Веснавыя дарогi
Шрифт:
– Гаворка.
– От табе i гаворка. Табе здаецца. Цябе нiхто нiколi з хаты не выганяў, ты не ведаеш усяго. А я прыблытаўся сюды да вас i сам не ведаю, як зачапiўся тут. Ты ж сам памагаў мне без труны старую маю закопваць. Дзякуй табе, што памог, незнаёмаму, выгнанцу нейкаму, валацузе, брадзязе...
Вастраносы нервуецца, крычыць, пачынае кашляць. Ад кашлю чырванеюць вочы,
– ...Цяпер ужо i крыж спарахнеў, i дзярном усё зарасло... Хто гэта думаў калi, Божа мой, Божа. Косцi па свеце растраслi. Дажываць веку гэтак... А дзяўчо гэтае згублена навек.
– Яшчэ маладая, яшчэ i шчасце прыйдзе.
– Не дажыву я да яе шчасця. Колькi мне жыць засталося. Мусiць, не суджана мне шчасце бачыць. I дзецям маiм. А гэтая небарака...
– Калi неасцярога. Як гэта iсцi за невядомага чалавека? Чаго ж ты сам глядзеў?!
– Я верыў чалавеку. А яны любiлiся. А тым часам чорт яго ведае... Я не памру спакойна. Небарака Юлька з малым гэтым... От пажыў два гады, а як звольнiлi з салдат, дык годзе ўжо...
– А ён жа не звольнiўся, здаецца.
– У камандзiры выбiўся. Цяпер ужо iншая яму патрэбна, гарадская, можа, якая. Тады дык яму i мая дачка добра была, калi пайшла дзялiць з iм салдацкi паёк. Пакруцiўся недзе ў свет, толькi яго i бачылi. От прыслаў быў грошай у тым месяцы трохi. Круцiцца, пакуль галавы не скруцiць.
– Гэта ўсё, каб, кажа, не звязаны быў чалавек.
– Але ж ён не павiнен вытручваць з свайго сэрца вiнаватасць перад дзiцём сваiм i кабецiнай... Хоць гэты от малы - сабачае сiроцтва...
I зноў кашляе стары, i зноў запiвае кашаль чабром.
Адкашляўшыся, яшчэ:
– Каб гэта спосаб якi, дык чэрцi яго матару бралi з яго грашыма разам. I так цяпер менш пачаў прысылаць. Забывацца пачаў. А то сам жа прыгубiў... Каб быў работнiк, мужчына ў сям'i, дык зямлi ўзялi б - даюць, дык як жа ж тут. Яно-то i пражывецца, але ад гэтага ўсяго крыўда.
– Асталюецца як-небудзь патроху, уладзiцца i будзе жыць. Дзiця падгадуе, тады лягчэй стане. Знойдзе сабе якi-небудзь спосаб. Юлька яшчэ зусiм жа маладая.
– Маладая, - гаворыць вастраносы, адкашлiваючы
Маўчаць доўга. На дарогах цiха.
Вастраносы:
– Зараз на поле выйдуць.
Сусед:
– Але. Мой хлапец ужо i насенне ачысцiў.
Вастраносы падыходзiць да акна i ўглядаецца ў палявую далячынь. Пуста i гола на полi. За дарожным скрыжаваннем шэрая дарога перакапана ровам i скрозь, з самага поля, перагароджана дротам. Ледзь прыкметна постаць пагранiчнiка на дарозе. Варушыцца далёка, малы, як муха.
Вастраносы ў задум'i:
– Гэтаю дарогай я прыехаў сюды.
Пачакаўшы:
– Бывала, у нас там, дома, у гэтую пару...
I сам над сабою ядавiта кпiць:
– Бывала, бывала!.. Не ўбачу я свайго дома.
Над полем пачынаюць шумець хвоi!
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Як жа шумяць хвоi!
Юлька слухае iх i слухае вясну.
Над лесам усходзiць месяц. I лес чорны, як ноч.
Дарогi маўчаць. Нават травой зарастаюць дарогi. Улетку раскашэльваюцца на iх трыпутнiк, малачай i мятлiца. Але чабор на межах будзе пахнуць мацней за ўсё. Вастраносы стары бацька будзе стаяць, укленчыўшы, на мяжы, высокi, худы, у белым зрэб'i - як старая абязвечаная i гордая птушка, - будзе рваць чабор, запасаць на зiму, каб было чым утаймаваць кашаль.
Тады i заработку больш будзе - жнiво, сена, поле, поле! Будуць дзяўчаты, робячы, спяваць. I Юлька з iмi.
На дарогах - месячная вiдната. У хаце - чуваць тут, на дварэ - стары бацька калыша малога:
Будзем таго ката бiць
Аддай, каток, паясок.
Шумяць хвоi над полем.
У суседнiм агародзе нарабiлася за дзень. I цяпер гэтак добра даваць супакой рукам i слухаць вясну. Пахне зямля, вада, лес. Пахне бярвенне старых хат.
Далёка брэшуць сабакi.
Над полем пачынае iсцi вецер.
Стары - чуваць - тупае па хаце. Вiдаць - глядзiць у акно.
Iдзе вецер!
Белы i малады Юльчын твар глядзiць у вiднату вясновае ночы.
Вецер.
Iдзе вецер!
1928