Умусликэн и его друзья
Шрифт:
– Эду биденэ, дэрумкикэл, – Оли гунивки, – би девгэес эмувуктэ. Демулчэ бидинэс.
Дэгрэн Оли, девгэлэрэн. Бэй?нэл девгэвэ бэлэннэрэ, hагачанду нэрэ, ни?тэкэрди утта, тадук Гаг дэгиливрэн девгэвэ. Оли нян дэрумкичивки. Карав нян Гагнюн ?энэвки, тадук мучувки, гуннэ:
– Долболлон эчэ, ан?аттаи некэдерэн омолгит. ?энэкэллу дюлдулавар, тыматна тэгэлтэнэ нян эмэдэвэр.
Кэ, ая. Илан инэ?ивэ Умусликэн тар кадариндява туктыдечэ. Илан инэ?ивэ бэй?эл-дэгил кадар дагадун алатчанал гиркивэр. Эhилэ туктыденэ, туктыденэ, Умусликэн исча кадар hоронмон. Кадар мудандун ирэктэнде бивки, тар
– Эр бэркэнду нюрван нэксэ, аямат таникса, Дуннэр Эни биде?элэн нюрит иhимчав до?
Тыкэн гунчэнэ, арай долдыран:
– Hуркэн-ку?акан, бэй?э-дэги иргинэн, аи-эвэнки чэчэн, аямат долчаткал! Дюр ?алэтпи бэркэнми дявакал, сирэнмэн дюр hалгандии аямат такэл, тадук гукэл: «Дэктэндэлкэн дэгигэчиниhивкал минэвэ дуннэлэ!». Аямат бикэл, аят дулин дуннэвэ гиркукал. Со э?эhи бэе оди?ас, бэе соргун биди?эс! Кэ, аят гиркукал!
Тыкэн гунчэ, угу бугадук Дуннэр Эни. Эhилэ гуннэгэчинин оча омолгичан-ты – тар-ты дуннэлэ исча. Гиркилин уруечивкил. Кэ, тыкэн, Умусликэн. Бэй?э-дэги ирги?этын, бэркэнэви бакача.
Геван-этыркэн
Бэркэнэви бакакса, Умусликэн дэлэмичэн сачари Э?нинюн Геван-этыркэндулэ дэгил?эт оран. Эhилэ Тэмбекан гунивки:
– Эр иктэкэнмэв сумуконди уйкэл аhэктэкэл мэндуи.
– Гакал, гакал, поро, – гунивки энинин Амака. – Эр иктэвэ ам?аhинми, ?иду-дэ этэнни кеивувра. Эр иктэ сома сэнэчи бивки, экэл-нюн сэнмирэ.
– Эр дэктэндэнкэнмэв нян аямат дяякал, – буденэ, Оли гунивки. – Нуллакис тогово, эр-ты эмэди?эв синдулэ. Бэлэтнэди?эв. Экэл сэнмирэ, аямат нюриктэдуи лапкикал.
– Эр-кэ, – Огилкандя гунэн, – иркидукки ин?актаканас будем, эрэ ним?эди?эс – эр-ты би эмэдин?эв. Ма, гакал, экэл сэнмирэ.
– Кэ, бэй?эл-гиркил, дэгил-гиркил! – гунэн – Умусликэн. – Бакалдыди?ат-ку, этэп-ку, ?и саран. Бэй?э-дэги ирги?этын биhим, этэм сунэвэ ом?оро окин-кат. Дэлэмичэн сачари укумнивэн умна, иhэвчэ биhим. Тэмбе-эhэткэнюн нэкунэчэн биhив. Багар, окин-мал, бакалдыди?ат, – тыкэн гуннэ, омолгит дэлэмичэн сачари орондуи угивки, балдынадукин балдыри уhивэн гавки. Иларакан дэлэмичэн оронин пэриhинивки, мэ?умэ лэпурэлин – дэктэннэлин балдывкил, де дэгиллэ-вет!
Угиели дэгдевкил. Таркан дэгдевкил, эркэн дэгдевкил. Юри юлтэн юдерилэн дэгиллэ, дулин буга чэчэмэлэн, ламбулдяр ламдулэ дэгиллэ. Горово, горово тыкэн дэгивкил. Гадук ичэhинэн Умусликэн – экун-ка килбэнэдевки. Килбэнэдеечивки, сомат килбэнэдеечивки. Эhан энуликлэн килбэнэдеечивки, Эhилэ Умусликэн hан?увки сачариви:
– Эней дэлэмичэн сачари Э?ни! Экун-ка делодут килбэнэдерэн? Эhалив энуликнэтын килбэнэдерэн. Экун тар?
– Геван-этыркэн чорама-дюн килбэнэдерэн тар. Багдарин мэ?ундук овча чорама-дюн, таргачин бивки дюн. Самиhикал эhалви, эткэн дагамади?ат Геван-этыркэн дюван, – гунивки оронин. – Эткэн дуннэлэ негурди?ав, аямат нэмэдуи тэгэтчэкэл, экэл тыктэ, – тыкэн гуннэ дэлэмичэн сачари дуннэлэ тэгэhинчэрэн, hалгардуи илиhинчаран. Ичэhинэн Умусликэ?ит – мэ?ундук овча чорамандя мэ?умэ куюргиду уркэлдевки. Мэ?умэ куюрги дявучадявки тар
– Кэ‚ сэрувкэл этыркэнмэ, – гунивки сачари?ин. – Инэ? адявки тари?ис. Сэрувди?эс этыркэнмэ, мэ?умэ чорами дюви нэктэгурди?эн, дуннэлэ тэвувкэнди?эн, – гунэн дэлэмичэн сачари.
