Ол т?гэн уораана…
Шрифт:
– Хоноо Хоуун таара тээ буоллаа эбээт… – Миитэрэй, арааа, Дьулусхааа анаабыт тыллара хойутаан да буоллар, суптугур уоуттан мчч ктн тахсан, салгыа тараан-уостан хааллылар.
2
Миитэрэй уута кэлбэккэ эргичинии сытта. Этэ-сааа аыллан, й-санаата уйууйан, бтнн кулгаах буолан хаалбыкка дылы. Оттон таырдьа тыал тыаа-ууа срдээх, бэтэрээнэн кии сытта да утуйуох курдук буолбатах.
Баччаа мас хаардыыр тыал булгуччу тээччи эрээри, быйыл халлаан хаааытааар да ордук кыйыдыйбыт. Уопсайынан, кн-дьыл уруккутугар холооно суох. Дьэ, хаан кыын оройугар тыалырбыта баарай?! Оттон билигин ахсынньы буоллун – тыал, тохсунньу буоллун – тыал, тыал да тыал… Бэл,
Урут Баыкка оонньор (ол оччоо билии миигиттэн биллэ эдэр буолуохтаах!) «аракыаталарынан халлааммытын тэитэ ытыалаан кн-дьылы буккуйдулар» диэн айманарын эмиэ да сонньуйа, эмиэ да бэркиии истэрэ ээ. Ол бэйэтэ билигин ракетатааар буолуоу ктрх курдук… Кими эрэ кмн эрэргэ дылы, сынылыйан-онолуйан тэн…
– Миитэрээй!!!
Бай да, ити ким ыырарый?! Ньукуус куолаа дии… Урут сайын эрэ ыырар буолара эбээт?! Билигин кыын буолбатах дуо?!
– Миитэрээй!!! Миитэрэ-эй!..
Тоо дуораана бэрдэй?!
Эмискэ миномёт миинэтэ чууурарга дылы гынна да, суоранын кууспутунан умса эргийэн баран, оронугар хам сыстыбытын бэйэтэ да йдбкк хаалла.
Тоо эстибэтий?!
Онтон кэмниэ кэнээс сэрэммиттии тбтн ндтт уонна бастаан бэйэтин, онтон сыттыгын-суоранын ээр-сэмээр бигээн крд.
Суох, баттаппатах эбит, хараын кскэ да кскэ симириктэтэн быыта чыпчылыйталаан ылла. Уонна туох буолан…
Миитэрэй хантан да кэлбитэ биллибэккэ эмискэ баайы саба халыйан кэлбит санаатыттан-оноотуттан босхолоно сатаата да, туа суох. Хаайтаран турбут уу, быыс-хайаас буллар эрэ, хайа да бэйэлээх сымара таас быыты лт кумалаан, тоу ктн тахсарыныы, биирдэ ааспыт олоун уот ытыланыгар баар буолан хаалла.
Сэрии… Кырыыстаах сэрии…
Кырдьык, кини армияа бэйэтэ тылланан барбыта. Дьиэр, тылламматаа да буоллар, хаыс эрэ хомуурга тбээн буорах сытын син билиэ эбитэ буолуо?..
Арай сорохтор курдук хоту тэн, мчч кт ини?..
Оччолорго итинник санаа кинини ырааынан сылдьара. Оччоо олус да ыраас санаалаах, олус да итээйимтиэ эбиттэр… млйннэр дьылаларын лт кумалыыр иэдээннээх сэрии турбутун оччотооу Миитэрэй курдук с киирбэх срэхтээх-санаалаах уолаттар уонна кыргыттар хантан таайыахтара баарай?..
Уонна, билигин кэлэн туох да диэбит иин, бэйэ норуотунан, бэйэ дойдутунан, кинилэр ситииилэринэн дьинээх киэн туттуу баара. Ол да иин Сэмэн Слскэй эин курдук эр бэртэрэ, фашист адьыраны урусхаллааыа кыттыбакка хаалаары гынныбыт диэн ыксаан, инньэ Кр курдук сиртэн Ньурбаа диэри тоуу хаар устун снэн к хайыарынан айаннаан киирэн, бэбиэскэ туруорсан ыллахтара… Даа, Миитэрэй клнэтэ оннук клнэ этэ, билии дьоо холоонноох буолуохтара дуо?! ы-ы, букатын да били Лермонтов поэматыгар баар кырдьаас саллаат курдук тыллаан бардым дуу?..
Да, были люди в наше время,Не то, что нынешняя племя…Оонньуута суох, арай Даайа кинини талбыт буоллун – оччоо барыта хайдах эргийбит буолуо этэй?
