Легенда аб бедным д'ябле і адвакатах Сатаны
Шрифт:
— Я думаю, сялян пакуль браць не трэба. Няхай аруць. Салдат знойдзем.
— Як? — пытае Агата.
— Для такой вайны патрэбны мярзотнікі, — кажа П’янда.
— Мярзотнікаў, ды не знайсці, — кажа Рогач. — Шукайце ў цэрквах, сярод тых, хто моліцца. Хто шырэй за ўсіх хрысціцца, той, напэўна, і ёсць мярзотнік.
Каралева падсоўвае П’яндзе запіску.
— Не пярэч, а сялян усё ж вазьмі.
П’янда хітнуў галавой.
— Шукайце іх сярод заняпалых паноў, — кажа Рогач, — сярод хлуслівых паэтаў, сярод бяздарных багамазаў.
І вось вярбоўшчыкі ідуць па горадзе.
— Набор! Набор! За храбрасць — звонкае золата!
Выцягваюць з царквы на плошчу дзесяткі два мужчын.
— Перахрысціся! Годзен!
— Перахрысціся! Годзен!
– І гэты годзен. Бач, рот накшталт курынай дупкі.
— А ты куды?
— Годзен! Годзен!
На той самай плошчы паэт чытае са світка:
Слава це, каралева. Слава, шматмудрая! Слава, для шчасця падданых народжаная!— Годзен! — кідае вярбоўшчык.
На плошчы расстаўлены халсты і іконныя дошкі. Два вярбоўшчыкі і мастак спыняюцца ля карціны. На ёй — спляценне спіраляў і сетка, што нагадвае арматуру высотнага будынка. Там-сям — алыя і сінія плямы.
— Гэта недабудаваная царква ў Амбуазе. Праект Карбюзье, — кажа першы.
— Дурань. Гэта самагонны апарат, — кажа другі.
— Не можа быць, — здзіўляецца першы.
— А між тым гэта так. Годзен!
У шынку на плошчы, пад адкрытым небам, абедаюць людзі. Вярбоўшчыкі разглядаюць здалёк чалавека паскуднага выгляду. Чалавек яўна ведаў лепшыя часы.
— Глядзі, трымае нож у правай руцэ. Есць левай. Гэта аб нечым кажа.
— А можа, ён проста старызнік і ляўшун.
— Усё адно. Годзен!
І вось цэлы ланцуг завербаваных, ледзь прыкрыўшы сорам, рухаецца паўз прыёмную камісію, што сядзіць ва ўнутраным двары замка.
Морды такія, што ясна без слоў: рабаўніку пасля іх стагоддзя паўтара няма чаго будзе рабіць на дэйноўскай зямлі.
У камісіі Іван, П'янда, яшчэ некалькі чалавек і гаспадыня Аглая з Камянца.
— Цвет нацыі, - захапляецца П'янда, паглядаючы на рэкрутаў.
Іван ставіць вугалем на грудзі ў некаторых крыжы.
— Хрысталюбівае воінства, — замілаваўся П'янда.
Чутны словы:
— Нагнiся. Ай-я-яй! Пакажы пяткi. Добра будзе.
Чалавек з пяць, з адмечаных крыжам, адводзяць убок.
— Хлопцы, — звяртаецца да іх Іван, — вам пашанцавала. Гаспадыня Аглая з Камянца
Гаспадыня салодка ўсмiхаецца.
— Ваяваць вам не давядзецца, на перадавую пойдуць другія. Пенсія вялікая.
— Віват! — крычаць адмечаныя.
Крайні з іх паглядзеў на гаспадыню. Здрыгануўся.
— Ну не.
— Што ты, дурань? — кажа яму сусед.
— Лепей ужо на фронт. На вайне, кажуць, не ўсіх забіваюць.
Боты, боты, боты. На плошчы маршыруюць навабранцы, прыбраныя з гратэскнай ваяўнічай пышнасцю.
Грыміць марш. Званы цэркваў надрываюцца дзікім звонам. На чале калоны маршыруе генерал, жоўты, кашчавы, з вялікім вісячым пузам. На ягоным шаломе каласальны зялёны султан.
Два цэхавых старшыні глядзяць на яго.
— Глядзі, пятрушка, — кажа адзін. — І толькі што з грады.
— Пераможца носіць барвяныя пер'і, - кажа другі. — Скора гэтая пятрушка збарвавее.
Боты, боты. Хвацка маршыруюць боты.
Генерал запявае бравым голасам:
Каралева-матухна Сена-салома! Зброю дае… Шанцавы інструмент! Радзіма вялікая Куля-дура, Кліча на бой. А штык — маладзец!Ваяўнічыя навабранцы з гікам і прысвістам падхапілі песню.
Рогач заходзіць у залу пасяджэнняў ваеннай Рады… Усе ўжо ў зборы. Чакаюць яго.
— Дык вось, — устае Рогач на бочку, — пытанне аб вайне вырашана. Не вырашана толькі, на каго напасці.
— Нападзі на Смаленск, — раіць П'янда.
Рогачу вельмі дрэнна, але ён знаходзіць сілы для іроніі.
— А як тады мінскія прафесары будуць апраўдвацца перад гісторыяй? Не, нападзём…
Ён марудзіць. І тады Агата кажа пяшчотна:
— На Дэйноў.
У вачах яе столькі абяцання, што Рогач цяжка ўздыхнуў:
— Няхай ужо.
— Гэта дробязь, — кажа П'янда. — А вось як да іх прыдрацца? Яны адчуваюць сваю слабасць. Сядзяць, як мышы пад венікам.
— Гэта даручыце мне, — кажа Іван. — Заўтра пойдзем у пасольскі двор.
— Уяўляю, — кажа П'янда.
— Чаму ты пра мяне такой нізкай думкі?
— А хто пра цябе высокай думкі?
П'янда ўстае і расчыняе акно. У пакой урываецца гул з плошчы.
— Ты нават не ведаеш, што народ бунтуе, — кажа П'янда, — ты, наглядчык за парадкам. Пётр-прадракальнік пайшоў з палаца і баламуціць народ. Глядзі.
У глыбіні плошчы, далёка ўнізе, натоўп людзей.
Той самы натоўп, але зблізку. На бочцы стаіць Пётр-прадракальнік і, бліскаючы вачыма, вядзе прамову: