Чтение онлайн

на главную - закладки

Жанры

Умусликэн и его друзья
Шрифт:

– Тар-ты, эней! ?энэкэл, эмувкэл дэлэмичэн сачари Э?нивэ. Укувугин баканавав, демулчэ сомат, со?одееттон. Долчаткал со?одериван! Ку?акан ну?ан, гиркив оди?ат!

– Кэ-кэ! Гэннэм, – гунэн энинин, тадук гэннэрэн сачарива.

Дэлэмичэн сачари Э?ни гэрбидерэн баканаван

Дэлэмичэн сачари Э?ни авланду о?кодечо. Мэдэрэн Амакава. Мэдэксэ, ?элэллэн-?у биди?эн, гунчэденни? Эчэ-мэт. Тар дэлэм ичэн сачари Э?ни эвки дыгин hалгалкан бэй?эвэ ?элэрэ бичэ. Олонилми-hуктылми, лэпурэл-дэктэннэл иhэвувкил ну?андун. Орон орон?очин эчэ бирэ, угу ня?нян бэй?эн бичэ. Аи-эвэнки орон тэкэнтын тар бичэ. Иенделин hэгдындел, балдынадукки балдыри уhин

биhин, багдарин мэнундук дягалин, уhидун биhи. Балдынадукки балдыри чоракачи ну?ан, нэмэчи.

– Эдэ, дорово! – Амакат гунэн. – Эда эмэчэв, hан?уракис, мэн киhалгадуи эчэв эмэрэ биhим. Долчаткал минэвэ. Биракан дяпкадун кадаркачан биhин. Тар кадаркачан hулидун умун дягдаткан биhин. Тар дягдатканду аи-эвэнки hутэкэнин эмкэдуи локучадяран. Горово локучадяран биди?эн, дэлби со?онови со?очо, дылганин сипчэ. Багар, си санни, ?и тар ку?аканма карайди?ан? Аи-эвэнки оронин тэкэнин биhинни, аи-бэевэ андагиматча?нанни, эчэ. Он некэдеп тар ку?аканма?

– Тэдемэ, аи-эвэнки оронин тэкэнин биhим би. Би hутэлвэв эвэнкил оронтодявкил. Кэ, ичэнэгэт, эма ку?акан тар дягдатканду локучадяран. Ичэвкэкэл, иду тар дюр hалгалкан, ко?норин дылилкан, эвуники эhалкан аи-бэе hутэкэнин эмкэдуи локучадяран, – тыкэн гуннэ дэлэмичэн сачари Энни: ичэнэрэн.

Кэ, ?энэктын багар. Тэмбекэнты эдяран-канан? Тэмбекан тар эмкэвэ каравдявки. Ку?акан со?овон долдыксал, бутунну сиги бэй?эл эмэрэ. Эмэксэл, ичэксэл, гунмэчиливкил:

– А?адякан-ку?акан, эчэ! Муланике. Сэмди?эн эчэ, – туксакиткан энинин гунивки. – ?и ну?анман улиди?эн? Туhактадаи-кэт, ?энэктэдэи-кэт эhин сатара. Мэнми улидэи, девгэи бакадаи эhин сара, букэкунди?эн, бараксакакун!

– Дюр hалгалкан, ко?норин дылилкан, эвуники эhалкан энинэ ачин этэн иhэврэ, – Агилкан гунэн. – Дюр hалгалкан эчэ дыгин hалгалкан бэй?э бирэ, эдягин-дэ! Би-кэ эhим мулана бэе hутэвэн син мэн ам?аи этэн сатара иргидэй.

– Эда тыкэн гунденни: дюр hалгалкан! – Тэмбекан эвки элэксийрэ. – Ичэкэл, дыгин hалгачи эчэ! Та?кал аямат, дыгин hалгачи эчэ! Минэвэ сомат урэчэ, эчэ, – тыкуливки Тэмбе.

Хутэкэн арай дюр ?алэканми эмкэдук ювчэ, hалгакардии согинтудявки. Тар дюр ?алэван ичэксэ, дюр hалганман ичэксэ, Тэмбекэн эhилэ дыгин hалгачи биhин, гунивки.

– Дыгин, дыгин hалгачи! – мэккусивки Тэмбе Агилканнюн.

– Мо?нон! – гунивки Агилкан. – Уhакан бинэ, hэгдыл гуннэвэтын эда эhинни долчатта? Дюр hалганин, дюр ?алэн ну?андун. Иhэвуксэ, тар-ты дюр ?алэтпи вади?ан синэвэ! Бэе ?алэн бутуннувэ ситавки: бэрвэ-кэт дявучавки, бэй?эвэ-кеивки. Эр-ты дюр ?алэтпи, иhэвуксэ, бэркэнэи оди?ан, бэй?э дылван hогди?ан! Бэеду дюр ?алэн, дюр hалганин бивки. Эдягин-кат, би-кэ эhим мулана ну?анман, – Агилкан гунивки.

