Прарок для Айчыны
Шрифт:
В а р т а ў н і к. Сапраўды, гэта нікому не ў шапку, як нячысцік падкоціцца. (Вяртаецца, вымае з-за пазухі скрутак.) Аладкі з'ясі. Анэльчыны, з макам.
С к а р ы н а (бярэ скрутак). Еш дурань, бо то з макам...
В а р т а ў н і к. Не забыўся полацкай прымаўкі?..
С к а р ы н а. Памятаю...
Вартаўнік выходзіць. Грымяць запоры.
Сцэна зацямняецца.
З успамінаў Скарыны
Кёнігсберг. Герцаг Альбрэхт праглядае ліст з падвешанай да яго пячаткай.
З'яўляецца Скарына.
С к а р ы н а (з паклонам). Рады вітаць вас, пан герцаг...
А л ь б р э х т. Рады вас бачыць, шаноўны доктар. Мне ўчора сказалі, што вы атрымалі ад сваіх блізкіх нядобрую вестку, якая вымагае часовага ад'езду
з Кёнігсберга.
С к а р ы н а. Так, ваша міласць, і толькі таму, каб знайсці справядлівасць у судзе і абараніць свае маёмасныя правы, парушаныя несумленнымі людзьмі... Хоць больш за ўсё мяне занепакоіла раптоўнае нагоршанне здароўя жонкі... Пры ёй двое
малых.
А л ь б р э х т. Вельмі вам спачуваю.
С к а р ы н а. Шчыра дзякую.
А л ь б р э х т (крыху напышліва). Спадзеючыся на наша хуткае спатканне, калі вы вернецеся да нас сям'ёю, і пацвярджаючы нашы самыя сардэчныя да вас адносіны, мы рады дапамагчы вам нашай просьбаю да слаўнага друга нашага канцлера Гаштольда быць да вас уважлівым і спагадлівым.
С к а р ы н а. Сардэчна дзякую вам.
А л ь б р э х т. Мне надзвычай прыемна зачытаць наша пасланне да пана канцлера, каб тым самым яшчэ раз выказаць нашу вам глыбокую павагу і самыя высокія ацэнкі вашай годнасці. І не доўгага нашага знаёмства было дастаткова, каб мы палюбілі вас назаўсёды.
С к а р ы н а. Вельмі крануты. Вельмі...
А л ь б р э х т ( не гучна, але ўрачыста чытае пасланне). «У абарону пана Францыска Скарыны з Полацка, доктара медыцыны.
Да пана Гаштольда, 16 мая.
Паклон шлём і ўсякае зычанне са шчырай гатоўнасцю нашай да ўчынення рознага роду міласцей. Знакаміты і высакародны, з выдатных сяброў найдаражэйшы.
Не так даўно прыбыў пад нашу ўладу выдатны і шматвопытны муж Францыск Скарына з Полацка, доктар прыгожых мастацтваў і медыцыны, даравіты выкладчык, падданы Вашай высокай Міласці і найслаўнейшага горада Вільні грамадзянін. Звярнуўшы
ўвагу як на яго сапраўдны і дзівосны талент, так і найвышэйшае майстэрства, якое ён дэманструе са здзіўляючым бляскам і вопытнасцю, якую набыў, відаць, не інакш як толькі праз сваю шматгадовую працу і падарожжы дзеля пазнання мноства ведаў,
мы міласціва прыпісалі яго да ліку і кола
Просім, каб вышэйназваны доктар Францыск, наш падданы і слуга, не быў пакінуты на волю лёсу, але, згодна з нашым пажаданнем і дзеля неабхоцнасці і нашага цеснага сяброўства, няхай Ваша слаўная Вялікасць будзе добры да яго, параіць і дапаможа ў яго справе з бесстароннасцю і справядлівасцю як чалавеку дастойнаму, рэкамендаванаму. За гэта мы Вам як сябру вельмі прыязнаму і ўсім Вашым з усякай рупнасцю і дбайнасцю
аддзякуем...
Дадзена ў Кёнігсбергу 16 мая 1530-га". ( Перадае грамату Скарыне.)
С к а р ы н а. Мне толькі і застаецца, што шчыраю і сумленнаю працаю пацвердзіць усё вамі сказанае.
А л ь б р э х т. Такое ж пасланне Віленскаму сенату я перадам вам перад ад'ездам.
Скарына схіляе галаву.
Сцэна зацямняецца.
X
Кракаў. Чалавек у чорным і Бона.
Ч а л а в е к у ч о р н ы м. Што ўдалося ў Кёнігсбергу?
Б о н а. Доктар зрабіў памылку, якую яму ніколі не выправіць.
Ч а л а в е к у ч о р н ы м. Дакладней!
Б о н а. Паверыў хлусні нашага выведніка і не паверыў каралю.
Ч а л а в е к у ч о р н ы м(настойліва). Дакладней!
Б о н а. Пры адным слове нашага выведніка, што яго жонка раптоўна захварэла, а сваякі накінуліся на спадчыну яшчэ не памерлай, доктар пакінуў Кёнігсберг і памчаў у Вільню.
Ч а л а в е к у ч о р н ы м. Пры чым тут кароль?!.
Б о н а. Не так даўно кароль па просьбе доктара ўдзельнічаў у разглядзе судовай справы па абароне спадчыны яго жонкі. Суд вынес рашэнне, якім уся рухомая і нерухомая маёмасць замацоўвалася за жонкаю і дзецьмі доктара на вечныя часы, а яе родзічам было загадана «ў тым вечнае маўчанне меці».
Ч а л а в е к у ч о р н ы м. А як доктар раскалупае правакацыю і вернецца да герцага?..
Б о н а. Не вернецца... Як толькі герцаг даведаўся, што доктар нахабна абакраў яго, тут жа напісаў абуральнае пісьмо канцлеру Гаштольду.
Ч а л а в е к у ч о р н ы м (амаль урачыста).Францыск, сын Скарынін, у навуках вызваленых лекарстве доктар - злодзей! Не блага! Далібог, не блага! Пры такім спрыце шаноўная Бона Сфорца магла б быць і французскай каралеваю...
Б о н а. А тут ужо ваша прамашка... На карысць вашага ордэна я магла б паслужыць і іспанскаю і англійскаю каралеваю...
Ч а л а в е к у ч о р н ы м (грозна). Язык!..
Б о н а. Я яшчэ не сказала, што ёсць усе падставы зрабіць доктара Скарыну беглым даўжніком і вечным бадзягаю...