Бары-бэры

Някляеў Уладзімір

Сяўко не гуляў у карты, ён ні ў што не гуляў, нават у лато, і збіраўся сказаць, што ні ў што не гуляе, але не паспеў.

– Не адмаўляйцеся!
– падхапіўшыся з крэсла, парывіста абняў яго Бялінскі і зашаптаў на вуха.
– Нечаканка ў Маскве! Раптам мэра пагналі! Казіно ўсе пазачынялі!

– Куды пагналі?..
– паспрабаваў Сяўко адштурхнуць няўрымслівага Вісарыёна (во, успомніў: яго Вісарыёнам завуць! Ніколі б не падумаў, калі б не ўспомніў!), а той павіс на ім:

– У Лондан! Як Герцана! Дык мы да вас! Вы не ўяўляеце,

чаго нам гэта каштавала! Колькі здароўя адняло ва ўсіх, асабліва ў Някрасава!..

– Якое здароўе, калі памёр...
– ледзь выкруціўся Сяўко з парывістых абдымкаў Бялінскага, каб адразу патрапіць у палымяныя абдымкі Дабралюбава, які ўскочыў са свайго зэдліка.

– У нейкім сэнсе памёр! Толькі ў нейкім сэнсе, бо ён геній! А геніі несмяротныя!

Нябожчык, як здалося Сяўко, слязу пусціў.

– Любоў да цябе асвяжыла маё сэрца!.. Як шкада, што ты памёр раней за мяне, ах, як шкада!
– працягнуў ён рукі да Дабралюбава, які спытаў Сяўко:

– Вы чыталі «Апошнія песні»?

Апошніх песень Сяўко не чытаў. Някрасава ён ведаў толькі таму, што той - гэта Сяўко са школы помніў - уславіў працоўны подзвіг простага беларуса на будаўніцтве чыгункі.

– І-мен-на!
– усклікнуў Дабралюбаў, прачытаўшы ягоныя думкі. Яны ўсе ўмелі думкі чытаць, так што незразумела, навошта кнігі пісалі.
– А хто яшчэ ва ўсёй сусветнай паэзіі ўславіў працоўны подзвіг простага беларуса на будаўніцтве чыгункі? Вось ён уславіў?
– ткнуў Дабралюбаў пальцам у, мусібыць, Міцкевіча, які сядзеў у нагах нябожчыка і маўчаў.

– Не ўславіў! А чаму?..

– Бо паляк, - сказаў Бялінскі.
– Не рускі.

Міцкевіча гэта зачапіла.

– Пры чым тут: паляк, не рускі?..
– упершыню падаў ён голас.
– Пры мне чыгункі не было.

– А пры ім не было беларусаў!
– нахіліўся Бялінскі да нябожчыка.
– Але ж ён напісаў! Прадбачыў! Геній!..
– і павярнуўся да Міцкевіча.
– А ты не прадбачыў.

3 апошніх слоў вынікала, што Міцкевіч не геній, і той ускрыўдаваў.

– Як гэта беларусаў не было?.. Я сам беларус!

Бялінскі скрывіўся:

– Ведаем, які ты беларус...

– Самы натуральны!
– усхапіўся з канапы Міцкевіч.
– Нальшанскі! 3 Наваградку!..

– Без юдафобіі!
– стаў паміж імі Дабралюбаў.
– Абрыдла!..
– і кінуў Міцкевічу.
– Быў бы беларусам, пісаў бы па-руску! Як Пушкін.

Апошніх слоў Дабралюбава Сяўко не зразумеў. Міцкевіч, падобна, таксама. Відаць было, як ён шукаў, што адказаць Дабралюбаву, але не знайшоў і зноў сеў на канапу, пасунуўшы нябожчыка.

– А-а-а!
– узняў палец угору Дабралюбаў.
– Я ж казаў!

Што ён казаў?..

– Пра беларусаў мала пішуць, - скрушна прамовіў нябожчык. І, памаўчаўшы, дадаў.
– Я напісаў два радкі - і столькі шуму.

