Трывожнае шчасце

Шамякин Иван Петрович

— Ага.

— А што ён, у Будзе?

— Царкву рамантуе. Да Бога падлізваецца.

Гусеў загадаў пад'ехаць проста да дома Траянавых. У двары адзін Данік гуляў з малой Ленкай. Навокал было пуста i ціха, як бывае ў вёсцы ў жнівеньскі дзень, калі ўсе на полі, на гумнах.

— Дзе твой зяць? — спытаў Гусеў Даніка.

— Які ён мой! Царкву пайшоў рамантаваць у Буду.

— А сястра?

— Якая?

— Жонка яго. Якая! — паліцай мацюкнуўся.

— А чаму вы крычыце, пан начальнік? Панесла яму ежу.

—

Ах, сволачы! Ты мяне яшчэ вучыш! Вырадак бальшавіцкі! Бяры дзіця! Хадзем са мной!

— Куды?

— Там даведаешся — куды.

— A дзіця навошта? — па-блазнецку ўхмыляючыся, раптам спытаў Коля. — Гарачыня… Крычацьбудзе. Піць, есці… Адны турботы, пан начальнік…

— Нічога не разумеет — не сунь свайго носа! — крыкнуў на яго Гусеў i сам пацягнуўся да дзіцяці. Ды раптам убачыў перад сваім носам пісталет. Ікнуў ад нечаканасці. Адскочыў.

— Рукі ўгору! — прашыпеў Коля. — Так. Вышэй… Вышэй ручкі, пан начальнік…

Гусеў падняў рукі і, ашаломлены, працягнуў:

— Ах, сво-о-олачы!

— Яшчэ адно такое слова, i шансы твае застацца жывым зменшацца напалавіну. Так i засячы сабе на носе, клоп ванючы! — Коля з агідай тыркнуў пісталетам паліцаю ў зубы.

Данік тым часам спрытна выцягнуў у Гусева з кабуры пісталет.

— Памацай кішэні. Запаснога няма? Так. У хлеў — шагам марш!

Нават маленькая Ленка застыла ад здзіўлення. I яшчэ больш здзіўленая пара вачэй пазірала ca шчыліны суседскага двара.

«Начальнік гарнізона» не крануўся, спалатнела яго дагэтуль бураковая морда.

— Слухай ты, улада! Мы гарантуем табе жыццё. Звяжам, заткнём зяпу i ціха паедзем да сваіх… A пікнеш — выхад у нас адзін, сам разумеет.

Гусеў згорбіўся i цяжкімі крокамі пасунуўся ў хлеў.

— Данік, лейцы!

У хляве яму звязалі рукі. Потым Коля здзекліва загадаў:

— Адкрый, душачка, роцік, — i сунуў у рот перапрэлай смярдзючай саломы.

Страха хлява была дзіравая, i ў куце пасля нядаўніх дажджоў стаяла гнойная калюжа.

Коля паказаў на яе рукой:

— Лажыся.

Гусеў закруціў галавой, паказваючы вачамі на сухое месца.

— Без панскіх выбрыкаў! Кладзіся, дзе паказваюць гаспадары. Тут будзе мякчэй… I прахалода… Ну! Раз… Два…

Вось так.

Начальніку звязалі ногі.

Хлопцы выскачылі з хлява i з захапленнем паглядзелі адзін на аднаго.

Але што далей? Ініцыятыва перайшла да Даніка.

— Коля! Ляці да Старога!

— А хто Стары?

— Поп.

— Аляксей Сафронавіч?

У «палідэйскага» ад здзіўлення зрабіліся па яблыку вочы.

— Дык i ён наш? Вось гэта дык здорава!

