Белы Бім Чорнае вуха
Шрифт:
Бім прынёс і шапку. Толік абняў яго ад захаплення, а Бім у сваю чаргу не застаўся вінен і лізнуў яго проста ў твар, у самую шчаку.
Вядома ж, Біму зрабілася куды лягчэй з гэтымі маленькімі чалавечкамі. Але вось тут-то і падышоў дзядзька, пакручваючы ў руках палачку, падышоў так ціха, што дзеці і не заўважылі яго, пакуль не запытаўся:
— Чый сабака?
На выгляд ён быў важны, пры шэрым вузкаполым капелюшы, пры шэрым банціку замест гальштука, у шэрым пінжаку, шэра-белых штанах, з кароткаю шэраю бародкаю, у акулярах. Ён, не зводзячы з Біма воч, паўтарыў:
— Дык чый жа сабачка, дзеці?
У два галасы
— Нічый, — сказаў наіўна адзін.
— Мой, — насцярожана адказаў Толік. — На гэтую часіну мой.
Толік не раз бачыў Шэрага дзядзьку: ён паважна выгульваўся вакол парку ў адзіночку. Неяк раз вёў з сабою сабаку, які ўпіраўся і не хацеў ісці. А аднойчы падышоў да дзяцей і нудзіў ім, што і гуляць яны не ўмеюць так, як некалі, і ветлівасці тае няма, і выхоўваюць іх не так, як трэба, не так, як раней, і што за іх людзі ваявалі нават у грамадзянскую вайну, за вось гэтых, такіх, а яны нічога не паважаюць і нічога не ўмеюць, і што за ўсё гэта сорамна.
У той далёкі дзень, калі Шэры навучаў іх, Толіку было дзевяць год. Цяпер ужо дванаццаць. Але дзядзька не памятаў пра тое. Цяпер Толік сядзеў, абняўшы Біма, і сказаў: «Мой».
— Ну дык як жа: нічый ці яго? — запытаўся дзядзька да ўсіх, паказваючы на Толіка.
— На ёй вунь і таблічка ёсць, — умяшаўся не ў пару тоўсценькі.
Шэры падышоў да Біма, палашчыў за вуха і стаў чытаць на аброжку.
Бім выразна пачуў, зусім дакладна: Шэры пахне сабакамі, пахне неяк далёка, мнагадзённа, але пахне. Ён паглядзеў яму ў вочы і адразу ж не паверыў — ні голасу, ні позірку, нават і паху. Не можа тое быць, каб чалавек проста так увабраў у сябе далёкі пах розных сабак. Бім прыціснуўся да Толіка, спрабуючы адкаснуцца ад Шэрага, але той не пускаў.
— Нельга хлусіць, хлопчык, — прысарамаціў ён Толіка. — Па таблічцы — не твой сабака. Сорамна, хлопчык. Што, цябе бацькі так прывучылі, гаварыць няпраўду? Што ж з цябе будзе, як вырасцеш? Эх-хэ-хэ! — Ён выцягнуў з кішэні павадок і прышпіліў да аброжка.
Толік схапіўся за павадок і крыкнуў:
— Не чапайце! Не аддам!
Шэры адхіліў яго руку:
— Я абавязан даставіць яго на месца. А можа, давядзецца і протакал скласці. (Ён так і сказаў «протакал».) Магчыма, гаспадара яго алкагаль заеў. (Ён так і вымавіў — «алкагаль».) Калі так, то трэба сабаку адабраць. Пасада ў мяне такая — рабіць усё чэсна, па-чалавечы. Вось так-то. Знайду яго кватэру, праверу, ці правільна.
— А таблічцы не давяраеце? — з дакорам і амаль скрозь слёзы сказаў Толік.
— Давяраю, хлопчык, давяраю цалкам. Але… — Ён падняў палец угору і павучальна вымавіў, амаль урачыста: — Давярай, але правярай! — і павёў Біма.
Бім упіраўся, азіраўся на Толіка, бачыў, як той пакрыўджана заплакаў, але — што тут зробіш! — потым пайшоў-такі за Шэрым, падціснуўшы хвост і гледзячы пад ногі, не і падобны сам на сябе. Усім сваім выглядам быццам гаварыў ён: «Такое ўжо наша сабачае жыццё, калі нідзе няма гаспадара». Тут-то толькі і работы — цімануць за сцягняк і даць лататы, але Бім — сабака інтэлігентны: вядзі куды вядзеш.
Ішлі яны па вуліцы, на якой стаялі новыя дамы. Усе новыя. Усе шэрыя і такія аднолькавыя, што нават Бім мог бы сярод іх заблудзіць. У адным з дамоў-блізнят узышлі на трэці паверх, пры гэтым Бім заўважыў, што і дзверы ўсе аднолькавыя.