Даайа… Даайа… Даайа…
Кинилэр н биир тбэ оолоро этилэр. Бары оскуолаа бииргэ киирэн, бииргэ рэммиттэрэ. Уонна оннук тутуспутунан бтэрбиттэрэ. Оччотооуга сэттэ кылаастаах рэх этэ. Хойутаан оскуолаа киирэр буолан, сэттэ кылааы да сиппит-хоппут дьон бтэрэллэрэ. Онон ол кэмэ Даайалара крбт эрэ уол срэин нлтэ сэлибирэтэр кийиит кыыс бэрдэ буола силигилээбитэ. Субу ктн хаалыахтыы тырыбыныыр уп-уун кыламаннаах, эбиитин эдэр саас тэбэнэттээх кыымынан ыыахтана оонньуур хап-хара хараа, отон уутунан сотон кэбиспит курдук кып-кыыл обуйук уостара, такымынан охсуллар толбоннурар сууоа, мтгркн тстэрэ, быа тутан кэбиспиттии быакагаркаан уонна имигэстэй бииллэрэ – барыта чочуонай этэ. Оттон клтэ, алыптаах музыка буолан кутуллар лыкынас клтэ!
Холкуос-нэилиэк дьоно бары кинини срдээхтик сблллэрэ.
Даайаны хоуйаары, нэилиэк уон биэиттэн отутугар диэри саастаах сулумах уолаттара трэ бары хооон суруйуутунан ыалдьа сылдьыбыттара. Миитэрэй да онтон хаалсыбатаа. Ол кэмэ кини бастакы уонна бтэик хооонун суруйбута. Оннооор билигин, тлк тн да ойутан туруордахтарына, ол хооонун биирдэ да кэлээйдээбэккэ биир тыынынан ааан биэрээ ини, таптал тууспаан кутаатыгар куустара сылдьан долгуйа тиспит тыллара ол курдук кытаанахтык йгэр-санаатыгар хатанан сылдьаллар. Тиспит да буолан, ити тыллар бэйэлэрэ бэйэлэриттэн трн тахсыбыттара эбитэ дуу?..
Миитэрэй ытыынан сирэйин саба туттан баран, бастаан сибигинэйэ былаан, онтон устунан тэтимиртэр тэтимирдэн, улаханнык иэйэн-куойан, хооон ааан барбытын бэйэтэ да йдбкк хаалла быыылаах.
Сууллар сулусСиргэ тиийбитСд дьоллоох кыырпахтарынСрэхпинэн чочуйаммын,Сарпа уоттаах симэхтэриСуоалдьыйар эн сууоххарСэрэнэммин кыбыттарбын,Соуйбучча, баар, ууруо?Хадаар санаамХаыырбалыырХаспахтарын арыйаммын,Хостоохтообут уот тылларбынХоруокалыы тиэн баран,Хооон гынан ууннарбын,Хоойгор умсар улуу дьоллоохХолооннооххор холуо этэ?..Баа санаамБалкылдьыйаБарылаахтыыр байалыгарБалааччытык-баламаттыкБаарыстана устаахтааммын,Булуом диибин хаан эмэБиир кыыс оо срэхчээнинБулгу сйэр кистэлэи…Суох, Даайа срэин сйэр кистэлэи кини булбатаа… Даайа срэин сйэр кистэлэи Ньукуус булбута…
Оттон кини, бииргэ рэммит лээннэээр Соппуруон Алаастыырапка эппитинии, Дьокуускай педрабфагыгар, дойдутуттан тэйэн, Даайаны умнаары рэнэ киирбэтээ (манна диэн эттэххэ, Соппуруон кини сээргээбитин «От рэххэ» диэн кэпсээни суруйарыгар туаммыта, ол кинигэтин анабыл суруктаан бэлэхтээбитэ билигин Миитэрэй сыттыгын анныгар сытар ээ).
Даайа срээ Ньукууу талбыта. Ньукууу ордорбута.
Кырдьык, Ньукуус дьннээх чгэйэ, майгылаах мааныта этэ. Онно эбии ырыата, ктэ сыттаа дии. тбтн инэччи соус кэннигэр быраан олорон, хормуоскатын араастык эрийэн-мускуйан бардаына, хантан да кэлбиттэрэ биллибэт алыптаах дорооннор эйээрэ кутулла тэллэрэ… Ама, оннукка хайа кыыс оо срээ битиргэччи тэппэт буолуоай?!
Аны кэлэн, букатын кыларыйан турар кырдьыгынан билинэр буоллахха, рабфакка киирэригэр санаатын тгээр, бэрт ыраах да буоллар, ханнык эрэ эрэл кыымнара кылахачыаллара. Баардар, рэхтэнэн, оччотооуга этэллэринии, хамыаар буолан дойдубар кэллэхпинэ, Даайа миигин атын хараынан кр диэн. Ол да иин туохха да аралдьыйбакка рэммитэ. Ол да иин бииргэ рэммит кыргыттарын ортотугар «Дмитриан манаах» аатырдаа. Ол «манаах» тгэр тлх улахан таптал кутаата клбр кдэпчилэнэрин бииргэ рэммит кыргыттара барахсаттар хантан билиэхтэрэ этэй?! Оттон уопсайга биир хоско олорбут уолаттара тулуурдаахтар да эбит. Боруобаа, кулгааар куба саахтаабыт киитэ хас кн ахсын музыкалаатаа аатыран, мандолина мунааы тардыратарын истэн кр эрэ.