Легенда аб бедным д'ябле і адвакатах Сатаны
Шрифт:
Пахмура паўзе доўгі абоз. На верхніх прыступках ганка стаіць каралева. Побач з ёй Рогач.
Гаспадар Іван спыніў каня каля гаспадыні Аглаі, што стаіць у дарожным уборы на першай прыступцы.
— Каралева, — даволі голасна, але так, каб не чуў натоўп, кажа ён, — нашто ты адсылаеш мяне?
— Я ж адсылаю цябе не на плаху, — назнарок гучна кажа Агата. — Ты працаваў ужо ў гэтым краі — папрацуй і цяпер. Вылаві разбойнікаў.
Ян Шыбень хмыкнуў у натоўпе:
— Гэта яшчэ хто каго лавіць будзе… з гэткім дабром.
— Ці
— А хоць бы і я. Хлопцам — залатую клетку, а мне самую птушку падай.
Іван усё яшчэ стаіць з непрыкрытай галавой.
— Язджай, — кажа каралева.
— Успомніла б хаця…
— Успомні і ты. Як пачаў з таго, што абразіў дарагога мне… Плаці.
Іван насунуў шапку.
— Дурань, — амаль не расціскаючы жоўтых вуснаў, кажа гаспадыня. — Здаешся? Едзеш?
— А што ж яшчэ? — ціха кажа ён.
— Спынiся ў сваiм доме за горадам. Захварэй. Я прыеду да цябе.
Іван апускае павекі на знак згоды. Скрануў каня.
Брынкліва едуць вазы. І, калі апошні ўжо мінуў ганак, — наводдаль паказаўся яшчэ адзін адсталы воз.
Воз набліжаецца. Коні з цяжкасцю цягнуць страшэнную паклажу. На возе гарой стаяць бюсты гаспадара Івана. Адухоўлена ўсміхаюцца, пазіраючы на натоўп.
— Гэта яшчэ што? — пытае Рогач.
— Паставіць там ва ўсіх прыказах, як мясцовы бажок, — кажа Агата. — Не новыя ж яму заказваць? Нічога, дэйновец сюды свае прывязе. Святое месца пустым не бывае.
Натоўп моўчкі глядзіць, як самотны бюст на вяршыні піраміды пагойдваецца, быццам аддаючы апошнія паклоны.
Рогач і Агата ідуць падзямеллямі.
— Нашто ты вядзеш мяне? — кажа ён.
— Хадзем, ты будзеш задаволены.
Зноў падзямелле, дзе катавалі Ольда. Каралева і Рогач уваходзяць у яго. Паўцемра. Агата звыкла адсоўвае заслонку ліхтара. Сноп святла падае на выбарных, што ляжаць на саломе. Яны страшэнна збітыя, вопратка падзёртая.
— Што гэта? — пытае Рогач.
— Палітыка, любы. Вучыся.
Першы старшыня падняў вочы.
— Чаму мы тут? Дзе слова караля? Слова — золата?
— Добрай ночы, — усміхаючыся, кажа Агата. — Прыйшла пагаманіць.
— Нашто нас зняволілі? Мучылі?
— Мучылі? — На твары яе такое здзіўленне, вочы такія нявінныя, што Рогач зніякавеў. — Змучаныя, бедныя мае. Што ж вы? Ці я не маці ваша? Ці жаночае сэрца развучылася любіць? Прыпадзіце да ног. Я ўсё зразумею.
Яна кажа гэта так, што нехта са зняволеных усхліпнуў:
— Маці! Цябе падманулі!
— Ты жанчына! Табе цяжка!
Каралева ўсё яшчэ іграе.
— Мужчыны, моцныя. Чаму ж вы не дапаможаце мне, падманутай?
— Агата, — з дакорам кажа Рогач.
Але
— Вы толькі мучаеце жанчын сваім "каханнем". Але ў вас не хапіла мазгоў, нават курыных мазгоў, калі жанчына, я, ашукала вас. Вас водзяць за нос і ў палітыцы, разумных, бязмерна распусных, нахабных быкоў… І вы, недавумкі, не зразумелі, што я забіла двух зайцаў.
Яна страшная ў гэты момант. І раптам зноў усмешка:
— Цяпер ва ўсім горадзе хапаюць мяцежнікаў. І калі вы — сэрца горада, дык я вырвала гэта сэрца. Вось гэтай рукой. Бруднае сэрца! Няшчасны горад!
— Хапаюць?! — пытае старшыня.
— Вядома. І вам цяпер будзе лягчэй паміраць. Вы ж звабілі іх сюды надзеямі. У вас ёсць добрае імя… А вашы жонкі падзякуюць Богу.
Старшыня глуха, без слёз, зарыдаў.
Рогач, здаецца, зразумеў нешта. Падыходзіць. Яна ўся пацягнулася да яго.
— Пацалуй мяне… Тут. Перад імі.
— Я зразумеў, - кажа Рогач. — Ты, што не ведаеш жаданняў. Ты ўсё жыццё даводзіла, што ты як астатнія жанчыны… Брыда!
Абражаная, яна выпростваецца:
— Ты міжвольна сказаў нешта падобнае на праўду. Але цябе я не адпушчу. Ты мой. І потым, куды ты пойдзеш ад мяне?
Рогач пакутліва спрабуе ўспомніць нешта… Стук сякеры… Лясны шум…
— Але, — выдыхае ён. — Нейкая сіла прымушае мяне. Ты — быццам памяць аб чымсьці… Але я… пагарджаю сабой.
Ён рэзка паварочваецца і ўходзіць.
Ён ідзе дваром, міма вежы.
— Рогач, — ціха гучыць за спіной.
Ён не чуе. І раптам нешта прымушае яго замерці.
І каралева за яго спіной, наводдаль, таксама замерла.
У акне вежы агеньчык. А з акна ціха даносіцца дурненькая песня, усяго некалькі нот:
Такі жыве ён у нетрах, У шапцы чырвонай, як кроў, Кінжаламі і нажамі Ўвешаны да зубоў. А там, ля старой хаціны, З сівінкаю на лістках Маркоціцца ружа, садовая ружа Ў халодных росах-слязах.— Успомніў! Успомніў!
Ён кідаецца да дзвярэй вежы.
— Цуд! Цуд гэтага дня! Зламай замок!
І нібы ўдар гонга. Рогач адхіснуўся.
На замку знак: змяя, што кусае сябе за хвост.
— Вечнасць! — шэпча ён.
І адчайна, усім целам, пачынае ламіцца ў дзверы:
— Дубраўка! Дубраўка! Дубраўка!!!
Ноч. Турэмная камера. Дубраўка ў белым падраным сялянскім уборы сядзіць на камені ля сцяны. Прама, насупроць яе, — цёмная ніша.