– Колборвотын сигдэ улиде?нэнни, – Сигачан гунэн. – Тарит тар синэвэ бэе эвки аявра, тарит синэвэ бэе бэичивки. Минэвэ бэе эвки илэчэрэ, би бэенюн аят биде?нэм.

– Би нян бэе hоктовон ?энэде?нэм эрэгэр, – Оли гунэн, – бултари бэе hолторонин минэвэ улидевки. Бэе ачин оракин, экун аян эмэди?эн?

– Тар-ты, тар-ты!– гивчэр гуниллэ. – Мунду – геван?апты ороктово дегдывкил, са?а орокто аят иhэвдэн. Бэлэчивкил мунду бэел. Бэе ачин оракин, эру бивки.

Тыкэн гунмэтчэнэл, адуладявкил баканава. Тар некэдерэктын, дэлэмичэн сачари Э?ни эмэрэн арай. Иендитпи эмэкэвэ илуhинэн, hуруврун. Укумнитпи укуврэн, бэеткэнмэ, тадук эмкучиллэн:

Эйэгэн, эйэгэн! Акал hутэ!Эйэгэн, эйэген! Иhэвдекэл.Эйэгэн, эйэгэн! Ку?акан-hуркэн,Эйгэн, эйгэн, эвуники эhалкан,Эйэгэн, эйэгэн, ура?кай hутэн!Эйэгэн, эйэген! а?адякан-hутэ,Эйэгэн,
эйэгэн, Тэмбе-баканан.
Эйэгэн, эйэгэн, hэгды иhэвди?эс!Эйэгэг, эйэгэн, бэе-hуркэн оди?ас.Эйгэн, эйгэн, гэрбие ачин биhинни.Эйэгэн, эйэгэн, гэрбиес бакади?ав.Эйэгэн, эйэгэн, синэвэ гэрбиди?эв.Дыгин hалгаркар бака?атын,Дыгин hалгаркар бэй?эл ирги?этын,Умусли Умусликэн гэрбис бигин!

Нэкучэн

Ним?акан бими, таргачин бивки: дыгин hалгалкаhар бэй?эл бакачал бэе hутэвэн, эhилэ иргидевкил. Дэлэмичэн сачари гэрбиен бучэ – Умусли Умусликэн мататкан оран.

Баракантакан Тэмбенюн эвидевкил, нэкунэчэгэчин. Билиргит гунми, эhэ бэенюн нэкунэчэн бивкил. Нонон тыкэн гуни?китын: эhэ – бэе калтакан. Тар тэде бичэ, билир эвэнкил тыкэн улгучэ?китын. Долчаткаллу. Тар улгурвэ Тэмбеду Умусликэннюн Амака улгучэнчэ. Тыкэн бичэ.

Билир-билир, эр дулин дуннэ овдяракин, умун аhи бидечэ. Тарнаhи тугэ бичэ, дюгагда бичэ. Эмуккокун тар аhи бидечэ, дюя-кат ачин, экуна-кат ачин бичэ. Химиктэлвэ, диктэлвэ депнэ бидечэ тыкэн. Эhилэ умнэкэн и?ин оча. Дулин дуннэлэ тугэ эмэчэ. Дуннэ до?оточо, диктэл-hимуктэл тыктэчэл. Тадук иманна тыкилчэ. Иманна тыкчэ, дуннэвэ кайча. Эhилэ аhикакун до?отолчо. Аран-мал аран-мал ?энэнэ, дулин дуннэвэ гиркулча. Tyгэ эмэчэ, диктэ-hимиктэ ачин оча, экуна дебди?эн? Экун-кат ачин оран. Эhилэ ?энэндевки, ?энэдевки, арай са?арва бакача. Тар са?ардук тыпидявки. Няма бо бивки тар са?арду, тала игэhинчэ. Няма бивки таду, аhинча эhилэ аhи. Аhиникса, толкитчавки: ко?норин эhэнде hуклэhинивки ну?аннюн, аhинивки, нямалгидявки аhива. Горово-горово ача таду тар аhи. Меликса, тулиски ювки: арай нян не?не эмэчэ. Дуннэ нян нямалча, ирэктэл, авданнатын чуриргадаи некэдевки, сигун сигунэдевки. Эhилэ эhэнде гунивки аhиду:

– Эдук дюлэски дулин дуннэду тыкэн биди?эн: не?не эмэдинэн, тадук дюга оди?ан. Дюга илтэнэкин, боло эмэди?эн. Боло илтэнэкин, тугэ нян эмэди?эн. Эhилэ дулин дуннэлэ тугэ эрэгэр эмэдевки оди?ан. Эетми, миннюн бикэл. Он эмукин бидес, тугэ до?отоди?ос.