– Он-ка сэрувдем? – Умусликэн hан?увки. – Арай тар мэ?умэ куюргива нюрит навканикта, – тыкэн гуннэ, hуркэ?ит нюрви гавки, бэркэндуи тулевки, тадук пэктырэнивки. Мэ?умэ куюрги дулимаван наран! Тари?ин гир-гир оран, чорама дю hавагинан, де пэрилдекоттэн-вет. Тадук чорама-дю уркэн ниврэн, чэлкэ нюриктэчи Геван-этыркэн уркэдуи ичэвуллэн. Уркэви никсэ, гунэн:
– ?и тар минэвэ сэрувдерэн? ?и чорама-дював hаваhивканан?! Мэ?умэ чорама-дюв ан?аниду умнэкэннюн дуннэлэ тэгэвки, умнэкэннюн ан?аниду дуннэлэ нектэгуривки. Дуннэр Эни гунэрин минду, умун hуркэн-ку ‘гунэрин минду, умун hуркэн-ку?акан, бэй?э-дэги ирги?этын эмэ?эт миндулэ. Си-гу тар биhинни, Умусликэн?
– Геван-этыркэн, би-ты эмэм. Дэлэмичэн сачари Э?ни мэн укумнитпи иргивча-карайча минэвэ. Ну?ан-ты эмурэн минэвэ элэ, аи-бэе турэнмэн алагудас минду. Нектэгуркэл чоррамандя-дюви, дуннэлэ тэгэвкэкэл, – гунэн омолгит.
Нектэгурэн Геван-этыркэн чорама-дюви, дуннэлэ тэгэвкэчэн. Чорама дюла ирэ, сэhэргэстэ аямат. Тадук дэлэмичэн сачари Э?ни дюлави мучуhинан, Умусликэн Геван-этыркэнду эмэнмурэн.
– Аямат долчаткал, hутэ! Дюр баргу сердиви домалави ивкэл, аямат уйдокол, – гунэн тадук Геван-этыркэн. – Ноное-ноное, горо тар оран, си дуннэлэс аваhи Сэлэргун Сэвэендя эмэчэ. Эмэксэ, умун-кэт бэе-эвэнкивэ эчэ сулара. Бэелвэ, омолгирва ватыча, аhалва hурувчо. Синэвэ тэлки энинис дяяча, дягдатканду эмкэдус локоно. Тарит сигдэ эмэнмучэ иникин биhинни. Энинмэс-кэт, нэкурвэс-кэт, дялвас-кат тар Сэлэргундя hурувчо. Бокантадяран эhилэ ну?арватын. Эhилэ тар дялбас hурувденэ, гундечэ:
– Илкэнденэ hоктови ?энэди?эв умун-дэ иникин эвэнки-бэе, эвэнки-мата сулапча бигин, удялив ?энэгин! Илкэн?эдув ?энэгин, бакагин минэвэ, со бими.
Умэн-дэ иникин эвэнки-бэе эчэ сулапта, тыкэн гунчэнэ, тар удяви илкэндечэ. Тыкэн бичэ. Гадук Геван-этыркэн гунивки:
– Би синэвэ алагуди?ав, таткади?ав. Бэе турэнмэн сади?ас, hуркэн-мататкан оди?ас. Сигдэ иникин эмэнмучэ биhинни, си Сэлэргундя илкэннэлин ?энэди?эс.
Эhилэ Геван-этыркэн таткаллан омолгичанма. Хэгдыкун гулувунма-отува иларан, тадук аямат дегдэллэкин, чатургаракин, оту дагадун иливканан. Тэткэлбэн луктан гунэн, тадук дюлакин Умусликэнмэ дегдэдерил, hэкуhил чатулит гарагачиллан. Гарандаракин hэкуhи чатуканди, Умусликэн hэтэкэнивки, эдэн гара. Горово-горово тыкэн таткаран омолгичанма. Эhилэ Умусликэн со оран, эвкил чатукар нара ну?анман. Гарагачивки, гарагачивки Геван-этыркэн – эвки нара. Тадук эhилэ этыркэн нюрилди пэктыруллэн Умусликэнмэ, нюрилди накучиллан. Умусликэн со, эвкил нюрил ну?анман нара, эли-тали hэтэкутчэвки. Нян горово-горово тыкэн таткаран hуркэнмэ. Де со оча Умусликэн, чатур-кат, нюрил-кат эвкил нара омолгичанма. Кэ, таттан, со оран. Бэе турэнмэн нян саллан, эhилэ эвэнкивэ бакалдыми, аямат бэедыт улгучэмэт?эт. Иhэвчэ, сумун сумурбучол, дялин дяларбучал, иргэн дялупча. Таргачин со hуркэн-омолгичан оча, мататкан оча. Эhилэ таллаhа гунэн этыркэн:
Конец ознакомительного фрагмента.