Мікола Трапаш прымкнуў да падпольшчыкаў у самым пачатку, калі яшчэ не служыў у паліцыі. Але тады ён ведаў толькі трох чалавек: Толю Кустара, Даніка, нябожчыка Цішку. Лялькевіч i Аляксей Сафронавіч вырашылі, што з іншымі членамі арганізацыі яго знаёміць не варта — хлопец крыху неўраўнаважаны, i невядома было, як

ён павядзе сябе ў паліцыі. Але, выбраўшыся ў раён, Коля наладзіў сувязь з падпольшчыкамі ў горадзе i шмат чым дапамагаў ім. Кустара i Даніка ён інфармаваў пра гэта даволі скупа ды наогул сваіх старых сяброў пачаў забываць, лічыў, што маленькая група вясковых хлопцаў мала чаго варта. А сябе як падпольшчыка ён ставіў высока: устанавіў сувязь з армейскай разведчыцай-радысткай, а таму лічыў, што ў яго асобае становішча ў падполлі.

I, можа, толькі цяпер, калі даведаўся пра Шапятовіча, пра дзядзьку Аляксея, з якім рыбачыў змалку, Коля адчуў усю глыбіню i шырыню народнага супраціўлення захопнікам. Вось яно як разгортваецца! I якія розныя формы ix дзейнасці, барацьбы!

Калі Коля паехаў, Данік схапіў на рукі Ленку i кінуўся шукаць Полю. Яна працавала ў людзей, у другім канцы вуліцы. Малацілі на адкрытым таку. Здалёк было чуваць, як гакалі ў чатыры цапы, нібы ў далёкія, дзедаўскія часы.

Убачыўшы Даніка з малою, Поля, якая жыла апошнія дні ў трывозе i страху, адразу адчула, што нешта здарылася.

— Поля! Адлучыся на хвіліну. Госці.

Яна не спытала, якія госці. Толькі гаспадар незадаволена прабурчаў:

— Хто гэта надумаў у такі час у госці хадзіць? Ты ж там, Пелагея, не вельмі баўся… Госці гасцямі, а хлеб сам на стол не прыходзіць.

Данік па дарозе, на сцежцы за гародамі, растлумачыў сястры:

— Правал, Поля. Прыязджаў Гусеў арыштоўваць Уладзіміра Іванавіча. Хацеў забраць мяне з Ленкай. Мы з Колем Трапашам звязалі яго, ляжыць у хляве. Добра, што ён прыехаў з Колем. Трэба ўцякаць. Зараз жа. Не заходзячы дадому нават…

— Божачка мой! — заплакала сястра. — Я так i ведала — не міне нас бяда. Што ж мы рабіць будзем? I хата, i карова… Яны ж спаляць, забяруць…

— Што ты пра хату!.. Я вось думаю, як Сашу папярэдзіць. Каб не схапілі яе. Ды i Уладзімір Іванавіч можа вярнуцца. Вось пра што трэба думаць!

— Трэба ж забегчы вопратку хоць якую дзіцяці ўзяць ды ежы… Як ты панясеш яе так? Божа ты мой, Божа! Куды ж мы дзенемся? Я так i ведала, так i ведала…

Ленка, убачыўшы, што цёця плача, пачала кулачкамі выціраць ёй слёзы i цалаваць i пагражала пальчыкам Дашку: навошта пакрыўдзіў цёцю?

— Дам… дам!.. Мама бу-бу…

Гэта яшчэ больш разжаліла Полю.

Данік не пусціў сястру ў хату. Ведаў: занадта доўга будзе корпацца там i набярэ ўсяго столькі, што не панясеш. Ён прымусіў яе пасядзець з Ленкай у кіяшніку, у канцы гарода.

— Я сам вазьму што трэба.

— Малака бутэльку налі. Сашына паліто не забудзь…

Колькі ты адзін возьмеш?

— Не ўздумай ісці, Поля! — сурова загадаў ён. — З-за ануч сваіх можаш дзіця загубіць…

Каб даць ёй зразу мець, што сапраўды вельмі небяспечна, ён дастаў з кішэні гусеўскі пісталет i, прыгнуўшыся ў разоры, пайшоў, трымаючы яго перад сабой.