Вясна ўвосень
Шрифт:
– Ну вось. Даў сёння хлеба яе дзецям?
– А што? Галадранцы. Самога з’ядуць, як мяккі будзеш.
Незнаёмы махнуў рукой.
Камні пачалі расці. Усе трох стаялі і глядзелі, як яны растуць: каменьчыкі -камні - камяні - камяніскі. Усё поле закрылі - Ігнат аж падскокваў.
— Ну чакайце, за такімі вы яшчэ й да мяне ўсе прыбяжыце.
Прыйдзеце, любенькія, як прыпрэ.
Паглядзеў на яго незнаёмы, плюнуў.
– Ну вось, маеш, - сказаў.
– А чаму яны не зарываюцца?
– А таму, што вечна ім заставацца на вачах у людзей,
І пайшоў з жанчынай да яе хаты.
Кінуўся шчаслівы гаспадар да поля - не поле, а суцэльная каменная крушня. Валуны велічынёю з хату. На тысячу год наперад з зямлі вылезлі.
Пакуль дзеці, незнаёмы і жанчына елі ў хаце “камяні” - усё наваколле чула з-за каменнага мура дзікі віск і выццё. Выў і рыкаў Ігнат.
А пасля незнаёмы ўстаў.
– Пайду, - сказаў ён, закінуўшы за плечы торбу.
– Чым мне табе аддзячыць?
– Нічым. Дабрынёю да людзей. Ды гэтага дабра ў цябе заўжды хапала.
– Пайду пагляджу, як сусед. Звар’яцеў, пэўна.
– Нічога. Я ж кажу... дабра ў нас хапала. Залішне.
І пайшоў у свет, абапіраючыся на кій. Пад касыя асеннія хмары. Насустрач пералётам, што, калючыя, каціліся яму пад ногі. Ужо зводдаль азірнуўся -Мар’я і дзеці глядзелі яму ўслед, маленькія на чорнай раллі.
– Гэй! А імя ёй будзе - Бульба!
– крыкнуў ім незнаёмы.
І так з’явілася на Беларусі Бульба.
Верабей, сава і птушыны суд
Ну вось, давай мы з табой сядзем ды паслухаем, што было калісь. Гэта расказаў мне дзед. А майму дзеду - ягоны дзед. А таму дзеду - яшчэ ягоны дзед. А дзеду нашага дзеда расказалі іншыя разумныя людзі. Так што ўсё гэта праўда.
У тыя даўнія часы птушкі жылі такой самай дзяржавай, як і людзі. Ад дзяржавы той засталася толькі памяць, бо нішто не вечнае на свеце. Але некалі яна была. Былі там свае птушыныя аркестры, свае школы, свае птушыныя суды. А цяпер, сёння, усё птаства толькі слаба-слаба помніць пра тыя часы.
І жыў у той дзяржаве такі сабе шэры верабей. Як і цяпер, шукаў зернейкі, цвыркаў летам і мерзнуў зімою. І быў такі самы нахабны, як зараз. Толькі што ў тыя часы ён не скакаў адразу абедзвюма ножкамі, а хадзіў, як людзі. Адной лапкай -другой лапкай. Левай - правай. Левай - правай. Раз - два. Раз - два.
Хадзіў сабе і спяваў:
Я - вясёлы верабей, Я - арол-верабей, Вельмі смелы верабей, Верабей, Верабей, Вера- Вера- бей!Вельмі добры верабей!
І трэба ж было так здарыцца, што гэты верабей правініўся. І правіна тая была - глупства Але і зараз некаторыя
Проста была вясна. Цёпла. Зелена. Паветра салодкае. І вырашыў верабей не ляцець дадому на крылах, як ашалелы, а прайсціся, пагуляць. І нанесла тут на яго слаўную сямейку. Сітавак. Тых, што хвастамі трасуць. Ідуць перад ім па алеі і хвастамі махаюць. Ну, тата і мама-сітаўкі не так махалі. Затое маладая сітаўка трэсла хвастом за траіх. А які прыстойны верабей гэта вытрымае?! Спытайце ў кожнага вераб’я. Ніякі.
Вось і наш верабей не вытрымаў. Размахнуўся крыльцам і ляпнуў сітаўку па хвасце. Пагарачыўся.
Сітаўкі шкодныя былі. Ім падставіць другому ножку было, як табе яблык з’есці. Пайшла скарга арлу. Слова за слова - сабраўся птушыны суд. Вадзяны бугай -суддзя, удод - пракурор, шчыгол - адвакат, чыжык і чачотка - прысяжныя. Кепскі быў выбар, бо чыжык хацеў з чачоткаю ажаніцца і думаў таму пра ўсё, як яна.
Шчыгол яму раду радзіў, Нелукаву, просту: “Бяры сабе чачотачку. Яна твайго росту”.А чачотка была ўсёй душой за сітаўку, бо і тая і другая былі аднаго поля ягады.
І вырашыў птушыны суд, што трэба злавіць вераб’я і за гэткае ягонае свавольства прыкладна пакараць.
Спалохаўся верабей і ўцёк. А ўсё птаства - за ім. Як хмараю, неба закрылі.
Бачыць верабей, што не ўцячэш. Угледзеў дупло і шмыгнуў у яго. Сядзіць, нібы ў крэпасці.
Пачалі птушкі ў дупло лезці.
Але верабей быў хітры. Выбраў такое дупло, што дзверы былі якраз на яго зроблены. Ні большыя, ні меншыя. Малая птушка палезе, то ён з ёю лёгка справіцца і выкіне. А большая аніяк не пралезе. Хіба што адну дзюбу прасуне.
Валтузіліся-валтузіліся птушкі. Бачаць, сілаю вераб’я ў ягоным замку не возьмеш. Значыць, трэба браць крэпасць зморам.
Паселі вакол і чакаюць. Захоча верабей есці і піць - сам вылезе.
Чакалі-чакалі. Аж тут пачала падаць на зямлю ноч. Захад гасне. У лесе ўсё шэрае робіцца. Пасля цямнее. А пгушкам уначы належыць спаць. У цёплым гняздзе, як табе ў цёплым ложку. Галаву пад крыло, як ты ў падушку. Ды і свішчы сабе дзюбай, як ты носам.
Вочы ў птушак зліпаюцца. Пазяхаюць птушкі. Але як пойдзеш спаць, то верабей уцячэ.
– Трэба вартавога паставіць, - дадумаўся ўрэшце коршак.
– Каго?
– працывікала сінічка.
– Хто ўначы не спіць. Хто ўначы не спіць, - заліўся шчыгол.
– Ляляка. Ляляка. Казадоя. Казадоя, - зашчабяталі ўсе.
– Н-ну-у, н-ну-у, - прагудзеў вадзяны бугай.
– Ма-лы, малы! Са-ву! Са-ву!
І тут усе вырашылі, што лепей за саву нікога не знойдзеш. Уначы не спіць - раз. Ноччу лепей, чым днём, бачыць - два.
А сава ў той час была зусім без пер’яў. Голая, як абскубеная курка. Жоўтая. Худая. Выгляд сараматны і гнюсны. Кепска ёй было жыць. Удзень горача, а ўначы холадна.