Эмэнмурэн эhилэ тар аhи эhэнюн, биллэ. Тыкэн, биденэл, биденэл, дюр hутэчил ора. Омолгичар. Умун hутэтын – эhэтчэн бивки, амин?ачинми. Ге hутэтын бэеткэн бивки, энин?нэчинми. Кэ, тыкэн бинэл, бинэл, горово бидечэл. Эhэнде сагданча, тадук сэмденэ, гунчэ hутэлдуи: окин-да э?нэкэллу ?орчара мэрнюн. Окинда э?нэкэллу силэмэтчэрэ. Тыкэн гуннэ, сэмчэ.

Эhилэ бидевкил тыкэ, бидевкил, Умнэкэн энинтын тэвлэчэ. Ку?акарин иhэвчэл бо, э?эhил очал. Эhилэ бэеткэн-омолги котоеви олча. Бэе бо ну?ан, иктэн-оhиктан ачин, он котое ачин бэе биди?эн? Эhилэ деломо котоевки олча. Оча. Тэгэтчэвки, котови адуладявки. Нэкунин, эhэтчэн-бэе, гунивки ну?андун:

– Энэнике! ?орчагат, силэмэткэт.

– Омночо-гу биhинни, ами гуннэвэн? – акинин xaн?увки. – Окин-да э?нэкэллу ?орчара, гунчэ эчэ.

– Энэике, эдэ, – тари?ин гунивки. – Тэдемэт этэп ?орчара бо, такма. ?и энэhитмэр, ичэгэт. Би, бадага, синэвэ кейди?эв,– нэкунин-эhэ гунивки.

Тара долдыкса, акинин бэе тыкуливки ?орчаливки эhилэ. ?орчалла. ?орчадявкил ?орчадявкил. Тар акинин-бэе котови тэлэгидуи уйчэ. ?орчадявкил, эhилэ нэкунин-эhэ гарандавк акинми, мэнин-кэнэн нэкундулави тыкивки. Тыкнэ – котоллон угувки. Котонде мевамалан ивки! Де эhилэ, тар ?орчанал, нэкунин котоло угувки, буливки. Сэмденэ, гунивки:

– Аки, си буруйис ачин. Би буруйичи биhим. Эдук дюлэски тыкэн-ты биди?эн – бэе эhэвэ кейри биди?эн. Тыкэн-дэ бими, эhэ бэенюн нэкунэчэн бивкил. Тара эктын бэел-дэ ом?оро, эhэл-дэ эктын ом?оро. Эhэ бэенюн некунэчэн.

Поделиться:
Популярные книги

Болотник 2

Панченко Андрей Алексеевич
2. Болотник
Фантастика:
попаданцы
альтернативная история
6.25
рейтинг книги
Болотник 2

Барон диктует правила

Ренгач Евгений
4. Закон сильного
Фантастика:
фэнтези
попаданцы
аниме
5.00
рейтинг книги
Барон диктует правила

Часограмма

Щерба Наталья Васильевна
5. Часодеи
Детские:
детская фантастика
9.43
рейтинг книги
Часограмма

На границе империй. Том 7. Часть 4

INDIGO
Вселенная EVE Online
Фантастика:
боевая фантастика
космическая фантастика
5.00
рейтинг книги
На границе империй. Том 7. Часть 4

Вечный. Книга I

Рокотов Алексей
1. Вечный
Фантастика:
боевая фантастика
попаданцы
рпг
5.00
рейтинг книги
Вечный. Книга I

Возмездие

Злобин Михаил
4. О чем молчат могилы
Фантастика:
фэнтези
7.47
рейтинг книги
Возмездие

Сотник

Ланцов Михаил Алексеевич
4. Помещик
Фантастика:
альтернативная история
5.00
рейтинг книги
Сотник

Локки 4 Потомок бога

Решетов Евгений Валерьевич
4. Локки
Фантастика:
аниме
фэнтези
5.00
рейтинг книги
Локки 4 Потомок бога

Мама из другого мира. Дела семейные и не только

Рыжая Ехидна
4. Королевский приют имени графа Тадеуса Оберона
Любовные романы:
любовно-фантастические романы
9.34
рейтинг книги
Мама из другого мира. Дела семейные и не только

Охотник за головами

Вайс Александр
1. Фронтир
Фантастика:
боевая фантастика
космическая фантастика
5.00
рейтинг книги
Охотник за головами

Бракованная невеста. Академия драконов

Милославская Анастасия
Фантастика:
фэнтези
сказочная фантастика
5.00
рейтинг книги
Бракованная невеста. Академия драконов

Ротмистр Гордеев 2

Дашко Дмитрий
2. Ротмистр Гордеев
Фантастика:
попаданцы
альтернативная история
5.00
рейтинг книги
Ротмистр Гордеев 2

Последняя Арена 2

Греков Сергей
2. Последняя Арена
Фантастика:
рпг
постапокалипсис
6.00
рейтинг книги
Последняя Арена 2

На границе империй. Том 8. Часть 2

INDIGO
13. Фортуна дама переменчивая
Фантастика:
космическая фантастика
попаданцы
5.00
рейтинг книги
На границе империй. Том 8. Часть 2