Адчыніла ім жанчына ў шэрай сукенцы:
— Зноў
— Не гундзі! — строга абарваў Шэры. Ён зняў з Біма аброжак і паказаў: — На, глядзі. — Жанчына чытала, надзеўшы акуляры, а ён працягваў: — Ніякага паняцця. На ўсю рэспубліку — толькі я адзін калекцыянер сабачых знакаў. А гэта таблічка — рэч! Пяцісоты знак!
Нічога Біму не было зразумела, нічога-нічога, ніякіх знаёмых слоў, ніякіх зразумелых жэстаў — нічога. Вось Шэры пайшоў з аброжкам з прыхожай у пакой. Адтуль і паклікаў:
— Бім, да мяне!
Бім падумаў-падумаў і асцярожна пайшоў. У пакоі агледзеўся, не падыходзячы да Шэрага, а так — седзячы ля дзвярэй. На чыстай сцяне віселі дошкі, абабітыя аксамітам, а на іх радамі віселі сабачыя знакі: нумаркі, жэтоны, медалі шэрыя і медалі жоўтыя, некалькі прыгожых павадкоў і аброжкаў, некалькі ўдасканаленых напыснікаў і іншыя сабачыя рэгаліі, нават капронавая пятля, каб душыць, нашто яна, Бім не разумеў; дзе здабыў яе ўладар калекцыі — нельга зразумець нават і чалавеку, а Біму яна здалася звычайнаю вяроўкаю, не болей.
Бім уважліва глядзеў, як Шэры пакруціў у руках аброжак, пласкагубчыкамі зняў таблічку і прымацаваў яе на адну з дошак на аксаміце; тое самае зрабіў і з нумарком, а потым адзеў на Біма аброжак і сказаў:
— Ты — добры сабака.
Гэтак жа сама некалі гаварыў гаспадар, але цяпер Бім не паверыў. Ён выйшаў у прыхожую ля дзвярэй, гаворачы: «Выпускай! Мне няма тут чаго рабіць».
— Ужо выпусці, — сказала жанчына. — Чаго толькі сюды прыпёр яго? Зняў бы на вуліцы.
— Нельга было — падшыванцы прычапіліся. І цяпер нельга: убачаць яны яго — без таблічкі, — могуць давесці да ведама… Так што хай начуе да світання. Ляжаць! — загадаў ён Біму.
Бім лёг ля дзвярэй: нічога не зробіш! І зноў жа: трэба было яму завыць уголас, кідацца па кватэры, накінуцца на Шэрага, і ўсё! Выпусціў бы. Але Бім умее чакаць. Ды і стаміўся ён, знясілеў так, што нават ля чужых дзвярэй задрамаў на хвіліну, хоць і трывожным сном.
То была першая ноч, калі Бім не прыйшоў дадому, у сваю кватэру. Ён гэта адчуў, калі ачнуўся ад дрымоты, і не адразу зразумеў, дзе знаходзіцца. А калі змікіціў, засумаваў. Ён жа зноў сніў Івана Іванавіча; кожны раз, калі толькі засынаў, сніў яго, а прачынаўся і адчуваў цеплыню яго рук, знаёмых са шчанячага ўзросту. Дзе ён, мой харошы і добры сябар? Дзе? Нудота нязносная. Такая цяжкая адзінота, і нікуды не дзецца ад яе. А тут яшчэ Шэры чалавек храпе, як заяц пад хортам. І пахне ад усіх гэтых дошак мёртвымі сабакамі. Нудота. І Бім заскуголіў. Потым і забрахаў двойчы, таксама з лёгкім падвывам, так, як ганчак, калі дабірае заячы след па ўчарашняй жыроўцы. І нарэшце не вытрымаў — завыў працяжна.
«Ох-хо-хо-й! Ой-ой, лю-удзі-і, — плакаў ён. — Цяжка мне, ой цяжка без сябра. Адпусціце вы мяне, адпусціце шукаць яго. Ой-ой-ой, л-юдзі-і-і, ой!»
Шэры падхапіўся, уключыў святло і пачаў малаціць Біма палкаю і шыпець:
— Маўчы, маўчы, вырадак! Суседзі чуюць! На табе! На табе!
Бім адхіляўся ад удараў, інстынктыўна хаваючы галаву, і стагнаў, як чалавек: «Ох… Ах-х… Ах-хр-р… Ох…»
Але ліхі чалавек злаўчыўся і лупянуў-такі па галаве. Бім на некалькі секунд страціў прытомнасць, задрыгаў лапамі, але скора апамятаўся, адскочыў да дзвярэй, упёрся азадкам у куток і выскаліў зубы. Упершыню аскаліўся.