Леаніды не вернуцца да Зямлі (Нельга забыць)
Шрифт:
На вечар у іх былі білеты ў кіно. I яны пайшлі туды, у вялізны кінатэатр за Нявой, хоць заўтра яна павінна была ехаць. Увечары. Усе гэтыя дні з іх шчасцем, са святлом, што лілося з ракі ў шырокія вокны Эрмітажа, са штодзённымі залатымі дажджамі, якія наляталі аднекуль, а праз дзесяць хвілін заставаліся ўжо толькі вільгаццю на зеляніне і мармуры Летняга саду, з фасфарычна-блакітнымі вечарамі — усе яны скончыліся.
— Няўжо гэта ўсё? — спытаў ён, калі яны сядзелі ў скверы ля кіно.
— А
— Усё?
Цыгарэта трэслася ў яе пальцах.
— Ах, нічога, нічога я не ведаю.
Непаразуменне, адчай і пратэст супраць усяго гэтага былі такімі, што Андрэй, закалаціўшыся ўвесь, узяў яе за рукі, сціснуў вузкія пальцы.
— Бяжым адсюль, Ірына. Бяжым. Вам трэба бегчы. Ад яго. Ад сябе. Далёка.
— Куды ўцячэш?
— Спачатку ў Сухадол, да дзядзькі. Там чыста, там дабрыня людзей і дрэў. Бяжым. Калі вам цяжка браць развод, цяжка глядзець у вочы гэтаму чалавеку — абыдземся без яго.
У прысмерку ён не мог заўважыць яе вачэй, а твар вонкава быў спакойны.
— Потым, — глуха сказала яна. — Пасля сеанса. Хадзем… Зараз… пачнуць.
Яны сядзелі, не вельмі сочачы за экранам. За іх спінамі ўздымалася сцяна наступнага яруса, ствараючы ўражанне іхняй самоты ў гэтай зале. Ды хоць бы яе і не было — што было Андрэю да іншых?
Ішла нейкая французская камедыя пра вайну, хоць вайна, вядома, зусім не камедыя. Куражыўся прыдурак-эсэсавец; пад нацыянальным французскім сцягам адплываў у эвакуацыю, не жадаючы здавацца на літасць ворага, гераічны вясёлы дом.
Андрэй нічога гэтага не заўважаў. Яна, напэўна, заўважала не больш. Узяўшы ў цемры яе руку ў карункавай пальчатцы, ён, схіліўшыся да яе галавою, абсыпаў яе пацалункамі, увесь калоцячыся ад цягі і адчаю і непапраўнасці таго, што мелася быць заўтра.
Толькі тут, упершыню за вечар, з плыні абыякавых слоў вырвалася:
— Так любіш мяне? — і голас гучаў адчайна нават у шэпце.
Спалоханая тонам, ведаючы, што выдала сябе, аддала сябе яму ў рукі, яна адразу ж сказала:
— I вам яшчэ не абрыдла гэтая пальчатка? — але голас, зрываючыся, казаў зусім не тое, і гэта прагучала, як "вазьмі мяне адсюль".
…Над паркам вiсела кароткая, на дзве салаўiныя песнi ноч. Бэз распасцёр над галовамi цьмянае i загадкавае лiсце.
Шчоўкнуў непадалёк, выпрабоўваючы голас, салоўка. Потым, наўздалёк, пусціў калена яшчэ адзін, яшчэ, яшчэ. Першы адказаў — быццам крыштальная вада падала на срэбра. Забулькацела радасць яшчэ ў адным маленькім горле. А потым усе яны, забыўшыся на ўсё, аддаліся спеву.
— Я ўсё скажу табе ў Маскве… Адразу… Слова маё… Толькі не пакутуй так… Куды спяшацца, калі ўвесь… увесь свет наш…
Цяпер ужо сад звінеў.
…Калі яны ішлі начным горадам,
— Буду чакаць. Толькі не падманіце мяне… Нельга…
Вялізным лукам павіснуў над імкліва-спакойнаю ракою мост. Агні адбіваліся ў вадзе, і Ленінград спаў над вадою, як здань, а крокі гучалі… гучалі… гучалі.
— Мы адны не спім у горадзе, — сказала яна. — Як хлапчукі… Як маладосць… Як жыццё спачатку… Даверлівыя шэрыя вочы глядзелі на Андрэя.
— Прачытай мне вершы, дарагі… Ты вельмі даўно не чытаў мне вершаў…
— Памятаеш, быў такі Іксіён? — пасля паўзы спытаў Андрэй. — Закахаўся ў Геру, жонку Зеўса. Яго вырашылі злавіць і падсунулі яму воблака, надаўшы яму вобраз Геры. Ён выдаў сябе, абдымаючы воблака, і яго навекі прывязалі да кола, якое круцілася.
— Ну, — шэптам сказала яна.
Голас пачаў чытаць прыглушана, у тон гэтай ночы і ракі, што шапацела пад быкамі моста.
Я позабыл начало всего.
Мне неведом конец.
Молот вырвав нз рук моих,
Слепая кует судьба.
Теплой весной, прошедшей весной
Я увидел во тьме,
В дебрях ночных, в мерцании звезд
Смертоносной прелести лик.
Гера, Гера, любовь моя!
Ветви в зеленых огнях.
Тень, как отдыхающий лев,
Улеглась у ног голубых…
К ней стремлюсь, обнимаю ее.
Она сквозь пальцы течет.
Только облако, только туман,
Только призрак в руках моих.
И привязали меня к колесу,
К карусели улиц ночных.
Город прыгает… Город ревет…
Город пылает огнем…
Вертится, вертится колесо,
Жаждой пылает мозг…
Ты бессилен, могучий Зевс,
Сердце во мне убить.
Гера, Гера, как ты могла
С ним быть заодно?
Жаль, что облаком ты была.
Ничего остального — не жаль.
Некаторы час панавала маўчанне. Толькі крокі паміралі ў начных палацах над набярэжнай. Слаба фасфарасцыравала рака, адбіваючы рэдкія агні.
— Ты пішаш і па-руску?
— Спрабаваў адзін-два разы. Чаго я толькі ў жыцці не спрабаваў? Калісь нават па-ўкраінску і па-польску спрабаваў… Напісаў дзве лацінскія эпіграмы. Нічога цяжкага.
Прыціскаючыся да яго, яна сказала:
— Я не заадно з iмi… Я таксама папалася… Але я вырвуся да свайго Iксiёна… Ты пабачыш…
За карункавай агароджай драмалі ў цеплыні шаты Летняга саду. Дыхалі сонным водарам траў, цёплай вільгаці, кветак.
Спыніўшыся на мосціку цераз Фантанку, гледячы ў вочы Ірыны, што адбівалі іскры зарэчных агнёў, ён сказаў, прыціскаючы яе да сябе:
— Я веру… Толькі ведай — калі ты забудзеш — здарыцца непапраўнае. I ты ведай толькі адно… Гадзіна маёй смерці скрытая ад мяне, і таму я не ведаю, ці доўга буду цябе кахаць.