строй иннигэр тахсан туран:

– Б?г?н э?иги сулууспалыыр чааскытыгар к?т???т, айан кэмигэр бэрээдэги кытаанахтык туту?а?ыт. ?рд?к? дуо?унастаах байыаннайдар – сержаннар, прапорщиктар, эписиэрдэр хамаандаларын халба?наабакка толоро?ут! – диэн, кытаанахтык сэрэттэ. – Билигин сержаннар испии?эгинэн к?р?н ы?ырдахтарына, ы?ырыллыбыт дьон ити тэйиччи турар автобустарга киирэн олоро?ут, – диэтэ уонна уонча автобус турар сирин диэки ыйан к?рд?рд?.

Дьэ ити кэнниттэн сержаннар биир-биир ааттаталыы-ааттаталыы, уолаттары аэропорка киллэриэхтээх автобустарга олордон истилэр. Айаннаары стройдаан турар уолаттары кытта чугастаа?ы дьиэлэргэ олорор, атын сиргэ барыахтаах уолаттар ?йд??б?кк? кэлэн, булку?ан хаалан, улахан бутууру та?аара сырыттылар.

Саатахха, Ивановтар, Петровтар, Сидоровтар элбэхтэрэ да с?рдээх. Ол была?ын тухары ким да?аны Эрчим араспаанньатын ааттаабата. Уол са?ата суох капитан диэки к?р?р, ону биирдэстэрэ илиитинэн «са?арыма» диэн к?рд?р?н истэ. Эрчим ы?ырыынан баран и?эр ки?и бы?ыытынан астынан, са?ата суох турда. Син барыларын испии?эгинэн, балачча булкуллан да баран буоллар, саамылаан автобуска олортулар. Онтон капитан Прозоров уолга чуга?аан кэлэн: «Быганов, быстро в автобус…» – диэн хамаандалыырын кытта, Эрчим спортивнай суумкатын с?гээт, хап-сабар автобус и?игэр дьылыс гынан хаалла. «Испии?эккэ мин то?о суохпунуй? Арай Чита?а барар уолаттар истэригэр мин суохпун к?р?н, айдааны тартыннар?» – диэн санаа кинини ??йэ-хаайа тутта. Ол быы?ыгар капитан кини дьыалата баар паапкатын тута сылдьарын санаан, арыый уоскуйда.

Аэропорт и?игэр киллэрэн, барыларын стройдатан баран, испии?эгинэн хаттаан бэрэбиэркэлээтилэр. Бу сырыыга Эрчим аатын эмиэ ааттаатылар. Уол дьэ арыый да?аны уоскуйан, холкутук сананна, ?сс? ити иннинэ Ананийга: «Мин испии?эккэ суохпун ээ… То?о эрэ миигин ааттабаттар…» – диэбитигэр, «Ол аата, капитан бэйэтэ худуо?унньукка наадыйан, эйиигин илдьэ баран истэ?э», – диэн табаары?ын уоскутта.

Сотору барыларын самолекка киллэрэн олордуталаатылар. Призывниктар иннилэригэр туох к??тэрин уонна ханна баран и?эллэрин билбэт буолан, холкулар. Икки чаастан ордук салгы??а к?т?н баран, самолет сыыйа намтаан аллара т??эн истэ. Онтон к?т?р бала?а?а к?л???элэринэн таарыйан, ?р?-та?нары тилигирээн баран, сотору буолаат тохтоото. Чочумча тохтуу т??ээт, уолаттары тахсар аа??а ы?ырдылар. Эдэр дьон трапка ?ктэнээт, сонур?аан тулаларын к?р?нн?лэр: арай ыраах хайалар к???р?мт?йэн к?ст?лл?р. Тэйиччи «Магадан» диэн суруктаах аэропорт дьиэтэ дьэндэйэн к?ст?р.