Усе заківалі галовамі: маўляў, так, зусім мала пішуць пра беларусаў, і ўсе глядзелі на Сяўко, нібы нечага чакаючы, а ён глядзеў

на ўсіх: чаго?

– Падыдзі і дзякуй скажы, - штурхнуў яго ў бок Дабралюбаў.
– Падыдзі і скажы!..

Сказаць, канечне, можна, толькі за што ён павінен дзякаваць? Не ягоны ж працоўны подзвіг нябожчык уславіў, дый не было за Сяўко ніякіх подзвігаў, не лічыць жа подзвігам завалены мост, але, паколькі сітуацыя і без таго напружвалася, ён вырашыў яе не абвастраць. Падышоў і падзякаваў.

– Няма за што...
– сказаў нябожчык, і Міцкевіч буркнуў: «Сапраўды...», - чаго нябожчык не пачуў ці не захацеў пачуць, спытаўшы Сяўко.
– А вы не маглі б маскоўскага мэра вярнуць? Ну, калі не самі, дык праз некага?

Як ён маскоўскага мэра верне?.. Праз каго?.. Ён і мінскага не вярнуў бы, калі б таго пагналі. Вунь ён Зусману напісаў, бо дырэктар інстытута папрасіў, каб той вярнуўся - Зусман не адказаў нават. А дырэктар, дазнаўшыся, што Зусман нават не адказаў, яшчэ й кпіны строіў: “Не пава-а-жае вас Зусман.” І па плячы паляпваў.

Усё жыццё нехта па плячы паляпвае.

Нябожчык уздыхнуў, нібы ведаў, што гэта такое, калі цябе ўсё жыццё паляпваюць па плячы, і ўзяў карты са століка.

– Зусмана мы можам вярнуць. Згуляем? Ваш выбар: брыдж, покер, прэферанс? Выйграеце - ваш Зусман.

На якую халеру яму Зусман? І як яны могуць вярнуць яго? А калі й могуць, дык няхай з дырэктарам гуляюць. Гэта дырэктара без Зусмана, бо маставікоў зусім не засталося, з інстытута пагнаць могуць. Як мэра з Масквы.

– Я табе пагуляю! Я табе рукі павырываю!
– накінулася на нябожчыка, нібы забіць яго хацела, худая і змораная жанчына, ніякая не сядзелка, бо якая сядзелка гэтак накінецца, толькі жонка.
– Усё спусціў, пахаваць няма за што!

– А нашто яго хаваць?
– рассмяяўся Міцкевіч.
– Ён і так добра ляжыць.

Не падобна было, што ён сядзіць каля ложа Някрасава па-сяброўску. Калі б Някрасаў быў жывы, дык можна было б падумаць, што Міцкевіч чакае, пакуль той сканае.

Нябожчык не пакрыўдзіўся.

– Ведаеш, чаму я захаваўся, як новы?
– весела спытаў ён Міцкевіча.

– Бо памёр пад Новы год! У Расіі! У люты мароз!

– Дык і я, здаецца, не летам...
– паспрабаваў успомніць, калі ён памёр, Міцкевіч, а Дабралюбаў пырхнуў, як на марозе:

– Ага, у Візантыі! Калі ў той Візантыі лютая зіма была?..

Гэтых рускіх паслухаць, дык Візантыя горшая за Расію, бо там цёпла. І не замерзнеш, калі памрэш. Хоць звягаюцца яны з палякам, канечне, не праз тое... Не надта яны, падобна, адзін аднаго любяць. Дый калі рускія любілі палякаў? Ці палякі рускіх?..

– Памёр, а ўсё тое самае!
– не супакойвалася худая і змораная.
– Дык гэтакі жывы - яшчэ туды-сюды, а гэтакі мёртвы мне нашто? Сыду - і сам сябе хаваць будзеш!

– Мяне народ пахавае, - падміргнуў Някрасаў разгубленаму Сяўко.
– Пахавае мяне беларускі народ?