Свята для сэрца
Шрифт:
Азятчук. Бо яны нядобрыя.
Вучоны. Хіба падробныя? Дык ты на зуб правер.
Азятчук. А хто ведае, дзе вы іх узялі! Мужыкі гамоняць: на гару Арнучча хадзілі. Можа, там і знайшлі?..
Вучоны. І што, часта на той гары грошы знаходзяць?
Азятчук.
Вучоны. Чым жа тыя грошы за іншыя горшыя?
Азятчук. Горшыя, паночку, горшыя! Мне бацька казаў: некалі на той гары жыў Чорны Чалавек. Лекар быў выдатны. Але людзі ягоны хутар за вярсту абыходзілі. Нават грыбоў і ягад у блізкім ляску не збіралі. Казалі, што Чорны быў знахарам… Аднойчы ўначы бацька бачыў, як той чалавек на Арнуччы грошы сеяў. Ідзе гэтак, бярэ з шапкі манеты прыгаршчамі, нешта бубніць пад нос ды кідае іх у зямлю. Дачакаўся бацька, як знахар сваю справу скончыць, ды пайшоў на гару.
Вучоны. І знайшоў залатыя?
Азятчук. Знайшоў, паночку, каб ліха іх прыбрала! Бацька той скарб у хустачку закруціў, пад падушку паклаў ды заснуў. А ў сне да яго Чорны завітаў і кажа: “Што ж ты, хлопча, чужое зерне прыбраў? Не ты поле ўзараў, не ты сеяў, не табе і прыбіраць”. Спалохаўся бацька. Раніцай у царкву пабег ды аддаў папу, той пахрысціў. І што вы думаеце? Тыя зачараваныя грошы рассыпаліся, смеццем сталі. Вось як бывае…
1. На што багаты наш край? Чаму яго называюць “лёгкімі Еўропы”?
2. Дзе знайсці “сонечны камень”?
3. Як старажытныя людзі з’явіліся на Брэстчыне? Назаві берасцейскія вёскі, дзе вучоныя знайшлі “сляды” першабытнага чалавека? Ці ёсць такія ў тваёй мясцовасці?
5. Чалавек адкрыў жалеза. Якую карысць мела гэта вынаходніцтва?
6. Акрамя Баранавіцкага раёна, вёскі Гарадзішча існуюць у Камянецкім, Ляхавіцкім ды Пінскім раёнах. Адкуль імя ў гэтых населеных пунктаў?
7. Якія таямніцы адкрывае археолаг?
8. Прачытайце па ролях легенду пра знойдзены скарб. Пра якія знаходкі ў нашай зямлі вы яшчэ ведаеце?
4. БЕРАСЦЕ – “ЗНОЙДЗЕНЫ” ГОРАД
Часам здараецца, што пад зямлёй знікаюць
Некалі быў у мяне невялічкі клас – дзяўчынка з касічкамі ды чатыры хлопчыкі-“чамучкі”. Аднойчы напісаў я на дошцы тэму ўрока: “Як згубілі горад?”
Глядзяць вучні то на дошку, то на мяне, маўчаць. Раптам бачу – разгублена цягнецца ўгару адна рука, за ёй другая...
– Як можна горад згубіць?
– Ён жа не цукерка, не ручка, не сцірка. Гэта ж цэлы горад!
Тут ужо ўвесь клас ажывіўся:
– Нельга горад згубіць!
А я не здаюся:
– А вось уявіце. Стаяў ў падножжа вулкана вялікі горад. Стагоддзямі маўчаў вулкан. Побач доўга і шчасліва жылі людзі. Нараджаліся, паміралі. Нетаропка кацілася кола жыцця. Пакаленні ішлі следам за пакаленнямі. І раптам прачнуўся маўклівы вулкан, заклакатаў, выкінуў гарачую лаву, засыпаў попелам прыгожы горад. Так бывае?
– Бывае! – ківаюць віхрастыя галовы і два белыя банцікі.
– А другі горад квітнеў сярод пустыні. Шчасліва жылі людзі. Але насунулася пустыня. І паглынула горад. Так бывае?
– І так бывае! – згаджаюцца дзеці.
– А трэці горад знаходзіўся на беразе мора. Аднойчы прыйшла вялікая хваля-цунамі, шырока разліліся марскія воды і пахавалі горад на глыбокім дне. І так бывае. А чаму ў нас такое не магло адбыцца?
– А ў нас пустыні няма!
– І вулканаў няма!
– І мора далёка!
А самы дапытлівы хлопчык сказаў аўтарытэтна:
– Я ўжо ўсе гарады ведаю. Нікуды яны не знікалі. Нават большымі становяцца. У Мінску я быў, і ў Гродна быў, а ў Брэсце – нават сто разоў быў!
– А хочаш у сто першы раз пабываць у Берасці?
– Дзе?
– У Берасці. Гэта таксама Брэст, але вельмі-вельмі старажытны. Яму ўжо многа соцень гадоў. І менавіта ён некалі “згубіўся” – быў пахаваны пад глеем, пад зямлёю, на месцы, дзе сыходзіліся Мухавец з Бугам. Доўга было схавана Берасце. Аднак сорак гадоў назад прыйшлі сюды археолагі.
Вучоныя знайшлі шмат цікавых рэчаў. Вось металічныя крыжы, іконкі, залаты пярсцёнак, фігурка шахматнага караля…
Але самай цікавай знаходкай стаў… просты грабеньчык. Так-так, не здзіўляйцеся!
– Грабеньчык? – зноў не паверылі дзеці. – Хіба можа ён быць даражэй за золата ці серабро?
– Сам грабеньчык – не, а вось словы на ім…
І я напісаў на дошцы:
– А, Б, В, Г, Д…
– Якія ж гэта словы?! – сказалі вучні. – Гэта проста азбука… АБэВэГэДэйка нейкая! Гэтак мы і ў першым класе пісаць умелі… Так?
– Правільна, але не зусім. Раней кожная літара мела сваю назву. Першыя дзве вы і самі згадалі: