Каласы пад сярпом тваiм. Кнiга I

Караткевіч Уладзімір Сямёнавіч

Теперь куда я покажуся, Родные прочь меня бегут. Нет, лучше в море погружуся, Пускай оно меня пожрет.

Майка прыснула.

– Усё, - з уздыхам сказала Наталя.

І раптам добры жаль ахапіў Майчына сэрца. Яна хутка прайшла ў сястрын пакой. Наталя, заспаная і ружовая ад сну, торкала чарнявай галоўкай у падушку.

Дзяўчына, адчуваючы нейкую вельмі блізкую, зусім не сястрынскую, шкадобу

да Наталі, падышла да яе і ўзяла на рукі, зусім не баючыся, што самне сукенку. Наталка расплюшчыла чорныя вочы, ахапіла Майчыну шыю гарачымі танюткімі рукамі.

– Майка, - сказала за спіной пані Эвеліна. – Зараз жа пакладзі. Самнеш сукенку.

Наталя прытулілася мацней, як паратунку шукаючы. У Майкі сціснула сэрца:

– Матулечка, возьмем Наталю, возьмем Стася... Загорскія крыўдуюць, калі не бяром...

Цёмна-блакітныя вочы пані Эвеліны глядзелі на сёстраў. Потым усмешка кранула яе вусны:

– Н-ну...

– Едзем, едзем... Наталечка, едзем... – і Майка заскакала вокол маці.

...Выехалі ўсе разам, у дзедаўскай карэце-прорве, якую трымалі спецыяльна на такія выпадкі.

Майка адчувала сябе дзіўна. Сэрца захлыналася ад чакання. Чаго яна чакала – яна не ведала і сама. Хутчэй за ўсё – беспрычыннага, маладога, такога вялікага, што аж сэрца спыняецца, шчасця.

З Алесем яны мала бачыліся ўсе гэтыя гады. Разы два. Бо яна была ў інстытуце. Ён – у гімназіі. А ўлетку, калі ён жыў у Загоршчыне, бацька вазіў яе то на воды, то ў госці да цётак. За гады міжволі вырасла нейкая дзіўная адчужанасць. Чужым і чамусьці маладзейшым за яе здаваўся ёй суседскі хлапец, якому яна калісьці падарыла свой жалезны медальён.

І ўсё ж яна чакала.

У яе быў такі шчасны выгляд, што Яраш Раўбіч схіліўся да яе. Вочы без райка вінавата ўсміхнуліся.

– Што з табою, доня?

– Нічога, - ніякавата сказала яна. – Мне здаецца, павінна нешта здарыцца.

– У цябе заўсёды павінна нешта здарыцца, - сказаў паважны Франс.

А пан Раўбіч глядзеў на дзяцей і думаў, што Франс дарослы хлапец. Ды і Майка ўжо амаль дарослая паненка... Ён думаў і з пакутлівай усмешкай, нібы катаржнік свой ланцуг, круціў жалезны бранзалет з трыліснікам, коннікам і шыпшынай на капцы. Круціў вакол запясця рукі.

...Італьянскія аркады белага палаца, перакрэсленыя чорнымі факеламі таполяў, адкрыліся ў канцы алеі. Палалі суцэльныя вокны. Па крузе павольна пад’язджалі да сходаў карэты і брычкі. Плыў прыступкамі ўгору стракаты натоўп.

Майка сышла на зямлю і, побач з Франсам, рушыла насустрач музыцы, святлу, духмянай цеплыні. Музыка спявала нешта весняе, такое мяккае і страснае, што слёзы прасіліся на вочы.

На верхняй прыступцы стаяў Вежа з панам Юрыем і паняй Антанідай.

– Раўбіч, - ціха сказаў ён. – Радасць, радасць мне... А ты чуў, што царок сказаў на прыёме маскоўскіх дваранскіх маршалкаў? [75]

75

Паходжання беларускага, нацыі польскай (лат.).

Падняў

палец:

– “Существующий порядок владения душами не может остаться неизменным…” О! Як думаеш, радасць?

Шыракаватае ў сківіцах аблічча Раўбіча загуляла жорсткімі мускуламі. Цень лёг у вачніцах.

– Каб гэта ад шчырага сэрца – радасць была б. А так гэта, па-мойму, нешта накшталт прапановы Браніборскага. Гаворыць аб радасці, а ў самога шчэлепы, як у галаўня. Прагныя.

– І я думаю, - іранічна ўсміхнуўся дзед. – У лібералізм гуляе. Як ягоны дзядзька. Ну і скончыць таксама... адпаведна... Гулі ўсё... Les merveilles gymnastiques [76] .

76

Дзівосы гімнастыкі (франц.).

Вузкая, да смешнага маленькая ручка пані Антаніды кранула дзеда за локаць.

– Бацька, тут дзеці.

Дзед замаўчаў. Потым зірнуў на нявестку і даволі лагодна ўсміхнуўся. Ён вельмі памякчэў да нявесткі за гэтыя гады: быў удзячны за ўнука.

– Пані Эвеліна, - усміхнуўся Юры, - радасць райская, што прыехалі... Франс, вы паважны, як магістр масонаў...А Стах... Не, глядзіце вы, які наш Стах... А ты, Наталечка, усё маладзееш. Што ж з табой далей будзе, алянятка?

Смяяліся снежныя зубы.

– І Майка, - нечакана сур’ёзна сказаў ён. – Вы сёння дзівосная, Майка... Алесь зараз прыйдзе. Ён пайшоў размясціць хлопцаў.

Вежа глядзеў на Майку.

– Ты! – спытаў ён. – Колькі ж гэта?

– Шаснаццаць, - сказала пані Эвеліна.

– Та-ак. Бадай што, цяпер ужо цябе не назавеш чорцікам...

– Што дзіўнага, - сказаў Раўбіч. – Скончыла інстытут.

Дзяцей адвялі ў іхнюю залу, у тую самую, дзе калісьці дзеці разбілі вазу. Майка ўспомніла: чарапок з хвастом сіняй рыбкі і дагэтуль ляжыць у скрыначцы.

У зале лёкаі скрэблі васковыя свечкі на дубовыя цагліны падлогі. Дзеці потым, танцуючы, разнясуць усё нагамі. Будзе лепей, чым назнарок нацерці.

Майцы адразу падумалася: “А нам цяпер сюды, у гэты пакой, ужо нельга. Мы цяпер дарослыя”.

На хвіліну прыйшоў жаль. А потым зноў вярнулася радасць.

Яна ўступала ў залу з тым самым пачуццём, што і раней. Бачыла, як ад дзвярэй глядзяць на яе вочы пана Юрыя і пані Антаніды. Глядзяць з нейкім асцярожным чаканнем. І ў сэрцы нарадзіўся неасэнсаваны пратэст: “Нашто яны так глядзяць на мяне?”

Думка адразу ж знікла. Бо стракатая чародка людзей абкружыла яе.

– Гэта хто? Бог мой! Ядзя! Ядзечка!

Ядзечка стаяла ўсё такая самая, усё гэтак жа падобная на ляльку. Але яна была.. яна была ледзь не з Майку ростам. Тоненькая, зграбная...

– Маюнька! Маюнька! – смяюцца сінія вочы.

А потым пайшло. Чорны ўсмешлівы Янка і ягоныя рукі, што моцна сціскаюць яе далонькі.

– Майка! Майка! – глядзіць у вочы, нібы не верыць. – Як мы рады! Як узрадуецца Алесь!

– Табе добра, Янка?