Кастусь Каліноўскі
Шрифт:
Яўхiмiха. Не наспаўся? Васьмёх дзяцей прыжыў, а тут будзе чувырла варацiць. Сякеру давай!
Яўхiм. Адкаснiся... Што, нiхто не хоча? Вiдаць, што мне трэба. (Папляваў на рукi.) Малiся, пан.
Заруба (насмешлiва). На каго малiцца? На цябе, басурман ты мардасты? Бачыце, дарваўся. Хоча звязанага Зарубу зарубiць. Каб з цябе на тым свеце чэрцi ўвесь час капусту шаткавалi.
Смяшок у натоўпе.
Каб
Чортаў Бацька. Справа не з цяжкiх. Народзiць.
Заруба. Дзевят ага дурня... У бацьку пойдзе. Прыснiся такі Барданос - памрэш у сне ад жаху.
Рогат.
Гэй вы, мякiнныя галовы, гродзенскiя гракi, бручкаеды, бульбаглоты, глядзiце, як памiрае беларускi дваранiн, тысячу д'яблаў i пудовую свечку кожнаму з вас...
Рогат.
Гарэлiха. Чаго ж ты лаiссi, чаго?!
Заруба. З вамi iначай - як? Вы ж, халеры, i памерцi, як я, не сумееце.
Яўхiм. Заторкнiся!
Заруба. Гэта часам не ты, Яўхiм, сваю варону ў Вiльнi пазнаў?
Яўхiмiха. Не руш мужыка!
Заруба. Гэта часам не ты па бабскiм сваiм разуменнi свiнню за губернатара палiчыла?
Рогат.
I цi не ты гэта, Гарэлiха, на ўвесь вялiкi пост пеўня ад курэй адсаджвала, каб не грашыў, а потым здзiўлялася, чаго гэта пад квактухай адны баўтуны?
Гарэлiха. Цьху!
Яўхiм. Досыць.
Зарубу цягнуць да пня.
Заруба. I цi не вы гэта ўсе, скупеча ненажэрная, тэльбушына прагная, караля не еўшы спаць паклалi?.. (Перад плахай.) Стой. Пусцiце рукi. Глядзi, Беларусь, як памiраюць твае фанфароны-рыцары! Пляваць iм на гэтыя пасконныя пузы. Не баялiся каралёў - не збаiмося кароў... Гэй, божа ласкавы, падрыхтуй там для свайго Зарубы кварту мёду ды пару грэшнiц з пекла выпусцi... Га? Як для пакутнiка...
Сеў, абхапiў пень нагамi. Мужыкi з нейкiм нават спачуваннем ляпаюць яго па спiне. Чуваць выгукi: "Нiчога, хлопча"; "Не палохайся"; "Гэта ў нас хутка". Паспрабавалi нахiлiць яму галаву.
Прэч! Я на каленi не стаў. То i пню сам пакланюся. Лепей дубоваму пню, чым вам, пням стаяросавым.
Кастусь. Чакайце, мужыкi... Чорт аў Бацька, я вам гэтага чалавека не дам...
Чортаў Бацька. Гэ-эх... (Голасна.) Гэй, Гарэлiха!
Гарэлiха. Чаго ты яшчэ, чаго ты лопаiссi, п'янюга?
Чортаў
Гарэлiха. Чаго гэта?
Чортаў Бацька. Хоць з панам разам паляжыш. Унукi ганарыцца будуць.
Рогат.
Во, маўляў, у нас бабця была.
Галасы. Давай, Гарэлiха! Карыстайся! А можа, даць iм часу да ранiцы?
Заруба (узняў галаву). З гэтай? Свят-свят-свят ! (Паклаў галаву.) Сячыце лепей адразу, чым такую пакуту мець.
Дабрадушны рогат.
Рагочуць. У дурня i песня дурная.
Яўхiм. Чаго гэта мы - дурнi?
Заруба. А то разумныя?.. Сядзеў я на вас задам, а сячэце вы мне чамусьцi галаву.
Галасы. Га-га-га, го-го-го, гык-гык-гык!
I тут разрагатаўся ўжо i Яўхiм. Рагоча, кiнуўшы сякеру.
Чортаў Бацька. Кастусь, га, Кастусь! Ну што з iм, чортам, рабiць?
Кастусь. Ды ён жа, па ўсiм вiдаць, не можа быць жорсткi...
Яўхiм. Не.
Кастусь. Астатнiх як хочаце. А гэтага... гэтага я ў атрад узяў бы. Ма-лай-чы-на! Нашага духу чалавек! Смехам вiруе, як кацёл... Ну што, громакiпячая бочка, пайшоў бы з намi?
Заруба. Ты - смелы. Сабой прыемны. Але якога гэта я д'ябла бяспятага з вамi пайду?
Кастусь. А таму, што ты смяешся. Нават сярод пакут ... Ты - месца апошняга ўспакаення курэй, гарэлкi i бульбы. Таму што любiш Беларусь.
Заруба. А вы за што?
Кастусь. За тое, каб паўсюль смяялiся i жартавалi.
Заруба. Недзе хiба не жартуюць?
Кастусь. На троне не жартуюць. Трон, цi ведаеш, неяк не хiлiць да нястрымнай весялосцi.
Заруба. Дык вы вось куды?.. Ф'ю-ю...
Кастусь. Што, страшна?
Заруба. Ды не... (Паважна.) Што ж... (Падае Кастусю руку.) Дав-вай пасмяёмся.
Рогат.
Чортаў Бацька. Што, брат Заруба, трошачкi... таго... перапалохаўся?
Арсень. А тут яшчэ той Яўхiм... Злез з печкi. Узрадаваўся.
Чортаў Бацька. Ён у нас такі. З'есць бульбы такую патэльню, што сучка мая не пераскочыць, а потым... сядзiць на печы, а б'е, як з горада.
Магутны рогат пакацiўся натоўпам.
Яўхiм. Ото ж болэйбус.